2 Parrangka jintangka, Yipuruyamuju wangkajarla nyanungu-nyangu warrkiniki jintaku wiriki kujalpa-jana kamparru wiri-juku nyinaja warrkini-patu-kariyi-nyanuku, wangkajarla, “Nyuntu-nyangu rdaka-nyanu yirraka kanunjumparra wanarri-jarrarla ngaju-nyangurla. 3 Kujarluju kanpaju ngarrirni yapirli-nyanuku maninjaku ngaju-nyanguku ngalapi-nyanuku Yijakiki. Nyampurla-jukuju jungarnirli jangku-manta kuja kangali YAAWIYI-rli nyanyi manu purda-nyanyi, yangka Kaatu kuja-ka wiri-jiki nyina nyiyarningkijarraku yalkiriki manu walyaku. Nyampurla Kananarla ngulaju maju-nyayirni kalu nyina nyampu-wardingki-patuju karntakarnta, ngulaju-jana milarninja-wangurlu yampiya. 4 Wangkayaju yungunpa pina-yani yangka-kurra ngaju-nyangu-kurra ngurra-kurra kujarna yangka ngaju palka-jarrija. Ngulangkanya kapunparla parlu-pinyi yapirli-nyanuju ngaju-nyanguku ngalapi-nyanuku, manu milarninjarla kangkarnirla.”
5 Junga-juku, jangku-manu Yipuruyamuju yangkangku warrkinirli nyanungu-nyangurlu, “Yuwayi, ngulaju ngula-juku. Kala kajirna yani ngurrara nyuntu-nyangu-kurra, manu kajirna milarni karntaju, nyarrpa-jarri kajikarnarla kajilpaju wurra-mantarla? Ngula-jangkaju, kajirna pina-yanirni marlajarra karnta-wangu, kanyi mayirna nyuntu-nyangu ngalapi-nyanuju nyuntu-nyangu-kurra ngurrara-kurraju?”
6 Junga-juku, Yipuruyamurluju jangku-manu-yijala, “Lawa kujaju! Kulalpanpa pina-kangkarla yatijarra ngaju-nyangu ngalapi-nyanu. 7 YAAWIYI kuja-ka wiri-jiki nyina nyiyarningkijarraku yalkiriki, nyurru-wiyi kujaju ngaju kangu yali-jangka ngurrara ngajukupalangu-kurlangu-ngurlu nyampu-kurra nguru-kurra, ngulajuju jangku-pungu kapuju yinyi nyampuju walya ngajuku manu ngaju-nyangu-purnuku. Ngulakunya kapu yilyami jinta marramarra nyuntuku kamparru. Ngulanya kapungku kamparru yani yatijarra. Kajinpa ngurrara ngaju-nyangu-kurra yukamirra, kapungku milki-yirrarni nyangunguju karnta. 8 Kala kajingki wurra-mani, ngulaju ngula-juku. Yampiya! Kulalparnangku nyiyaku nyuntukuju kulu-jarriyarla. Yarda karnangku wangka, lawa, kulalpanpa kangkarla kurdu ngaju-nyangu yali-kirra!”
9 Junga-juku-nyanu warrkinirliji rdakaju yirrarnu kanunjumparra wanarri-jarrarla Yipuruyamu-kurlangurlaju, wangkajarla, “Yuwayi, nyiyarningkijarra kujanpaju wangkaja, ngulaju karnangku ngungkurr-nyina.”
