Yaⱪup
1
«Rosul Yaⱪup yazƣan mǝktup»
1 Hudaning wǝ Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning ⱪuli bolƣan mǝnki Yaⱪuptin tarⱪaⱪ turuwatⱪan muⱨajir on ikki ⱪǝbiligǝ salam!□«Hudaning wǝ Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning ⱪuli bolƣan mǝnki Yaⱪup...» — Yaⱪup muxu sɵzliridǝ ɵzini «rosul» dǝp atimaydu. Lekin «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ kɵrsitimizki, u ⱨǝⱪiⱪǝtǝn bir rosul, xunga uning uxbu hetini «rosulluⱪ ⱨoⱪuⱪ» bilǝn yezilƣan, dǝp ixinimiz. Hǝt Yǝⱨudiy bolƣan etiⱪadqilarƣa yezilƣan, ǝlwǝttǝ. «Tarⱪaⱪ muⱨajir on ikki ⱪǝbilǝ» toƣruluⱪ «kirix sɵz»imizni kɵrüng.
«Ⱪul» degǝn uⱪum toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»imizni kɵrüng. ■Ros. 8:1; 1Pet. 1:1.
«Ⱪul» degǝn uⱪum toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»imizni kɵrüng. ■Ros. 8:1; 1Pet. 1:1.
Etiⱪad wǝ sinaⱪ
2 I ⱪerindaxlirim, ⱨǝrⱪandaⱪ sinaⱪlarƣa duq kǝlsǝnglar, buni zor huxalliⱪ dǝp bilinglar.■Mat. 5:11; Rim. 5:3; 1Pet. 1:6. 3 Qünki silǝrgǝ mǝlumki, bundaⱪ etiⱪadinglarning sinilixi silǝrdǝ sǝwr-qidamliⱪ xǝkillǝndüridu;■Rim. 5:3; 1Pet. 1:7. 4 sǝwr-qidamliⱪning hisliti ⱪǝlbinglarda turup xundaⱪ pixip yetilsunki, xuning bilǝn silǝr pixⱪan, mukǝmmǝl wǝ kǝm-kutisiz bolisilǝr. 5 Biraⱪ ǝgǝr aranglardiki birsi danaliⱪⱪa moⱨtaj bolsa, ⱨǝmmigǝ sehiyliⱪ bilǝn beridiƣan xundaⱪla ǝyiblimǝydiƣan Hudadin tilisun. Xuning bilǝn uningƣa qoⱪum ata ⱪilinidu.■Pǝnd. 2:3; Yǝr. 29:12; Mat. 7:7; 21:22; Mar. 11:24; Yⱨ. 16:24; 1Yuⱨa. 3:22; 5:14.
6 Biraⱪ u ⱨeq deliƣul bolmay ixǝnq bilǝn tilisun; qünki deliƣul kixi huddi xamalda urulup uyan-buyan yǝlpüngǝn dengiz dolⱪuniƣa ohxaydu. 7 Undaⱪ kixi Rǝbdin birǝr nǝrsigǝ eriximǝn, dǝp ⱨeq hiyal ⱪilmisun; 8 undaⱪlar üjmǝ kɵngül bolup, barliⱪ yollirida tutami yoⱪ adǝmdur.
Namratliⱪ wǝ bayliⱪ
9-10 Namrat bolƣan ⱪerindax ɵzining yuⱪiriƣa kɵtürülgǝnlikigǝ tǝntǝnǝ ⱪilsun; bay bolƣan ⱪerindax bolsa, ɵzining tɵwǝn ⱪilinƣanliⱪiƣa tǝntǝnǝ ⱪilsun, qünki u ot-qɵplǝrning qeqǝkliridǝk tozup ketidu. □«Namrat bolƣan ⱪerindax ɵzining yuⱪiriƣa kɵtürülgǝnlikigǝ tǝntǝnǝ ⱪilsun» — «ɵzining yuⱪiriƣa kɵtürülgǝnliki» — demǝk, birsi Mǝsiⱨkǝ etiⱪad baƣlisila, mǝyli ⱪanqilik namrat bolsun Hudaƣa yeⱪin bolƣan aliyjanab, intayin imtiyazliⱪ orun ⱨǝm munasiwǝttin bǝⱨrimǝn bolidu. «bay bolƣan ⱪerindax bolsa, ɵzining tɵwǝn ⱪilinƣanliⱪiƣa tǝntǝnǝ ⱪilsun, qünki u ot-qɵplǝrning qeqǝkliridǝk tozup ketidu» — bay adǝm Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ etiⱪad baƣliƣinida ɵzining barliⱪ bayliⱪlirini Huda aldida ⱨeqnǝrsǝ ǝmǝs dǝp bilip, ɵzini tɵwǝn tutmisa, Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kirǝlmǝydu. «Bay adǝmning Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kirixi tɵgining yingnining kɵzidin ɵtüxidinmu tǝs» («Mat.» 19:24). 11 Ⱪuyax qiⱪip ⱪiziƣanda, ot-qɵplǝrni ⱪurutidu, gülliri tozup ketidu-dǝ, uning güzǝlliki yoⱪilidu; bay adǝmlǝr huddi xuningƣa ohxax, ɵz ⱨǝlǝkqilikidǝ yoⱪilidu.■Yǝx. 40:6, 7; 1Kor. 7:31; Yaⱪ. 4:14; 1Pet. 1:24; 1Yuⱨa. 2:17.
