ESTER Murung’agen e Re Ke Babyor Ney Fare Babyor ni Ester e murung’agen ba rugod nib Jew ni Ester fithingan, ni be’ nrib t’uf rok e girdi’ ko nam rok. Me dow ko pogofan rok nge ayuweg e girdi’ ko nam rok nge dakun li’rad. Ngiyal’nem e i par Ester u Susa ni tafen e pilung nu Persia, nma par e re pilung nem riy ko ngal’an e garbeb. Ester e nim’ rok ni kab bitir, me chugliy be’ nib mo’on ni labthir rorow e ngeyal ni Mordekai fithingan. Fare babyor ni Ester e be weliy fan fare madnom ni Purim fithingan nma tay e girdi’ nu Israel ni yu duw, ni ngu’ur leam niged Got ni ayuwegrad u pa’ e to’ogor rorad. Babyor ni Ester ni bay ko Hebrew Bible e dariy bang ni yog murung’agen Got riy, machane be dag ni Got e rungrunguy pa’ ngak e girdi’ rok, me ir e tay Ester nge mang Queen. Gathon e Re Ke Babyor Ney Ester ni mang queen 1:1—2:23 Makath ni tay Haman ni ngan thang mit e Jew 3:1—5:14 Mordekai ni ning e ayuw ngak Ester 4:1–17 Mordekai nni tayfan ma dan li’ ngem’ 5:1—6:14 Haman nni thang e fan rok 7:1—7:10 Pi Jew nra gelgad ko pi to’ogor rorad 8:1—9:19 Fare madnom ko Purim 9:20–32 Feni ga’ bugwan Xerxes ni Pilung nge Mordekai 10:1–3
1Vashti ni Queen nde fol rok Xerxes ni Pilung 1-2 Xerxes ni Pilung nu Persia e i par u Susa ni aram e tochuch ko re binaw nem, ngi i gagiyegnag 127 yang e nug nu India nge mada’ nga Ethiopia. 3 Yan i man e dalip e duw ni i gagiyeg me pi’ ba madnom ni fen urngin e pi tayugang’ nge pi tolang ko am rok. Re madnom nem e immoy e pi tolang ko yu raba’ i salthaw nu Persia ngu Media riy, nge pi governor nge bogi pumo’on nib ga’ lungrad ko yungi nug nem. 4 Ma ba polo’ nel’ e pul ni i dag ni be uf uf nga feni yo’or talin nge feni gamog tafen nge feni fla’ab.5 Ma nga tomuren e binem, miki pi’ fare pilung reb e madnom ni fan ngak urngin e girdi’ u lan yu Susa ni ireram e tochuch, ni pining e pi’in ni bfel’ rogorad nge pi’in yad ba gafgow. Re madnom ney e ntay ni reb e wik u lan e yoror ko fare naun ni tafen e pilung. 6 Lan e re yoror nem e kan nunuwnag nga yungi kateng ni cotton, ni kan m’ag nga yul’ i gaf ni linen nib purple rama’en ni kan the’ ngalan yugaf i bachal nib silber ni bay ko duga’ ni marble. Ma chiya ni gol nge silber e kan tay u lan fare yoror i yan. Lan e re yoror nem e kan filath e malang ni marble nib wech riy, nge malang ni yo’or ra’en, nge yu raba’ i yar nib mat ra’en, nge turquoise nib ra’en mak’ef. 7 Garbad e un pi’ u lan e kap ni gol ndariy l’agruw e pi kap nem nib ta’reb ya’an, me pi’ fare pilung e wayin ni yo’or ngu’un unum. 8 Ra be’ me unum urngin ni ba’adag, ya keyog fare pilung ngak e pi tapigpig rok nra be’ ma nge unum gelngin riy.
9 Ma ku ngiyal’ i n’em ma bay Vashti ni Queen u lan fare naun ko pilung ni yad be madnom e pi’in ppin.
10 Me yan i gaman e medlip fen ko fare madnom rok fare pilung, ma ke yo’or e wayin nike unum fare pilung ke ba’ud e thin rok, ma aram me pining fa medlip i pumo’on ni eunuch*EUNUCH: Pumo’on ni ka ni maad’ad ngak ni dabki finey e ppin, ma maruwel rok e ma ayweg e ppin rok e pilung. ni yad ma pigpig ngak ni aram i Mehuman, Biztha, Harbona, Bigtha, Abagtha, Zethar, nge Karkas. 11 Me yog ngorad ni ngar feked Vashti ni Queen i yib ngak nike tay fare te’eliyaw ni fen le’engin e pilung. Re Queen e pilung nem e be’ ni bpin nrib pidorang, ere ba’adag fare pilung ni nge dag feni pidorang ngak e pi tolang nge urngin e pi girdi’ nike piningrad ngaram. 12 Machane nap’an ni yan i yog fapi tapigpig ngak Vashti e tin keyog fare pilung ni nge rin’, me ga’ar dabi rin’. Mri k’aring e damumuw nib gel ngak fare pilung.
