1 Əysa kɵpqilikkǝ bu sɵzlǝrning ⱨǝmmisini ⱪilip bolƣandin keyin, Kǝpǝrnaⱨum xǝⱨirigǝ ⱪayta kirdi. 2 U yǝrdǝ mǝlum bir yüzbexining ǝtiwarliⱪ ⱪuli eƣir kesǝl bolup, sǝkratta yatatti. 3 Yüzbexi Əysaning hǝwirini anglap, birnǝqqǝ Yǝⱨudiy aⱪsaⱪalni uning yeniƣa berip, uning kelip ⱪulini ⱪutⱪuzuxi üqün ɵtünüxkǝ ǝwǝtti.□«... Əysaning kelip ⱪulini ⱪutⱪuzuxi üqün...» — grek tilida «ⱪutⱪuzux» wǝ «saⱪaytix» birla sɵz bilǝn ipadilinidu. «Yüzbexi Əysaning hǝwirini anglap, birnǝqqǝ Yǝⱨudiy aⱪsaⱪalni uning yeniƣa berip, Əysaning kelip ⱪulini ⱪutⱪuzuxi üqün ɵtünüxkǝ ǝwǝtti» — yüzbexi rimliⱪ puⱪra bolup, Yǝⱨudiy ǝmǝs idi. 5-ayǝtkǝ ⱪariƣanda u rimliⱪlarning butpǝrǝslikini taxlap, Tǝwrat arⱪiliⱪ Hudaƣa etiⱪad baƣliƣan adǝm idi. 4 Ular Əysaning aldiƣa kǝlgǝndǝ uningƣa:

— Bu ixni tiligüqi bolsa, tilikini ijabǝt ⱪilixingizƣa ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ǝrziydiƣan adǝm. 5 Qünki u bizning Yǝⱨudiy elimizni yahxi kɵridu wǝ ⱨǝtta biz üqün bir sinagogmu selip bǝrdi, — dǝp jiddiy ⱪiyapǝttǝ ɵtünüxti.

6 Əysa ular bilǝn billǝ bardi. Biraⱪ ɵyigǝ az ⱪalƣanda, yüzbexi Əysaning aldiƣa birnǝqqǝ dostini ǝwǝtip uningƣa mundaⱪ degüzdi:

— «Tǝⱪsir, ɵzlirini awarǝ ⱪilmisila, ɵzlirining torusumning astiƣa kelixlirigǝ ǝrzimǝymǝn.□«Tǝⱪsir» — yaki «Rǝb». 7 Xunga ɵzümnimu silining aldiliriƣa berixⱪa layiⱪ ⱨesablimidim. Sili pǝⱪǝt bir eƣiz sɵz ⱪilip ⱪoysila, ⱪulum saⱪiyip ketidu. 8 Qünki mǝnmu baxⱪa birsining ⱨoⱪuⱪi astidiki adǝmmǝn, ⱪol astimdimu lǝxkǝrlirim bar. Birigǝ bar desǝm baridu, birigǝ kǝl desǝm, kelidu; ⱪulumƣa bu ixni ⱪil desǝm, u xu ixni ⱪilidu».□«Qünki mǝnmu baxⱪa birsining ⱨoⱪuⱪi astidiki adǝmmǝn» — muⱨim sɵz «mǝnmu» — demǝk, yüzbexi Rim imperatorning ⱨoⱪuⱪi astida turup ɵz ⱨoⱪuⱪi bilǝn ǝskǝrlirigǝ buyruⱪ berǝlǝytti; Əysa alǝm Igisining ⱨoⱨuⱪi astida turup, Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirning ⱨoⱪuⱪi bilǝn alǝmning ixlirini buyruydiƣan adǝm idi.

9 Əysa bu gǝpni anglap yüzbexiƣa tǝǝjjüblǝndi. U burulup kǝynigǝ ǝgǝxkǝn halayiⱪⱪa:

Dǝrwǝⱪǝ, ⱨǝtta Israildimu bundaⱪ zor ixǝnqni tapalmiƣanidim! — dedi.

10 Yüzbexi ǝwǝtkǝn kixilǝr ⱪaytip barƣanda, kesǝl bolƣan ⱪulning sǝllimaza saⱪayƣanliⱪini kɵrdi.□«Yüzbexi ǝwǝtkǝn kixilǝr ⱪaytip barƣanda, kesǝl bolƣan ⱪulning sǝllimaza saⱪayƣanliⱪini kɵrdi» — bu wǝⱪǝ «Mat.» 8:8-13dimu hatirilinidu.

