WALUMI ULONGOZI Chitabu cha Walumi chawandikagwa ni Msigilwa Paolo chipindi mafani mwe mhilimo wa milongo mishano na mine na milongo mishano na mnane AD. Paolo nahenati kuwatalamkila Walumi, ivyo egalaga ibaluwa ino kuwahinya wazumizi wa Lumi Wayahudi na sawo Wayahudi. Awandikaga ibaluwa ino kulaila mo mzi wa Kolinto kudya nakekala mwe chipindi icho. Paolo awandikaga chani wantu wa si zose wammanye na kumtimila Yesu Kulisito. (16:26). Chitabu cha Walumi ni chitabu chiwagilise kwa bunga dya wazumile chila hantu na mwe chila chipindi kwaviya Paolo akutambalisa pwilili viya chikwinkigwa wambulwa kujinkila Yesu Kulisito. Seivyo Paolo kalunganya Mbuli Yedi ya Yesu Kulisito kwa Lagano dya Kale. Wata kusoma walozize wagamba msitali wo kukaulisa ni 1:16 udya ukugamba, “Sikuwona soni mwe Mbuli Yedi, kwaviya ni nguvu ya Chohile ya wambulwa wa chila yumwenga yudya akuzumila, nkongo kwa Wayahudi, vikaheza kwa sawo Wayahudi.” Ntendele imwe ya Walumi 1-12 yalonga vimndani mo uzumizi na ntendele ya kaidi 13-15 ina ntendwa zilozize za malagiso ya wikazi wa bunga dya wazumile. Vimndani, Ibaluwa ya Paolo ikongela kwa kwe lagisa uyo mwenye endile akawandika kwa 1:1-15. Vikaheza kawandika mwe untu na vikadahika wambulwa kujinkila Yesu Kulisito 1:16-11-36. Eze aheze Paolo kalavya malagiso yalozize ya wikazi wa chibunga dya wazumizi. 12:1-15:13. Kakomeleza Walumi kwa kulavya ndamsa zesimile kwa wantu wa bunga wazumile we Lumi
1 Miye Paolo, mtumwa ywa Yesu Kulisito, Chohile kanisagula nitende msigilwa naho kanitanga nilonge Mbuli yakwe Yedi.
2 Mbuli Yedi ino ni idya Chohile alaganaga hadya kale kwa kujinkila sila ya wawoni wakwe mwa Mawandiko Yakukile. 3 Mbuli ino Yedi yamlanga Mwana ywa Chohile, Zumbe dyetu Yesu Kulisito, uyo mo untu wakwe, endaga mwelekwa ywa lukolo lwa Daudi. 4 Mna Muye Ukukile, ulagisa kugamba Zumbe dyetu Yesu Kulisito ni Mwana ywa Chohile mta nguvu hadya amuuyuse. 5 Kujinkila uyo chihokela mbazi za kutenda wasigilwa, chani chiwagambile wantu wa si zose wazumile na kutimila kujinkila zina dyakwe. 6 Nyuwe mwi mgati mwitangwe mtende wantu wakwe Yesu Kulisito.
7 Elo nawawandikilani nyuwe nyose mkwikala Lumi, wadya Chohile akuwaungani, niyo awasagula mtende wantu wakwe. Nawalombezezani mbazi na utondowazi kulaila kwa Chohile Tati yetu na Zumbe dyetu Yesu Kulisito.