10 Junga-juku, yangkangkuju warrkinirli manu-jana karlarla-pala kawartawara-wati Yipuruyamu-kurlangu. Ngulangkaju yirrarnu nyiyarningkijarra jurnarrpa yangkangkaju kawartawara-paturla. Junga-juku, ngula-jangkaju, jirrnganja-jana yarnkaja yangka yaliji warrkini warrkini-patu-kariki yatijarra ngurrara-kari-kirra yirdi-kirra Mijuputamiya-kurra. Yaninja-yanulu parra-kari parra-kariki kulkurrukulkurru-juku. Ngaka-pardu-karilki kutu-jarrijarra kirri-kirraju Nayuru-kurlangu-kurra, ngulangka kujalpa nyinaja nyurru-wiyi Yipuruyamukupurdangka kukurnu-nyanu yirdiji Nayuru. 11 Kuja-jana jirrnganja kutu-jarrija kirri-kirra, ngulangkarluju parlu-pungu muljulku. Yalirla muljungka ngulangka-juku-jana kawartawaraju muku nyinanja-yirrarnu. Ngulangkanyalpa-jana pardarnu karntakarntakuju kajili yanirni yali-kirra mulju-kurra ngapaku maninjaku. Wuraji-kari wuraji-kari kalalu warrarda yanurnu yali-kirra mulju-kurra ngapa maninjaku.
12 Kujalpalu yanurnu karntakarnta ngapaku maninjaku turnu-juku, ngula-puru wangkajalkurla warrkini Yipuruyamu-kurlangu Kaatukuju, “YAAWIYI, kuja kanparla nyuntu wiri nyina ngaju-nyangu wiriki Yipuruyamuku, ngulakuju-jarrangku wardinyi-jarriya jalangu. 13 Nyampunya karna karri mulju-pirdi-jiki kutu lurljungka kankarlarni. Nyampunyalu yananyarnilki karnta-kangukangu murlukurnpa-kurlu rdakangka-kurlu ngapaku maninjaku. 14 Milki-yirrakaju nyampu-paturla karntaju jinta nyarrpara yungurnarla maninjarla kanyi Yijakiki. Kajirna payirni ngapa yinjaku, yunguju ngapa yinyi ngajuku ngarninjaku, pangkalaju ngulaju wangkami, ‘Yuwayi, yumpa ngapa nganja! Manu mayirna-jana kawartawara-paturlanguku-juku yinyi ngapaju?’ Kajiji kuja wangka, ngulaju kapurna milya-pinyi nyampuju ngulaju Yijakiki kali-nyanu, manu kapurna kujarlaju milya-pinyi nyuntulu kanparla yulkami ngaju-nyanguku wiriki Yipuruyamuku.”
15 Kujalparla yangka warrkini Kaatuku yati-wangkaja-juku, ngula-purujulpa kamina yanurnu murlukurnpa wiri-kirli jimantarla-kurlu. Nyanunguju yirdi Ripika. Karnta nyanungu yirdiji Ripika, nyanunguku warringiyi-nyanu ngulaju yirdiji Nayuru, Yipuruyamukupurdangka kukurnu-nyanu. Ripikakupalangu kirda-nyanuju, ngulaju yirdiji Pijulu. Pijulukupalanguju ngati-nyanuju yirdiji Milkaya, ngulaju Nayuruku kali-nyanu. 16 Nyanungu yirdi Ripika, ngulajulpa yuntardi-nyayirni nyinaja manu jilimijilimi. Kularla wati jirrnganja ngunaja, lawa, jilimijilimi-jikilpa nyinaja. Jitinja-yanurnu yangka yali-kirra mulju-kurra murlukurnpa-kurlu jimantarla-kurlu. Yaninjarla ngapaju yaku-manu murlukurnpa-kurlurluju, ngula-jangka kulpari yanurnu mulju-ngurluju. 17 Kuja nyangu Ripika kulpari yaninja-kurra, ngulakujurla watiji wajirli-jiki wapirdi yarnkajarra. Parnkanjarla payurnu yangka karntaju, “Ngapajunpaju winjirninya?”
18 Karntajurla wangkaja, “Yuwayi, winjirnirnangku.” Junga-juku, jimanta-ngurluju jakurr-manu murlukurnpaju, kanunju-maninjarla yungulkurla watiki yangkaku.
19 Kuja watingki ngapa ngarnu, karntangkuju payurnulku, “Ngapaju mayirna-jana yinyi nyuntu-nyanguku kawartawararlangukuju purrakuku?”
20 Junga-juku, murlukurnpaju manu, maninjarla winjurnulku-jana mardu-kurra wiri-kirra ngapaju. Yarda maninjarla winjirninja-parnkajalpa-jana mardu-kurraju.
