1 — «Ⱨǝⱪiⱪiy üzüm teli» ɵzümdurmǝn, Atam bolsa baƣwǝndur.□««Ⱨǝⱪiⱪiy üzüm teli» ɵzümdurmǝn» — «ⱨǝⱪiⱪiy üzüm teli» bolƣandin keyin, sahta yaki por-püqǝk üzüm telimu barmu? Buning toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ tohtilimiz. 2 Baƣwǝn mǝndiki mewǝ bǝrmǝydiƣan ⱨǝrbir xahni kesip taxlaydu. Mewǝ bǝrgǝnlirini bolsa tehimu kɵp mewǝ bǝrsun dǝp, pak ⱪilip putap turidu.□«Baƣwǝn mǝndiki mewǝ bǝrmǝydiƣan ⱨǝrbir xahni kesip taxlaydu» — baxⱪa birhil tǝrjimisi «Mǝndiki mewǝ bǝrmǝydiƣan ⱨǝrbir xahni baƣwǝn (barangƣa) esp ⱪoyidu». Lekin 6-ayǝtkǝ ⱪariƣanda tǝrjimimiz toƣra bolsa kerǝk. «Mewǝ bǝrgǝnlirini bolsa tehimu kɵp mewǝ bǝrsun dǝp, pak ⱪilip putap turidu» — «putap turidu» grek tilida «tazilaydu» yaki «paklaydu» bilǝn ipadilinidu. 4-ayǝtni kɵrüng.  ■Mat. 15:13. 3 Əmdi silǝr mǝn silǝrgǝ yǝtküzgǝn sɵzüm arⱪiliⱪ alliburun pak boldunglar.□«... silǝr mǝn silǝrgǝ yǝtküzgǝn sɵzüm arⱪiliⱪ alliburun pak boldunglar» — «pak» muxu yǝrdǝ yǝnǝ «putalƣan» degǝn mǝnisinimu bildürüxi mumkin. Biraⱪ muⱨim mǝnisi «pak» ikǝnlikigǝ xübⱨisi yoⱪtur (10:31ni kɵrüng).  ■Yⱨ. 13:10. 4 Silǝr mǝndǝ izqil turunglar, mǝnmu silǝrdǝ izqil turimǝn. Xah talda turmay, ɵzi mewǝ berǝlmǝydiƣinidǝk, silǝrmu mǝndǝ izqil turmisanglar, mewǝ berǝlmǝysilǝr.

5 «Üzüm teli» ɵzümdurmǝn, silǝr bolsanglar xahliridursilǝr. Kim mǝndǝ izqil tursa, mǝnmu xundaⱪla uningda turƣinimda, u kɵp mewǝ beridu. Qünki mǝnsiz ⱨeqnemini ⱪilalmaysilǝr. 6 Birsi mǝndǝ turmisa, u kerǝksiz xahtǝk taxlinip, ⱪurup ketidu. Bundaⱪ xahlar yiƣip kelinip otⱪa taxlinidu.■Əz. 15:2-8; Mat. 3:10; 7:19; Kol. 1:23. 7 Silǝr mǝndǝ izqil tursanglar wǝ sɵzlirim silǝrdǝ izqil tursa, nemini tǝlǝp ⱪilsanglar, silǝrgǝ xu ijabǝt bolidu.■Yǝr. 29:12; Mat. 7:7; 21:22; Mar. 11:24; Luⱪa 11:9; Yⱨ. 14:13; 16:24; Yaⱪ. 1:5; 1Yuⱨa. 3:22; 5:14. 8 Silǝrning kɵp mewi berixinglar, xundaⱪla mening muhlislirim ikǝnlikinglarni ispatlixinglar bilǝn xan-xǝrǝp Atamƣa kǝltürülidu.□«Silǝr mǝndǝ izqil tursanglar wǝ sɵzlirim silǝrdǝ izqil tursa, nemini tǝlǝp ⱪilsanglar, silǝrgǝ xu ijabǝt bolidu. Silǝrning kɵp mewi berixinglar, xundaⱪla mening muhlislirim ikǝnlikinglarni ispatlixinglar bilǝn xan-xǝrǝp atamƣa kǝltürülidu» — 7-8-ayǝtkǝ ⱪariƣanda, muhlislar Hudaƣa qiⱪarƣan, uni hursǝn ⱪilidiƣan mewǝ ünümlük dua-tilawǝtlǝrni ɵz iqigǝ alidu.