11 Bu ixtin keyin u Nain degǝn bir xǝⱨǝrgǝ bardi. Uning muhlisliri wǝ yǝnǝ top-top kixilǝr uningƣa ǝgixip mangdi. 12 U xǝⱨǝr ⱪowuⱪiƣa yeⱪinlaxⱪanda, mana kixilǝr jinaza kɵtürüp qiⱪiwatⱪanidi. Ɵlgüqi anisining yǝkkǝ-yeganǝ oƣli idi, uning üstigǝ anisi tul ayal idi. Xǝⱨǝrdin qong bir top adǝm ayalƣa ⱨǝmraⱨ bolup qiⱪⱪanidi. 13 Rǝb uni kɵrüp, uningƣa iqini aƣritip:

— Yiƣlimiƣin, — dedi. 14 Xuning bilǝn u ɵtüp, tawutⱪa ⱪolini tǝgküziwidi, tawut kɵtürgǝnlǝr tohtidi. U:

— Yigit, sanga eytimǝn, oyƣan! — dedi. □«U ɵtüp, tawutⱪa ⱪolini tǝgküziwidi» — Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn ⱪanun boyiqǝ jinaziƣa tegix kixini yǝttǝ küngiqǝ «napak» ⱪilatti («Qɵl.» 19:11-12ni kɵrüng). Biraⱪ ɵlginini tirik ⱪilix ⱨǝmmǝ ixni baxⱪiqǝ ⱪilidu!  ■Ros. 9:40. 15 Ɵlgüqi bolsa ruslinip tik olturdi wǝ gǝp ⱪilixⱪa baxlidi. Əysa uni anisiƣa tapxurup bǝrdi.

16 Ⱨǝmmǝylǝnni ⱪorⱪunq besip, ular Hudani uluƣlap:

— «Arimizda uluƣ bir pǝyƣǝmbǝr turƣuzuldi!» wǝ «Huda Ɵz hǝlⱪini yoⱪlap kǝldi!» — deyixti.□«Huda Ɵz hǝlⱪini yoⱪlap kǝldi!» — Tǝwrat wǝ Injilda «Hudaning yoⱪlixi» Uning insanlarƣa yeⱪin kelip ulardin hǝwǝr elixini ɵz iqigǝ alidu.  ■Luⱪa 1:68; 24:19; Yⱨ. 4:19; 6:14; 9:17.

17 Uning toƣrisidiki bu hǝwǝr pütün Yǝⱨudiyǝ zemini wǝ ǝtraptiki rayonlarƣa tarⱪilip kǝtti.

18 Yǝⱨyaning muhlisliri ǝmdi bu barliⱪ ixlarning hǝwirini uningƣa yǝtküzdi. Yǝⱨya muhlisliridin ikkiylǝnni ɵzigǝ qaⱪirip, ■Mat. 11:2. 19 Ularni Əysaning aldiƣa ǝwǝtip: «Kelixi muⱪǝrrǝr zat ɵzüngmu, yaki baxⱪa birsini kütüximiz kerǝkmu?» dǝp sorap kelixkǝ ǝwǝtti.□«Kelixi muⱪǝrrǝr zat» — Huda wǝdǝ ⱪilƣan Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ, ǝlwǝttǝ. Yǝⱨya ɵzi Mǝsiⱨning yolini tǝyyarlax üqün uning aldida ǝwǝtilgǝn; xuning bilǝn u: — «Sǝn biz kütkǝn kiximusǝn» dǝp gumanlinip soraydu. «Kelixi muⱪǝrrǝr zat ɵzüngmu, yaki baxⱪa birsini kütüximiz kerǝkmu?» — Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝr xu muhlislirini ǝwǝtkǝndǝ zindanda idi. Xuning bilǝn u bǝlkim: «Əysa ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Ⱪutⱪuzƣuqi bolsa, nemixⱪa u meni muxu zindanda yetixⱪa yol ⱪoyidu?» dǝp sorixi mumkin idi. «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»dǝ bu ix («Mat.» 11:2-6) toƣruluⱪ izaⱨatlirimizni kɵrüng.