13 Ma ba yalen nma rin’ e pilung nma fith laniyan’ e pi’in llowan’ u murung’agen e motochiyel nge yalen, ma aram me pining e pi tafanow rok, ya yad manang e n’en ni ngan rin’. 14 Pi’in ba ga’ ni yad ma puruy’ e Karshena, nge Shethar, nge Admatha, nge Tarshish, nge Meres, nge Marsena, nge Memukan — medlip i tayugang’ nu lan yu Persia ngu Media ni yad e th’abi tolang u lan gil’ilungun fare pilung. 15 Me ga’ar ngak e pi pumo’on ney, “I gag i Xerxes ni Pilung e gu l’oeg e pi tapigpig rog ngranod ngak Vashti ni Queen ni nga rogned ngak e tin kugog ni nge rin’, ma de fol riy! Ere mang e be yog e motochiyel ni ngad rin’en ngak?”
16 Ma aram me yog Memukan u p’eowchen fare pilung nge pi tolang ko salthaw rok ni ga’ar: “I Vashti ni Queen e gathi kemus ni go’ en pilung e ke tamra’nag’, nge pi tolang ko salthaw, ya gubin e girdi’ u ga’ngin yang i gil’ilungun e en pilung! 17 Gubin e ppin u lan gil’ilungun e en pilung e bay ra tababgad i dariy fannag figirngirad nnap’an ni yad ra rung’ag e n’en ke rin’ fare queen. Ra lungurad, ‘I Xerxes ni Pilung e mol’og ni nge yib Vashti ni Queen i guy ma de fol riy.’ 18 Nap’an nra rung’ag e pi le’engin e pi tayugang’ nu Persia ngu Media e ngongol rok fare queen, ma yad ra tabab i weliy murung’agen ngak figirngirad. Ma gubin e pi’in bay figirngirad e bay dab kurted fan figirngirad, me damumuw figirngirad ngorad. 19 Fa’anra ba m’ag u wun’um i gur Pilung me ere mog lungum nge garer ni Vashti e darkiy e ngiyal’ ni nge yib nga p’eowchem. Mog ngan yoloy ngalan e motochiyel nu Persia ngu Media ya nge dabkiyag ni ngan thilyeg. Ma aram mag pi’ e liw rok ni queen ngak reb e bpin nib manigil boch ngak. 20 Nap’an ni go’ yira nang e n’en ni kamog u daken i gil’ilungum ni polo’, ma gubin e pi’in ppin ma yad ra fol rok pi figirngirad miyad tayfarad ni demturug ko bfel’ rogorad ara yad ba gafgow.”
21 Fare pilung nge pi tolang ko am rok e yad ba’adag fare n’en keyog Memukan, ma aram me rin’ fare pilung ni bod rogon nike yog. 22 Ma gubin yang e pi nug u tan gil’ilungun, me pi’ fare thin nge yan ngay, ni ka ni yoloy ni thin ko fare gi nug ni be yog ni gubin e pumo’on nib mabgol e yad e masta ko tabnaw rorad, ma yad e ngar dugliyed e n’en ni ngan rin’.
Ester 2 ->
- a EUNUCH: Pumo’on ni ka ni maad’ad ngak ni dabki finey e ppin, ma maruwel rok e ma ayweg e ppin rok e pilung.
5 Ma nga tomuren e binem, miki pi’ fare pilung reb e madnom ni fan ngak urngin e girdi’ u lan yu Susa ni ireram e tochuch, ni pining e pi’in ni bfel’ rogorad nge pi’in yad ba gafgow. Re madnom ney e ntay ni reb e wik u lan e yoror ko fare naun ni tafen e pilung. 6 Lan e re yoror nem e kan nunuwnag nga yungi kateng ni cotton, ni kan m’ag nga yul’ i gaf ni linen nib purple rama’en ni kan the’ ngalan yugaf i bachal nib silber ni bay ko duga’ ni marble. Ma chiya ni gol nge silber e kan tay u lan fare yoror i yan. Lan e re yoror nem e kan filath e malang ni marble nib wech riy, nge malang ni yo’or ra’en, nge yu raba’ i yar nib mat ra’en, nge turquoise nib ra’en mak’ef. 7 Garbad e un pi’ u lan e kap ni gol ndariy l’agruw e pi kap nem nib ta’reb ya’an, me pi’ fare pilung e wayin ni yo’or ngu’un unum. 8 Ra be’ me unum urngin ni ba’adag, ya keyog fare pilung ngak e pi tapigpig rok nra be’ ma nge unum gelngin riy.