Sinilix wǝ azdurulux
12 Sinaⱪlarƣa sǝwrqanliⱪ bilǝn bǝrdaxliⱪ bǝrgǝn kixi nǝⱪǝdǝr bǝhtlik-ⱨǝ! Qünki u sinaⱪtin ɵtkǝndin keyin, Huda Ɵzini sɵygǝnlǝrgǝ wǝdǝ ⱪilƣan ⱨayat tajiƣa muyǝssǝr bolidu. □«Huda Ɵzini sɵygǝnlǝrgǝ wǝdǝ ⱪilƣan ⱨayat tajiƣa muyǝssǝr bolidu» — muxu yǝrdǝ grek tilida «Huda» pǝⱪǝt «U» bilǝn ipadilinidu. ■Ayup 5:17; Mat. 10:22; 19:28, 29; 2Tim. 4:8; 1Pet. 5:4; Wǝⱨ. 2:10. 13 Adǝm azduruluxⱪa duq kǝlgǝndǝ «Huda meni azduruwatidu» demisun. Qünki Huda yaman ixlar bilǝn azduruluxi mumkin ǝmǝs ⱨǝm baxⱪilarni azdurmaydu. 14 Bǝlki birsi azdurulƣanda, ɵz ⱨǝwǝs-nǝpsi ⱪozƣilip, ularning kǝynigǝ kirgǝn bolidu; 15 andin ⱨǝwǝs-nǝps ⱨamilidar bolup gunaⱨni tuƣidu; gunaⱨ ɵsüp yetilip, ɵlümgǝ elip baridu.
16 Xunga sɵyümlük ⱪerindaxlirim, aldinip ⱪalmanglar! 17 Barliⱪ yüksǝk sehiyliⱪ wǝ ⱨǝrbir mukǝmmǝl iltipat yuⱪiridin, yǝni asmandiki barliⱪ yoruⱪluⱪlarning Atisidin qüxüp kelidu; Uningda ⱨeqⱪandaⱪ ɵzgirix bolmaydu yaki Uningda «aylinix» bilǝn ⱨasil bolidiƣan kɵlǝnggilǝrmu bolmaydu. □«Barliⱪ yüksǝk sehiyliⱪ wǝ ⱨǝrbir mukǝmmǝl iltipat yuⱪiridin, yǝni asmandiki barliⱪ yoruⱪluⱪlarning Atisidin qüxüp kelidu; Uningda ⱨeqⱪandaⱪ ɵzgirix bolmaydu yaki Uningda «aylinix» bilǝn ⱨasil bolidiƣan kɵlǝnggilǝrmu bolmaydu» — «pütkül yoruⱪluⱪlarning Atisi» degǝnlik ibarǝ bǝlkim ⱨǝm Hudaning barliⱪ ⱪuyax-yultuzlarning Yaratⱪuqisi ⱨǝm xundaⱪla pǝrixtilǝrning Yaratⱪuqisi ikǝnlikini kɵrsitixi mumkin. Muⱪǝddǝs Kitabta pǝrixtilǝrning daim yultuzlar bilǝn munasiwiti bar ikǝnliki kɵrsitilidu (mǝsilǝn, «Ayup» 38:7, «Zǝb.» 147:4ni kɵrüng).