20 Ular Əysaning aldiƣa berip:

— Qɵmüldürgüqi Yǝⱨya bizni sǝndin: «Kelixi muⱪǝrrǝr zat ɵzüngmu, yaki baxⱪa birsini kütüximiz kerǝkmu?» dǝp sorap kelixkǝ yeningƣa ǝwǝtti — dedi.

21 Dǝl xu waⱪitta Əysa aƣriⱪ-silaⱪ wǝ kesǝl-waba basⱪan wǝ yaman roⱨlar qaplaxⱪan nurƣun kixilǝrni saⱪaytti wǝ nurƣun ⱪariƣularni kɵridiƣan ⱪildi. 22 Xuning bilǝn u Yǝⱨyaning muhlisliriƣa:

— Silǝr ⱪaytip berip, Yǝⱨyaƣa ɵz angliƣan wǝ kɵrgǝnliringlar toƣruluⱪ hǝwǝr yǝtküzüp — «Korlar kɵrǝlǝydiƣan wǝ tokurlar mangalaydiƣan boldi, mahaw kesili bolƣanlar saⱪaytildi, gaslar angliyalaydiƣan boldi, ɵlgǝnlǝrmu tirildürüldi wǝ kǝmbǝƣǝllǝrgǝ hux hǝwǝr jakarlandi» — dǝp eytinglar. ■Yǝx. 29:18; 35:5; 61:1. 23 Uningƣa yǝnǝ: «Mǝndin gumanlanmay putlixip kǝtmigǝn kixi bolsa bǝhtliktur!» dǝp ⱪoyunglar, — dedi.□«Mǝndin gumanlanmay putlixip kǝtmigǝn kixi bolsa bǝhtliktur!» — Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝr zindanda yetip: «Əysa Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ bolsa nemixⱪa meni zindandin ⱪutⱪuzmiƣan?» — dǝp gumanlanƣan bolsa kerǝk idi. Yǝⱨyaning bu soali toƣruluⱪ «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ tohtilimiz.

24 Yǝⱨyaning ǝlqiliri kǝtkǝndin keyin, u top-top adǝmlǝrgǝ Yǝⱨya toƣruluⱪ sɵz eqip:

— «Silǝr burun Yǝⱨyani izdǝp qɵlgǝ barƣininglarda, zadi nemini kɵrgili bardinglar? Xamalda yǝlpünüp turƣan ⱪomuxnimu? ■Mat. 11:7. 25 Yaki esil kiyim kiygǝn bir ǝrbabnimu? Mana, esil kiyimlǝrni kiygǝn, ǝyx-ixrǝt iqidǝ yaxaydiƣanlar padixaⱨlarning ordiliridin tepiliduƣu!

26 Əmdi silǝr nemǝ kɵrgili bardinglar? Bir pǝyƣǝmbǝrnimu? Durus, ǝmma mǝn xuni silǝrgǝ eytip ⱪoyayki, bu bolsa pǝyƣǝmbǝrdinmu üstün bir bolƣuqidur. 27 Qünki muⱪǝddǝs yazmilardiki: —

«Mana, yüz aldingƣa ǝlqimni ǝwǝtimǝn;

U sening aldingda yolungni tǝyyarlaydu» — dǝp yezilƣan sɵz mana dǝl uning toƣrisida yezilƣandur. □«Mana, yüz aldingƣa ǝlqimni ǝwǝtimǝn; u sening aldingda yolungni tǝyyarlaydu» — Tǝwrat, «Mal.» 3:1; «Yǝx.» 40:3.  ■Mis. 23:20; Mal. 3:1; Mar. 1:2. 28 Qünki mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, ayallardin tuƣulƣanlar arisida Yǝⱨyadinmu uluƣi yoⱪ; ǝmma Hudaning padixaⱨliⱪidiki ǝng kiqik bolƣinimu uningdin uluƣ turidu 29 (ǝmdi Yǝⱨyani angliƣan puⱪralar, ⱨǝtta bajgirlarmu Hudaning yolini toƣra dǝp Yǝⱨyaning qɵmüldürüxi bilǝn qɵmüldürülgǝnidi. □«ⱨǝtta bajgirlarmu Hudaning yolini toƣra dǝp Yǝⱨyaning qɵmüldürüxi bilǝn qɵmüldürülgǝnidi» — «Hudaning yolini toƣra dǝp» grek tilida «Hudani toƣra dǝp...» degǝn ibarini bildüridu. 30 Lekin Pǝrisiylǝr wǝ Tǝwratxunaslar Yǝⱨyaning qɵmüldürüxini ⱪobul ⱪilmay, Hudaning ɵzlirigǝ bolƣan mǝⱪsǝt-iradisini qǝtkǝ ⱪaⱪⱪanidi).