Malombezo ya Kuhongeza 8 Nakonga kumhongeza Chohile ywangu kombokela Yesu Kulisito, kwachausa chenyu nyose, kwaviya uzumizi wenyu wevika mwe si yose. 9 Chohile, humsankanila kwa moyo wangu wose kwa sila ya kulonga Mbuli Zedi za Mwanawe ni mukuzi ywangu kugamba chila nkanana nawakumbukani mwa malombezo yangu, 10 mazuwa yose hamlombeza Chohile, nalombeza kugamba aninke luhenyo lwedi lwa kwiza kwenyu uneva nivyo vikumwagila. 11 Kwaviya najelejezesa niwawone chani niwapangileni jeleko dya udahi wa chimuye chani mtoge. 12 Icho hulonga ni chino, miye niwajele moyo kwa uzumizi wangu miye nami nijelwe moyo kwa uzumizi wenyu.13 Walukolo weyangu, naunga mvimanye kugamba chila nkanana nasunga niwatalamkileni mna kubula haluse kuna vintu vikunichinda. Nahaunga kulaila mwenyu niwatende wantu wamtimile Yesu Kulisito saviya niwatendile wantu wa si ntuhu. 14 Miye natigizwa niwagambile wantu wose, Wayahudi hamwenga na sawo wayahudi, wamanyi hamwenga na sawo wamanyi. 15 Nivyo vikuleka, naungisa kulonga Mbuli Yedi kwenyu nyuwe mkwikala Lumi.
Nguvu ya Mbuli Yedi ya Kulisito 16 Sikuona soni kulonga Mbuli Yedi ya Kulisito, iyo ni nguvu ya Chohile ikuwambula wose wazumile. Nkongo Wayahudi, na sawo Wayahudi nawo. 17 Kwaviya Mbuli Yedi ya Kulisito yalagisa viya Chohile akuwatenda wantu wedi kulongozi kwakwe. Mbuli ino yadamanywa kwa uzumizi kubula uzumizi, wakongele nawo wadumile nawo, saviya iwandikwe. “Mntu akuwoneka ywedi kulongozi kwa Chohile nekale kwa uzumizi.” Wantu wose mwa meso ya Chohile wana masa 18 Maya ya Chohile yalagiswa kulaila kwembingu yawagwela wata masa na ubanasi wose wa wantu wadya kwa sila zawo zihiye wachinda ichindedi chisekumanyika. 19 Kwaviya, yose yakudaha kumanyika kwa Chohile ye pwilili kwawo, kwaviya Chohile mwenye kawagubwila. 20 Kukongele kumbwa kwe isi, udahi wakwe wa mazuwa yose no Uchohile wakwe, hata hegu haukuoneka kwa meso, vimanyika pwilili. Wantu wadaha kuvimanya ivyo kwe vintu ivyo adamanye Chohile. Ivyo hawana sila yoyose ya kwegombela! 21 Wammanya Chohile mna hawakumntunya saviya vikuligana, naho hawakumhongeza. Mna fanyanyi zawo zitenda uhezi naho umanyi we myoyo yawo we chihezi ugubikwa ni chiza. 22 Wetenda ni wamanyi, mna ni wahezi, 23 waleka kumvikila Chohile akwikala mazuwa yose, wavikila matukulu yakwinga wantu nawabanike hegu wanyama hegu wadege hegu vikutambala.24 Kwachausa icho Chohile kawaleka wantu wadya wadamanye vihiye saviya myoyo yawo ikunga, na kudamanyizana mbuli zikuwajela uzavu mwe mili yawo wowo wenye. 25 Wahitula ichindedi kumlanga Chohile chitende udanti, wavikila na kutunya adamanye Chohile wamleka Muumbi mwenye, yudya akuligana na ntogozi mazuwa yose! Taile.
26 Kwaivyo, Chohile kawaleka watimile viya mili yawo ikunga. Hata wavyele waleka kujenda na wagosi wajenda na wavyele weyawe. 27 Seivyo wagosi waleka kujenda na wavyele wakonga kumeila mate wagosi weyawe. Wagosi wadamanyizina mbuli za soni, ivyo wegaila wenye maliho yakuligana na ntendwa zawo zihiye wadamanye.
28 Kwaviya wantu wadya walemela kumbunkula Chohile, Chohile kawaleka mwe fanyanyi zawo zihiye, wadamanya yadya heyeligane wayadamanye. 29 Nendile wamema chila masa, upolaganyi na ubafu na fanyanyi zihiye. Wamema wihi na ukomi na nkumbizi na udantilizi na makambo yaihiye na kulongelana yehiye, 30 wantu kutwilana lulimi, wakumwihiza Chohile, wakuhulutana, wata kweduvya, wakungisa kudamanya yehiye, naho hewekuweva welesi wawo, 31 ni wahezi naho hawana uzumizi hegu mbazi hegu wedi kwa watuhu. 32 Wavimanya kugamba sigilizi ya Chohile yagamba wantu wakwikala seivyo, waligana na file. Ukaleka ayo, sukodu kugamba wadamanya mbuli izo wowo wenye, mna wawatogola wadya wakudamanya mbuli saizo.