(1) Huda ⱨǝrdaim bizdin yuⱪirida turidu; (2) Huda ⱨǝrdaim bizgǝ ⱨǝm jismaniy ⱨǝm roⱨiy yoruⱪluⱪ beridu; (3) ⱪuyax aylinixi yaki ⱪayrilixi bilǝn kɵlǝnggǝ ⱨasil ⱪilidu. Əmmǝ Hudada kɵlǝnggǝ yaki ⱪarangƣuluⱪ degǝn mǝwjut ǝmǝs; u ⱨeq «aylanmay», ⱨeq ɵzgǝrmǝy ⱨǝrdaim qüxtiki ⱪuyaxtǝk dǝl üstimizdǝ turup küqlük nurini wǝ iltipatlirini (17-ayǝt) üstimizgǝ sehiyliⱪ bilǝn qaqidu. ■Pǝnd. 2:6; Yǝx. 14:27; 46:10; Mal. 3:6; Rim. 11:29; 1Kor. 4:7. 18 U bizni Ɵzi yaratⱪan barliⱪ mǝwjudatlarning iqidǝ Ɵzigǝ dǝslǝp pixⱪan mewidǝk bolsun dǝp, Ɵz iradisi boyiqǝ bizni ⱨǝⱪiⱪǝtning sɵz-kalami arⱪiliⱪ tuƣdurdi. □«U bizni Ɵzi yaratⱪan barliⱪ mǝwjudatlarning iqidǝ Ɵzigǝ dǝslǝp pixⱪan mewidǝk bolsun dǝp,...» — «dǝslǝp pixⱪan mewǝ», ǝng burun elinƣan ⱨosul bolsa, Hudaƣa alaⱨitǝn atilatti. Demǝk, pütkül kainat Hudaƣa boysunidu wǝ tǝwǝ bolidu; lekin kainatning iqidǝ Mǝsiⱨgǝ etiⱪad baƣliƣuqilar «dǝslǝp pixⱪan mewǝ» süpitidǝ birinqi bolup Uningƣa beⱪinip tǝwǝ bolup, «ⱨǝⱪiⱪiy, roⱨiy» sǝjdǝ ⱪilidu. «... Ɵz iradisi boyiqǝ bizni ⱨǝⱪiⱪǝtning sɵz-kalami arⱪiliⱪ tuƣdurdi» — muxu yǝrdǝ Hudaning bu «tuƣdurux»i jismaniy ⱨayat ǝmǝs, bǝlki Muⱪǝddǝs Roⱨidin tuƣdurƣanliⱪini, yǝni roⱨiy ⱨayatⱪa, mǝnggülük ⱨayatⱪa tuƣdurup erixtürgǝnlikini kɵrsitidu.
«Dǝslǝp pixⱪan mewisi» yaki «tunji ⱨosul mewisi» Hudaƣa alaⱨidǝ atilatti («Yar.» 49:3, «Qɵl.» 18:3, «Ⱪan.» 18:1-4, «2Tar.» 31:5ni kɵrüng). ■1Kor. 4:15; Gal. 4:19; 1Pet. 1:23.
(1) Huda ⱨǝrdaim bizdin yuⱪirida turidu; (2) Huda ⱨǝrdaim bizgǝ ⱨǝm jismaniy ⱨǝm roⱨiy yoruⱪluⱪ beridu; (3) ⱪuyax aylinixi yaki ⱪayrilixi bilǝn kɵlǝnggǝ ⱨasil ⱪilidu. Əmmǝ Hudada kɵlǝnggǝ yaki ⱪarangƣuluⱪ degǝn mǝwjut ǝmǝs; u ⱨeq «aylanmay», ⱨeq ɵzgǝrmǝy ⱨǝrdaim qüxtiki ⱪuyaxtǝk dǝl üstimizdǝ turup küqlük nurini wǝ iltipatlirini (17-ayǝt) üstimizgǝ sehiyliⱪ bilǝn qaqidu. ■Pǝnd. 2:6; Yǝx. 14:27; 46:10; Mal. 3:6; Rim. 11:29; 1Kor. 4:7. 18 U bizni Ɵzi yaratⱪan barliⱪ mǝwjudatlarning iqidǝ Ɵzigǝ dǝslǝp pixⱪan mewidǝk bolsun dǝp, Ɵz iradisi boyiqǝ bizni ⱨǝⱪiⱪǝtning sɵz-kalami arⱪiliⱪ tuƣdurdi. □«U bizni Ɵzi yaratⱪan barliⱪ mǝwjudatlarning iqidǝ Ɵzigǝ dǝslǝp pixⱪan mewidǝk bolsun dǝp,...» — «dǝslǝp pixⱪan mewǝ», ǝng burun elinƣan ⱨosul bolsa, Hudaƣa alaⱨitǝn atilatti. Demǝk, pütkül kainat Hudaƣa boysunidu wǝ tǝwǝ bolidu; lekin kainatning iqidǝ Mǝsiⱨgǝ etiⱪad baƣliƣuqilar «dǝslǝp pixⱪan mewǝ» süpitidǝ birinqi bolup Uningƣa beⱪinip tǝwǝ bolup, «ⱨǝⱪiⱪiy, roⱨiy» sǝjdǝ ⱪilidu. «... Ɵz iradisi boyiqǝ bizni ⱨǝⱪiⱪǝtning sɵz-kalami arⱪiliⱪ tuƣdurdi» — muxu yǝrdǝ Hudaning bu «tuƣdurux»i jismaniy ⱨayat ǝmǝs, bǝlki Muⱪǝddǝs Roⱨidin tuƣdurƣanliⱪini, yǝni roⱨiy ⱨayatⱪa, mǝnggülük ⱨayatⱪa tuƣdurup erixtürgǝnlikini kɵrsitidu.