31 Lekin bu zamanning kixilirini zadi kimlǝrgǝ ohxitay? Ular kimlǝrgǝ ohxaydu? ■Mat. 11:16. 32 Ular huddi rǝstǝ-bazarlarda olturuwelip, bir-birigǝ: «Biz silǝrgǝ sunay qelip bǝrsǝkmu, ussul oynimidinglar», «Matǝm pǝdisigǝ qelip bǝrsǝkmu, yiƣa-zar ⱪilmidinglar» dǝp ⱪaⱪxaydiƣan tuturuⱪsiz balilarƣa ohxaydu. 33 Qünki Qɵmüldürgüqi Yǝⱨya kelip ziyapǝttǝ olturmaytti, xarab iqmǝytti. Xuning bilǝn silǝr: «Uningƣa jin qaplixiptu» deyixisilǝr. □«Qɵmüldürgüqi Yǝⱨya kelip ziyapǝttǝ olturmaytti, xarab iqmǝytti» — grek tilida «Qɵmüldürgüqi Yǝⱨya kelip nǝ nan yemǝydu nǝ iqmǝydu». Oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝr intayin ƣorigil ozuⱪlinatti, pat-pat roza tutatti. «Mat.» 3:4ni kɵrüng.  ■Mat. 3:4; Mar. 1:6. 34 Insan’oƣli bolsa kelip ⱨǝm yǝydu ⱨǝm iqidu wǝ mana silǝr: «Taza bir toymas wǝ mǝyhor ikǝn. U bajgirlar wǝ gunaⱨkarlarning dostidur» deyixisilǝr. 35 Lekin danaliⱪ bolsa ɵzining barliⱪ pǝrzǝntliri arⱪiliⱪ durus dǝp tonulidu».□«danaliⱪ bolsa ɵzining barliⱪ pǝrzǝntliri arⱪiliⱪ durus dǝp tonulidu» — yaki «danaliⱪ bolsa ɵzining barliⱪ ix-mewiliri arⱪiliⱪ durus dǝp tonulidu». Bu ⱪisⱪa ayǝt üstidǝ wǝ uningdiki kɵp muⱨim prinsiplar toƣrisida «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.

36 Pǝrisiylǝrdin biri uningdin ɵyümdǝ meⱨman bolsingiz dǝp ɵtündi. Əmdi u Pǝrisiyning ɵyigǝ kirip dastihanda olturdi. □«... dastihanda olturdi» — grek tilida «dastihanda yatti». Yǝⱨudiylar wǝ Greklǝr adǝttǝ dastihanda yanpaxlap yatatti.  ■Mat. 26:6; Mar. 14:3; Yⱨ. 11:2; 12:2. 37 Wǝ mana, u xǝⱨǝrdǝ buzuⱪ dǝp tonulƣan bir ayal Əysaning bu Pǝrisiyning ɵyidǝ dastihanda olturƣanliⱪini anglap, aⱪ ⱪaxtexidin yasalƣan bir ⱪutida murmǝkki elip kǝldi. □«murmǝkki» — bu hil ǝtir. U adǝttǝ intayin ⱪimmǝt idi (mǝsilǝn, «Mat.» 26:7ni kɵrüng). 38 U yiƣliƣan peti uning kǝynidǝ, putiƣa yeⱪin turup, kɵz yaxliri ⱪilip, putlirini ⱨɵl ⱪiliwǝtti; andin qaqliri bilǝn uning putlirini ertip ⱪurutti ⱨǝm putlirini tohtimay sɵyüp, üstigǝ ǝtir sürdi. 39 Əmdi uni qaⱪirƣan Pǝrisiy bu ixni kɵrüp, iqidǝ: «Bu adǝm rast pǝyƣǝmbǝr bolƣan bolsa, ɵzigǝ tegiwatⱪan bu ayalning kim wǝ ⱪandaⱪ ikǝnlikini bilǝtti. Qünki u bir buzuⱪ!» dǝp oylidi.