9 Atam meni sɵyginidǝk, mǝnmu silǝrni sɵydüm; mening meⱨir-muⱨǝbbitimdǝ izqil turunglar. 10 Əgǝr ǝmrlirimni tutsanglar, huddi mǝn Atamning ǝmrlirini tutⱪan wǝ ⱨǝmixǝ uning meⱨir-muⱨǝbbitidǝ turƣinimdǝk, silǝrmu ⱨǝmixǝ mening meⱨir-muⱨǝbbitimdǝ turisilǝr.■Yⱨ. 14:15, 21, 23; 1Yuⱨa. 5:3.

11 Mening huxalliⱪim silǝrdǝ bolsun wǝ xuningdǝk huxalliⱪinglar tolup taxsun dǝp, mǝn bularni silǝrgǝ eyttim. 12 Mening ǝmrim xuki, mǝn silǝrni sɵyginimdǝk, silǝrmu bir-biringlarni sɵyünglar. ■Law. 19:18; Mat. 22:39; Yⱨ. 13:34; Əf. 5:2; 1Tes. 4:9; 1Pet. 4:8; 1Yuⱨa. 3:23; 4:21. 13 Insanlarning ɵz dostliri üqün jenini pida ⱪilixtin qongⱪur meⱨir-muⱨǝbbiti yoⱪtur. ■Rim. 5:7; Əf. 5:2; 1Yuⱨa. 3:16. 14 Silǝrgǝ buyruƣan ǝmrlirimni ada ⱪilsanglar, mening dostlirim bolisilǝr. □«Silǝrgǝ buyruƣan ǝmrlirimni ada ⱪilsanglar, mening dostlirim bolisilǝr» — 13-14-ayǝttǝ Hudaning muⱨǝbbitining uluƣluⱪi ayan ⱪilinidu. «Mǝsiⱨning dostliri» uning ǝmrlirini ada ⱪilƣuqilardur. Lekin Mǝsiⱨ barliⱪ kixilǝr, jümlidin ɵz ǝmrlirini ada ⱪilmiƣuqilar, yǝni düxmǝnliri üqün jenini pida ⱪilƣandur.  ■Mat. 12:50; 2Kor. 5:16; Gal. 5:6; 6:15; Kol. 3:11. 15 Əmdi mundin keyin mǝn silǝrni «ⱪul» dǝp atimaymǝn. Qünki ⱪul hojayinining nemǝ ⱪiliwatⱪinini bilmǝydu. Uning orniƣa silǝrni «dost» dǝp atidim, qünki Atamdin angliƣanlirimning ⱨǝmmisini silǝrgǝ yǝtküzdüm. □«Əmdi mundin keyin mǝn silǝrni «ⱪul» dǝp atimaymǝn» — «ⱪul» yaki «qakar».  ■Yⱨ. 8:26. 16 Silǝr meni talliƣininglar yoⱪ, ǝksiqǝ mǝn silǝrni tallidim wǝ silǝrni berip mewǝ bǝrsun ⱨǝmdǝ mewiliringlar daim saⱪlansun, mening namim bilǝn Atidin nemǝ tilisǝnglar, u silǝrgǝ bǝrsun dǝp silǝrni tiklidim. □«Silǝr meni talliƣininglar yoⱪ, ǝksiqǝ mǝn silǝrni tallidim wǝ silǝrni berip mewǝ bǝrsun ⱨǝmdǝ mewiliringlar daim saⱪlansun...» — «...berip mewǝ bǝrsun» degǝn ibarǝ bǝlkim, muhlislar Hudaƣa qiⱪarƣan, uni hursǝn ⱪilidiƣan mewǝ bolsa, pütün dunyaƣa berip hux hǝwǝr arⱪiliⱪ baxⱪilarni Hudaning yoliƣa kǝltürüxni ɵz iqigǝ alidu, dǝp kɵrsǝtsǝ kerǝk.  ■Mat. 28:19; Mar. 16:15; Yⱨ. 13:18; Əf. 1:4; Kol. 1:6. 17 Silǝrgǝ xuni ǝmr ⱪilimǝnki, bir-biringlarni sɵyünglar.□«Silǝrgǝ xuni ǝmr ⱪilimǝnki, bir-biringlarni sɵyünglar» — grek tilida «Silǝrgǝ xularni ǝmr ⱪilimǝnki, bir-biringlarni sɵyünglar».