21 Kujalpa winjirninja-parnkaja ngapa mardu-kurra karntangku, watingkijilpa karrinjarla warrawarra-kangu wurulyparlu kujalpa yali karnta yirdiyi-pungu warrarda. Karrinjarlalpa manngu-nyangu nyampunya marda karntajurla Yijakikiji. Pardarnulparla YAAWIYI-ki yungurla milki-yirrarni karnta Yijaki-parnta, ngulanya yungurla maninjarla kanyi. 22 Junga-juku, mukulu ngarnu ngapaju kawartawararluju purraku-nyayirnirli, ngula-jangka warrkini yangka wati-jana yanumpalku warntarriki maninjaku yakujurlaku kapurduku mulyu-kurlanguku waku-kurlangu-jarraku. Mulyu-kurlangu, waku-kurlangu-jarralpa-pala ngunaja kawurlu mirilmirilpa-nyayirni. Nyampu-patuju wiri-nyayirni tala wurnturu-nyayirni. Wilypi-maninjarla jilypi-yirrarnurla mulyungka wakirdirla karntangkaju. Waku-kurlangu-jarralku-palangu manu, maninjarlarla yirrarnu waku-jarrarla. 23 Payurnulku yangkaju karnta, “Ngana nyuntu-nyanguju kirda-nyanu? Yungurna ngayi ngunami yuwarlirla nyanungu-nyangurla jintaku mungaku. Lawangkanyalparna yantarlarra yuwarli-kirraju warlangarrangarrarla yapa-wangurla-japa.”
24 Ripikarluju jangku-manu yangkaju wati warrkini, “Ngajukupalanguju kirdarnaju yirdiji Pijulu. Ngaju-nyangu warringiyiji yirdiji Nayuru, manu ngajuku yapirli yirdiji Milkaya. 25 Jaya-kurra-jana yukuriji marnaju kawartawarakuju manu yuwarliji warlangarrangarra kangku karri nyuntukuju ngunanjakuju.”
26 Junga-juku, yangkaju Yipuruyamu-kurlangu wati warrkini jurrulkurla kanunju-jarrija, wangkajalkurla YAAWIYI-kilki, 27 Ngularla pulka-pungulku kujarlu, “YAAWIYI, wangka karnangku. Nyuntu kanpa ngurrju nyina, manu kanparla nyina Kaatu Yipuruyamukuju ngaju-nyanguku wirikiji. Ngurrjunparla nyinaja, manunparla jungarni wangkaja. Ngula-jangkanyanpaju nyampu-kurra kangurnu Yipuruyamu-mayamaya-kurlangu-kurra yangka Nayuru-kurlangu-kurra.”
28 Junga-juku, kuja purda-nyangu kuja wangkanja-kurra yangkangkuju karntangku, ngulaju purda-nyanjarla parnkaja pina yuwarli-kirralku ngati-nyanu-kurlangu-kurra. Yimi-ngarrurnu-jana turnu-warnuku jintangkaku-juku nyanungukupurdangkaku manu nyanungukupalangu-watiki. 29-30 Kuja yimi purda-nyangu jintangku watingki yirdingki Lapanarlu Ripikakupurdangkarlu papardi-nyanurlu, manu kuja-palangu nyangu yangka wakurnji-jarra manu kapurdu wita mulyungka, karrinja-pardinjarla wajirli-parnkaja yangka-kurra mulju-kurra yangka kujalpa Yipuruyamu-kurlangu warrkini karrija-juku lurljungka kawartawara-paturlajinta. 31 Yangkajurla Lapana parnkanjarla wangkaja, “Kuja kangku nyuntu YAAWIYI-rli pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi, nyiyakulku kanpa nyampurlaju warrarda karri? Yanurli ngaju-nyangu-kurra yuwarli-kirra. Nyurrurnangku nyiyarningkijarra jungarni-manu nyuntukuju, manu nyuntu-nyanguku kawartawarakurna-jana yukuriji jungarni-manu.”