40 Xuning bilǝn Əysa uningƣa jawabǝn:

— Simon, sanga dǝydiƣan bir gepim bar, — dedi.

— Eyting, ustaz, — dedi Simon.

41 — Ikki adǝm mǝlum bir ⱪǝrz igisigǝ ⱪǝrzdar ikǝn. Biri bǝx yüz kümüx dinarƣa, yǝnǝ biri bolsa ǝllik kümüx dinarƣa ⱪǝrzdar ikǝn. □«kümüx dinar» — Rim imperiyǝsning pul birliki, tǝhminǝn bir adǝmning bir künlük ix ⱨǝⱪⱪi bolatti. 42 Lekin ⱨǝr ikkisining ⱪǝrzni ⱪayturƣili ⱨeqnǝrsisi bolmiƣaqⱪa, ⱪǝrz igisi meⱨribanliⱪ ⱪilip ⱨǝr ikkisining ⱪǝrzini kǝqürüm ⱪiptu. Seningqǝ, ularning ⱪaysisi uni bǝkrǝk sɵyidu? — dǝp soridi Əysa.

43 Simon jawabǝn: — Meningqǝ, ⱪǝrzi kɵprǝk kǝqürüm ⱪilinƣan kixi, — dedi.

— Toƣra ⱨɵküm ⱪilding, — dedi Əysa. 44 Andin ⱨeliⱪi ayalƣa burulup, Simonƣa:

— Bu ayalni kɵrdüngmu? Mǝn ɵyünggǝ kirginim bilǝn, sǝn putlirimni yuyuxⱪa su bǝrmigǝniding; lekin u kɵz yexi bilǝn putlirimni yudi wǝ qeqi bilǝn ertip ⱪurutti. 45 Sǝn meni salam berip sɵymiding; lekin u mǝn kirgǝndin tartip putlirimni sɵyüxtin tohtimidi. 46 Sǝn beximƣimu may sürkimigǝniding; biraⱪ u mening putlirimƣa murmǝkkini sürkǝp ⱪoydi. □«Sǝn beximƣimu may sürkimigǝniding» — xu dǝwrdǝ kixilǝr ⱨɵrmǝtlik meⱨmanlarni ⱪarxi elix üqün meⱨmanning bexiƣa ǝtirlik mayni sürkǝp ⱪoyatti. 47 Xunga xuni sanga eytip ⱪoyayki, uning nurƣun gunaⱨliri kǝqürüm ⱪilindi. Qünki mana, uning kɵrsǝtkǝn meⱨir-muⱨǝbbiti qongⱪur ǝmǝsmu? Əmma kǝqürümi az bolƣanlarning meⱨir-muⱨǝbbǝtni kɵrsitiximu az bolidu, — dedi.□«Qünki mana, uning kɵrsǝtkǝn meⱨir-muⱨǝbbiti qongⱪur ǝmǝsmu?» — bu ayalning muⱨǝbbiti Hudaning kǝqürümigǝ erixixning sǝwǝbi ǝmǝs, bǝlki uning qongⱪur muⱨǝbbiti uning alliⱪaqan Hudaning kǝqürümigǝ erixkǝnliki tüpǝylidin boldi wǝ xundaⱪla buningƣa ispat kɵrsǝtti.

48 Andin u ayalƣa:

— Gunaⱨliring kǝqürüm ⱪilindi, — dedi.■Mat. 9:2.

49 Ular bilǝn ⱨǝmdastihan olturƣanlar kɵnglidǝ: «Kixilǝrning gunaⱨlirinimu kǝqürüm ⱪilƣuqi bu adǝm zadi kimdu?» deyixti.■Mat. 9:3.

50 Əysa ⱨeliⱪi ayalƣa:

— Etiⱪading seni ⱪutⱪuzdi; aman-hatirjǝmlik bilǝn ⱪaytⱪin! — dedi.□«Etiⱪading seni ⱪutⱪuzdi» — «etiⱪading» muxu yǝrdǝ, xübⱨisizki, Əysa bu sɵz bilǝn ayalning ɵzigǝ baƣliƣan ixǝnqini, yǝni uning gunaⱨlarni kǝqürüm ⱪilalaydiƣan Mǝsiⱨ ikǝnlikigǝ baƣliƣan ixǝnqini kɵrsitidu.