WALUMI 2 ->
1 Miye Paolo, mtumwa ywa Yesu Kulisito, Chohile kanisagula nitende msigilwa naho kanitanga nilonge Mbuli yakwe Yedi.
2 Mbuli Yedi ino ni idya Chohile alaganaga hadya kale kwa kujinkila sila ya wawoni wakwe mwa Mawandiko Yakukile. 3 Mbuli ino Yedi yamlanga Mwana ywa Chohile, Zumbe dyetu Yesu Kulisito, uyo mo untu wakwe, endaga mwelekwa ywa lukolo lwa Daudi. 4 Mna Muye Ukukile, ulagisa kugamba Zumbe dyetu Yesu Kulisito ni Mwana ywa Chohile mta nguvu hadya amuuyuse. 5 Kujinkila uyo chihokela mbazi za kutenda wasigilwa, chani chiwagambile wantu wa si zose wazumile na kutimila kujinkila zina dyakwe. 6 Nyuwe mwi mgati mwitangwe mtende wantu wakwe Yesu Kulisito.
7 Elo nawawandikilani nyuwe nyose mkwikala Lumi, wadya Chohile akuwaungani, niyo awasagula mtende wantu wakwe. Nawalombezezani mbazi na utondowazi kulaila kwa Chohile Tati yetu na Zumbe dyetu Yesu Kulisito.
13 Walukolo weyangu, naunga mvimanye kugamba chila nkanana nasunga niwatalamkileni mna kubula haluse kuna vintu vikunichinda. Nahaunga kulaila mwenyu niwatende wantu wamtimile Yesu Kulisito saviya niwatendile wantu wa si ntuhu. 14 Miye natigizwa niwagambile wantu wose, Wayahudi hamwenga na sawo wayahudi, wamanyi hamwenga na sawo wamanyi. 15 Nivyo vikuleka, naungisa kulonga Mbuli Yedi kwenyu nyuwe mkwikala Lumi.
24 Kwachausa icho Chohile kawaleka wantu wadya wadamanye vihiye saviya myoyo yawo ikunga, na kudamanyizana mbuli zikuwajela uzavu mwe mili yawo wowo wenye. 25 Wahitula ichindedi kumlanga Chohile chitende udanti, wavikila na kutunya adamanye Chohile wamleka Muumbi mwenye, yudya akuligana na ntogozi mazuwa yose! Taile.
26 Kwaivyo, Chohile kawaleka watimile viya mili yawo ikunga. Hata wavyele waleka kujenda na wagosi wajenda na wavyele weyawe. 27 Seivyo wagosi waleka kujenda na wavyele wakonga kumeila mate wagosi weyawe. Wagosi wadamanyizina mbuli za soni, ivyo wegaila wenye maliho yakuligana na ntendwa zawo zihiye wadamanye.
28 Kwaviya wantu wadya walemela kumbunkula Chohile, Chohile kawaleka mwe fanyanyi zawo zihiye, wadamanya yadya heyeligane wayadamanye. 29 Nendile wamema chila masa, upolaganyi na ubafu na fanyanyi zihiye. Wamema wihi na ukomi na nkumbizi na udantilizi na makambo yaihiye na kulongelana yehiye, 30 wantu kutwilana lulimi, wakumwihiza Chohile, wakuhulutana, wata kweduvya, wakungisa kudamanya yehiye, naho hewekuweva welesi wawo, 31 ni wahezi naho hawana uzumizi hegu mbazi hegu wedi kwa watuhu. 32 Wavimanya kugamba sigilizi ya Chohile yagamba wantu wakwikala seivyo, waligana na file. Ukaleka ayo, sukodu kugamba wadamanya mbuli izo wowo wenye, mna wawatogola wadya wakudamanya mbuli saizo.
WALUMI 2 ->