32 Junga-juku, Lapana manu yangka wati warrkini yarnkajalku-pala yuwarli-kirraju. Kuja-pala yanurnu yuwarli-kirra manu kangurnu-pala-jana kawartawara manu ngalya-kari warrkini-patu Yipuruyamu-kurlangu-patu, Lapanarlu jurnarrpalku muku rurruny-manu kawartawara-jangkaju, manu yukurilki-jana kanjarla yungu kawartawara-watiki. Manu ngapalkurla maninjarla kangurnu Yipuruyamu-kurlanguku warrkiniki yungulu-nyanu kirlka-mani wirliya-jarra warrkini-paturlu. 33 Yangkangku yirdingki Lapanarlu, ngulangku-jana mangarrilki maninjarla kangurnu. Yangka wati warrkini wangkajarla Lapanakuju, “Kularna ngarni mangarri, ngaka kapurna ngarni. Yungurnangku jaru-wiyi yimi-ngarrirni ngaju-nyangu. Ngaka karna ngula-jangkarlunya mangarriji ngarni.”
34 Junga-juku, yangkangkuju warrkinirli yimi-ngarrurnu-jana, wangkaja-jana, “Ngajuju karnarla warrki-jarri Yipuruyamuku. 35 YAAWIYI-rliji-ka pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi, manulparla nyiyarningkijarra yungu: jiyipi, puluku, tangkiyi, kawartawara, tala panu-jarlu manu warrkini-patu panu-jarlu karnta manu wati. 36 Ngaju-nyangurlu wiringki yangkangku Yipuruyamurlu, yangka kujalpa karnta mardarnu yirdiji Jiira, ngula kuja muturna-jarrija, muturnalku kujalpa nyinaja, ngulakujurla palka-jarrija kurdu yirdiji Yijaki muturnakulkuju. Yipuruyamurluju ngulakunyarla yungu nyiyarningkijarraju nyanungu-nyangu ngalapi-nyanuku. 37 Ngulanyaju wangkaja ngaju-nyangu wiri yaninjarniki nyampu-kurraku, ngulakunyarnarla ngungkurr-nyinaja. Wangkajaju ngajukuju, ‘Kularla parlu-pinjarla milaka yapirli-nyanuju nyampu-wardingki Kanana-wardingki nyampurla ngurungka kuja karna ngaju nyina, lawa. 38 Kala pina-yanta yatijarra ngajukupalangu-kurlangu-kurra ngurrara-kurra.’
39 “Wangkajarnarla ngaju-nyangukuju wirikiji, ‘Kajirna yani yali-kirra yajarninjaku karntaku, kajilparna milakarla, nyarrpa-jarrimi kajikarnarla kajilpaju wurra-mantarla?’
40 “Junga-jukuju jangku-manu ngaju-nyangurluju wiringki, ‘Ngajuju karna tarnngangku warrarda pura YAAWIYI, manu karna jalangurlu purami-jiki. Kapu yilyamirni nyanungurlu marramarra, manu kapungku kamparru yani marramarraju, manu kapurla milarni nyanungurlu yapirli-nyanuju nyampukuju ngaju-nyanguku. Kapungku milki-yirrarni nyanunguju karnta warlalja ngajukupalangu-kurlangu, manu kapunpa milya-pinyi kajingki wapirdi yanirni. 41 Kajingkili wurra-mani nyanungukupalangu-purnurlu, ngulaju-jana yampiya wajampa-jarrinja-wangurlu. Kulalparnangku nyiyaku nyuntukuju kulu-jarriyarla kajinpaju purda-nyanyi yalyangku manu kajinpa puta yajarni nyampuku Yijakiki yapirli-nyanu.’