18 Bu dunyadikilǝr silǝrdin nǝprǝtlǝnsǝ, silǝrdin awwal mǝndin nǝprǝtlǝngǝnlikini bilinglar. ■1Yuⱨa. 3:13. 19 Silǝrmu bu dunyadikilǝrdin bolƣan bolsanglar, bu dunyadikilǝr silǝrni ɵzimizningki dǝp, sɵygǝn bolatti. Biraⱪ silǝr bu dunyadin bolmiƣaqⱪa, bǝlki mǝn silǝrni bu dunyadin ayrip talliƣanliⱪim üqün, ǝmdi bu dunyadikilǝr silǝrdin nǝprǝtlinidu. □«Silǝrmu bu dunyadikilǝrdin bolƣan bolsanglar, bu dunyadikilǝr silǝrni ɵzimizningki dǝp, sɵygǝn bolatti» — grek tilida «Silǝrmu bu dunyadin bolƣan bolsa, bu dunya silǝrni ɵziningki dǝp sɵygǝn bolatti».  ■Yⱨ. 17:14; Gal. 1:10. 20 Mǝn silǝrgǝ eytⱪan sɵzni esinglarda tutunglar: «Ⱪul hojayinidin üstün turmaydu». Ular manga ziyankǝxlik ⱪilƣan bolsa, silǝrgimu ziyankǝxlik ⱪilidu. Mening sɵzümni tutⱪan bolsa, ular silǝrningkinimu tutidu.■Mat. 10:24; 24:9; Luⱪa 6:40; Yⱨ. 13:16; 16:2.

21 Biraⱪ mening namim tüpǝylidin ular silǝrgimu xu ixlarning ⱨǝmmisini ⱪilidu, qünki ular meni Əwǝtküqini tonumaydu. ■Mat. 10:22; Yⱨ. 16:3. 22 Əgǝr mǝn kelip ularƣa sɵz ⱪilmiƣan bolsam, ularda gunaⱨ yoⱪ dǝp ⱨesablinatti. Lekin ⱨazir gunaⱨi üqün ularning ⱨeq baⱨanisi yoⱪtur. ■Rim. 4:15; 5:20. 23 Kimdǝkim mǝndin nǝprǝtlǝnsǝ Atamdinmu nǝprǝtlǝngǝn bolidu. 24 Mǝn ularning arisida baxⱪa ⱨeqkim ⱪilip baⱪmiƣan ǝmǝllǝrni ⱪilmiƣan bolsam, ularda gunaⱨ yoⱪ dǝp ⱨesablinatti. Lekin ular ⱨazir ǝmǝllirimni kɵrgǝn turuⱪluⱪ, yǝnila ⱨǝm mǝndin ⱨǝm Atamdin nǝprǝtlǝndi. ■Yⱨ. 10:37. 25 Lekin bu ixlar ularƣa tǝwǝ bolƣan Tǝwrat ⱪanunida: «Ⱨeqⱪandaⱪ sǝwǝbsizla mǝndin nǝprǝtlǝndi» dǝp pütülgǝn sɵz ǝmǝlgǝ axuruluxi üqün xundaⱪ yüz bǝrdi.□«Ularƣa tǝwǝ bolƣan Tǝwrat ⱪanuni» — ⱨǝjwiy, kinayilik sɵz. 8:17 wǝ izaⱨatini kɵrüng. «Ⱨeqⱪandaⱪ sǝwǝbsizla mǝndin nǝprǝtlǝndi» — «Zǝb.» 35:7, 19 wǝ 69:4.  ■Zǝb. 35:19; 69:4

26 Lekin mǝn silǝrgǝ Atining yenidin ǝwǝtidiƣan Yardǝmqi, yǝni Atining yenidin qiⱪⱪuqi Ⱨǝⱪiⱪǝtning Roⱨi kǝlgǝndǝ, U manga guwaⱨliⱪ beridu. □«...Yardǝmqi, yǝni Atining yenidin qiⱪⱪuqi Ⱨǝⱪiⱪǝtning Roⱨi kǝlgǝndǝ, U manga guwaⱨliⱪ beridu» — muxu ayǝttin Muⱪǝddǝs Roⱨning xǝhs ikǝnliki kɵrünüp turidu. Mǝsiⱨ Uni «Atining yenidin» ǝwǝtidu; muxu yǝrdǝ Muⱪǝddǝs Roⱨ yǝnǝ «Atining yenidin qiⱪidu» deyilidu. Grek tilida «qiⱪidu» degǝn peil «ⱨazirⱪi zaman» xǝkildǝ bolƣaqⱪa, Muⱪǝddǝs Roⱨning ⱨǝrdaim xu ⱨǝrikǝtni ⱪiliwatⱪini kɵrsitilidu.  ■Luⱪa 24:49; Yⱨ. 14:26; 16:7; Ros. 5:32. 27 Silǝrmu manga guwaⱨliⱪ berisilǝr, qünki silǝr baxtin tartip mǝn bilǝn billǝ boldunglar.■Ros. 1:8, 21; 5:32.