9 Ma ku ngiyal’ i n’em ma bay Vashti ni Queen u lan fare naun ko pilung ni yad be madnom e pi’in ppin.
10 Me yan i gaman e medlip fen ko fare madnom rok fare pilung, ma ke yo’or e wayin nike unum fare pilung ke ba’ud e thin rok, ma aram me pining fa medlip i pumo’on ni eunuch*EUNUCH: Pumo’on ni ka ni maad’ad ngak ni dabki finey e ppin, ma maruwel rok e ma ayweg e ppin rok e pilung. ni yad ma pigpig ngak ni aram i Mehuman, Biztha, Harbona, Bigtha, Abagtha, Zethar, nge Karkas. 11 Me yog ngorad ni ngar feked Vashti ni Queen i yib ngak nike tay fare te’eliyaw ni fen le’engin e pilung. Re Queen e pilung nem e be’ ni bpin nrib pidorang, ere ba’adag fare pilung ni nge dag feni pidorang ngak e pi tolang nge urngin e pi girdi’ nike piningrad ngaram. 12 Machane nap’an ni yan i yog fapi tapigpig ngak Vashti e tin keyog fare pilung ni nge rin’, me ga’ar dabi rin’. Mri k’aring e damumuw nib gel ngak fare pilung.
13 Ma ba yalen nma rin’ e pilung nma fith laniyan’ e pi’in llowan’ u murung’agen e motochiyel nge yalen, ma aram me pining e pi tafanow rok, ya yad manang e n’en ni ngan rin’. 14 Pi’in ba ga’ ni yad ma puruy’ e Karshena, nge Shethar, nge Admatha, nge Tarshish, nge Meres, nge Marsena, nge Memukan — medlip i tayugang’ nu lan yu Persia ngu Media ni yad e th’abi tolang u lan gil’ilungun fare pilung. 15 Me ga’ar ngak e pi pumo’on ney, “I gag i Xerxes ni Pilung e gu l’oeg e pi tapigpig rog ngranod ngak Vashti ni Queen ni nga rogned ngak e tin kugog ni nge rin’, ma de fol riy! Ere mang e be yog e motochiyel ni ngad rin’en ngak?”
16 Ma aram me yog Memukan u p’eowchen fare pilung nge pi tolang ko salthaw rok ni ga’ar: “I Vashti ni Queen e gathi kemus ni go’ en pilung e ke tamra’nag’, nge pi tolang ko salthaw, ya gubin e girdi’ u ga’ngin yang i gil’ilungun e en pilung! 17 Gubin e ppin u lan gil’ilungun e en pilung e bay ra tababgad i dariy fannag figirngirad nnap’an ni yad ra rung’ag e n’en ke rin’ fare queen. Ra lungurad, ‘I Xerxes ni Pilung e mol’og ni nge yib Vashti ni Queen i guy ma de fol riy.’ 18 Nap’an nra rung’ag e pi le’engin e pi tayugang’ nu Persia ngu Media e ngongol rok fare queen, ma yad ra tabab i weliy murung’agen ngak figirngirad. Ma gubin e pi’in bay figirngirad e bay dab kurted fan figirngirad, me damumuw figirngirad ngorad. 19 Fa’anra ba m’ag u wun’um i gur Pilung me ere mog lungum nge garer ni Vashti e darkiy e ngiyal’ ni nge yib nga p’eowchem. Mog ngan yoloy ngalan e motochiyel nu Persia ngu Media ya nge dabkiyag ni ngan thilyeg. Ma aram mag pi’ e liw rok ni queen ngak reb e bpin nib manigil boch ngak. 20 Nap’an ni go’ yira nang e n’en ni kamog u daken i gil’ilungum ni polo’, ma gubin e pi’in ppin ma yad ra fol rok pi figirngirad miyad tayfarad ni demturug ko bfel’ rogorad ara yad ba gafgow.”
21 Fare pilung nge pi tolang ko am rok e yad ba’adag fare n’en keyog Memukan, ma aram me rin’ fare pilung ni bod rogon nike yog. 22 Ma gubin yang e pi nug u tan gil’ilungun, me pi’ fare thin nge yan ngay, ni ka ni yoloy ni thin ko fare gi nug ni be yog ni gubin e pumo’on nib mabgol e yad e masta ko tabnaw rorad, ma yad e ngar dugliyed e n’en ni ngan rin’.
Ester 2 ->- a EUNUCH: Pumo’on ni ka ni maad’ad ngak ni dabki finey e ppin, ma maruwel rok e ma ayweg e ppin rok e pilung.