42 “Jalangu kujarna yanurnu nyampu-kurra mulju-kurra kawartawara-kurlu, muljungka yalirla-jukurna jupu-karrija. Yalumpu-wardingki-jukulparnarla wangkaja Kaatukuju, kujanyalparnarla wangkaja, ‘YAAWIYI, kuja kanparla wiri-jiki nyina ngaju-nyanguku wiriki Yipuruyamuku, milki-yirrakaju karnta Yijakiki kali-nyanu. 43 Nyangkaju, nyampunya karna mulju-pirdi-jiki karri lurljungka. Kajili karntakarnta yanirni ngapaku maninjaku, ngulaju kapurna jinta-kari karnta payirni ngapaku. Kapurnarla wangkami kuja, “Ngapaju yungka yungurna ngarni purrakurlu.” 44 Kajirna jungarnirli milarni, ngulaju pangkalaju wangkami karntaju, “Yuwayi, yumpa, nganja, manu mayirna-jana ngapaju yinyi-yijala kawartawarakuju?” Kajirna kuja-kurra purda-nyanyi, ngulaju kapurna milya-pinyi ngulaju Yijakiki kali-nyanu.’
45 “Kujalparnarla wurra-juku wangkaja Kaatuku, ngula-puruju Ripikajulpa yanurnu mulju-kurra ngapaku maninjaku murlukurnpa wiri-kirli jimantarla-kurlu. Junga-juku, yaku-manu ngapaju. Junga-juku, payurnurna, ‘Ngapaju yungka.’ 46 Junga-juku, jimanta-jangkaju murlukurnpaju manu, maninjarlaju yungu murlukurnpaju ngapa-kurluju, manuju wangkaja, ‘Yuwayi, nganja. Ngapaju mayirna-jana yinyi nyuntu-nyanguku kawartawararlangukuju purrakuku?’ Junga-juku, ngapajurna ngarnu, manu ngula-jangka, Ripikarluju ngapa-jana maninjarla yungu ngaju-nyangukuju kawartawara-patuku. 47 Ngula-jangkaju, yardarna payurnu Ripikaju, ‘Ngana nyuntukupalanguju kirda-nyanuju?’
50 Kuja-pala kirdarlangurlu purda-nyangu Pijulurlu manu Lapanarlu kuja-kurra wangkanja-kurra, ngula-pala jangku-manu, “Nyuntu-nyangu jaru ngulaju YAAWIYI-kirlangu. Nyanungungku wangkaja, manungku nguru-yirrarninjarla kangurnu nyampu-kurraju ngurra-kurraju. Ngali-jarrarlu kulalparlijarra mamparl-pungkarla. 51 Ngula-juku nyampujurla kangka kalyakalya-nyanu Yipuruyamu-kurlanguku ngalapi-nyanuku kujangku YAAWIYI-rli milki-yirrarnu nyampuju karnta-pardu.”
52 Yangkangku warrkinirli Yipuruyamu-kurlangurlu, kuja-palangu purda-nyangu wangkanja-kurra, ngula-jangkaju, nyanunguju jarntarru-jarrinjarla parntarrinjunu. Parntarrinjarla YAAWIYI-kilkirla yati-wangkaja manu pulka-pungurlajinta. 53 Junga-juku, karrinja-pardinjarla warru yarnkajarra yangkaju wati warrkini Yipuruyamu-kurlangu. Yanurra yangka jurnarrpa nyanungu-nyangu-kurra. Ngula-jangkaju, jurnarrpalku turnu-manu, turnu-maninjarlalkurla yungu warntarrilki Ripikaku wawarda manu kawurlu manu pirli yaltiri*silver ngulaju rdaka-kurlangu, langa-jarra-kurlangu, mulyu-kurlangu manu yinirnti-wati, yangka kuja kalu waninja-kurlangu mardarni. Manu ngati-nyanuku manu Ripikakupurdangkaku papardi-nyanuku Lapanaku, ngularlangukupalangu yungu warntarri wiri-nyayirniji. 54 Ngula-jangkaju, wati-paturluju kurapakalkulu wiri ngarnu, manulu yalumpurla-juku ngurrangkajulu yarda ngunaja yangkaju warrkini-patu Yipuruyamu-kurlangu. Ngula-jangkaju, mungalyurru-wana yakarra-pardijalu. Yangkaju wati warrkini Yipuruyamu-kurlangu, wangkajarla Lapanakuju, “Yilyayalku-nganpa yungurnalu pina-yani manu yungurnalu Ripika kanyilki wiri-kirlangu-kurra nganimpa-nyangu-kurlangu-kurra Yipuruyamu-kurlangu-kurra.”
55 Lapana manu Ripikakupalanguku ngati-nyanu, wangkaja-palarla yangka watiki warrkiniki, “Lawa, pangkala nyina-juku parra-patuku karlarla-palaku. Ngula-jangkanya kanpa kanyilki.”
56 Yangka wati warrkini wangkajarla, “Lawa kujaju, wurra-maninja-wangurluju yinjarla kijika-puka! Kujaju nyampu karntaju YAAWIYI-rli milki-yirrarnu, ngulajurna kanyi jalangurlu-juku ngaju-nyangu-kurra wiri-kirra.”
57 Junga-juku, yangka-jarrarluju-pala jangku-manu, “Yuwayi, ngula-juku karlijarra payirninjini-wiyi Ripikalku nyarrpa kaji wangka.”
58 Junga-juku, yaninjarla-pala payurnu Ripikaju, “Yani mayinpa nyuntuju nyampu-wanaju wati-wana?”
59-60 Junga-juku, Lapanarla wangkaja Ripikaku yungu pirrjirdi-mani, “Yuwayi ngula-juku wita ngawurru. Kapungkulu kurdukurdu jaya-kurra palka-jarri. Kajili-jana yapa-karirli kulukukuluku-mani nyuntu-nyangu-purnu kurdukurdu, ngulajulu-jana nyuntu-nyangu-purnurlu pinyi.” Junga-juku, yilyajalku-pala Pijulurlu manu Lapanarlu. 61 Manu Ripika-kurlangu warrkini-patu panu-kari karntakarnta, ngulajulu mapirri yanu Ripikaku jirrnganja, yangka kujalu wiri-manu wita-ngurlu. Ngulangkujulu puraja Ripika. Yangkangku wati warrkinirli Yipuruyamu-kurlangurlu, nguru-yirrarnu-jana kamparrurlu, ngulaju panu-jukulpalu kawartawara-kurlu yanurra.
62 Kuja-purujulpa nyinaja Yijakiji manangkarrarla yirdingka Nikipirla. Ngulaju kamparru-juku pina-yanurnu mulju-ngurlu Pirilayiru-ngurlu Nikipi-kirraju, ngulangkanyalpa pina-nyinaja. 63 Wuraji-pardu-karilki warrulpa wapaja ngurra-wana nyanungu-nyangu-wana, manulpa manngu-nyangu nyiya mayi Kaatu-kurlangu. Kujalpa warru wapaja, ngula-jana kawartawaralku parlu-pungu wurnturu-nyayirni kujalpalu yanurnu. 64 Ripikajulpa nyinanja-yanurnu kawartawararlaju. Kuja kutu-jarrija, jurruju kankarlu-jarrija, parlu-pinjarla nyangulku Yijakiji, manu jitija kawartawara-ngurlu. 65 Jitinjarla payurnulku yangkaju wati warrkini Yipuruyamu-kurlangu, “Ngana yalumpuju wati yananyarni?”
66 Kuja Yijaki kutu-jarrija, yangkaju warrkini wangkajarla, manu mukurla yimi-ngarrurnu nyiyarningkijarra. 67 Junga-juku, Yijakirliji yajarninjarla Ripika kangulku kaluku-kurra nyanungukupalangu-kurlangu-kurra ngati-nyanu-kurlangu-kurra. Ngulangkanyalpa-pala nyinaja manu ngunaja. Kujarlajulpa muntuku-wangulku manu mari-wangulku nyinaja kujalpa palkalku mardarnu karnta nyanungu-parnta Ripika. Kala kamparru-wiyi Ripika-wangurla-wiyiji, ngulajulparla yirraruyirraru nyinaja manu muntuku ngati-nyanu nyurnuku, kuja kurdu-puka-jarrija.
<- Genesis 23Genesis 25 ->- a silver