«Dǝslǝp pixⱪan mewisi» yaki «tunji ⱨosul mewisi» Hudaƣa alaⱨidǝ atilatti («Yar.» 49:3, «Qɵl.» 18:3, «Ⱪan.» 18:1-4, «2Tar.» 31:5ni kɵrüng). ■1Kor. 4:15; Gal. 4:19; 1Pet. 1:23.
Anglax wǝ ijra ⱪilix
19 Xuning bilǝn, i sɵyümlük ⱪerindaxlirim, ⱨǝr adǝm anglaxⱪa tez tǝyyar tursun, sɵzlǝxkǝ aldirimisun, ƣǝzǝplinixkǝ aldirmisun. ■Pǝnd. 17:27; Top. 5:1. 20 Qünki insanning ƣǝzipi Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini elip kǝlmǝydu. □«Qünki insanning ƣǝzipi Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini elip kǝlmǝydu» — «Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi»: (1) Hudaning ⱨǝⱪⱪaniy ɵlqimi; (2) Huda aldida adil yaki ⱨǝⱪⱪaniy bolƣan ixlar; (3) Huda insanning etiⱪadi üqün uningƣa ata ⱪilidiƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini kɵrsitidu. Bizningqǝ «Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi» (3)ni kɵrsitidu; qünki Hudaning Ɵzi ata ⱪilƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi bolmisa, insanlar arisida ⱨǝrⱪandaⱪ baxⱪa adilliⱪ yaki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ boluxi mumkin ǝmǝs. 21 Xuning üqün, barliⱪ iplasliⱪlarni wǝ ⱪininglarƣa patmaywatⱪan rǝzillikni taxlanglar, ⱪǝlbinglarda yiltiz tartⱪuzulƣan, silǝrni ⱪutⱪuzalaydiƣan sɵz-kalamni kǝmtǝrlik-mɵminlik bilǝn ⱪobul ⱪilinglar.□«...silǝrni ⱪutⱪuzalaydiƣan sɵz-kalamni kǝmtǝrlik-mɵminlik bilǝn ⱪobul ⱪilinglar» — «silǝrni» grek tilida «jeninglarni». ■Rim. 13:12; Kol. 3:8.
22 Əmma ɵz-ɵzünglarni aldap pǝⱪǝt sɵz-kalamni angliƣuqilardin bolmanglar, bǝlki uni ijra ⱪilƣuqilardin bolunglar. ■Mat. 7:21; Luⱪa 11:28; Rim. 2:13; 1Yuⱨa. 3:7. 23-24 Qünki birsi sɵz-kalamni anglap ⱪoyupla, uni ijra ⱪilmisa, u huddi ǝynǝktǝ ɵzining ǝyni ⱪiyapitigǝ ⱪarap ⱪoyup, ketip ⱪalƣan kixigǝ ohxaydu; qünki u ɵz turⱪiƣa ⱪarap bolup, qiⱪipla, xu ⱨaman ɵzining ⱪandaⱪ ikǝnlikini untuydu. □«Qünki birsi sɵz-kalamni anglap ⱪoyupla, uni ijra ⱪilmisa, u huddi ǝynǝktǝ ɵzining ǝyni ⱪiyapitigǝ ⱪarap ⱪoyup, ketip ⱪalƣan kixigǝ ohxaydu; qünki u ɵz turⱪiƣa ⱪarap bolup, qiⱪipla, xu ⱨaman ɵzining ⱪandaⱪ ikǝnlikini untuydu» — bu adǝmning «ǝyni ⱪiyapitigǝ ⱪarax»i ɵzigǝ bǝlkim yüzidǝ daƣ-nuⱪsan bolƣanliⱪini kɵrsǝtsǝ kerǝk — demǝk, Hudaning sɵzigǝ ⱪarisa ɵz gunaⱨini kɵridu; lekin kɵnglini tezla baxⱪa ixⱪa bɵlüxi bilǝn gunaⱨini untuydu. ■Luⱪa 6:47. 25 Lekin axu kixilǝrni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan mukǝmmǝl ⱪanunƣa ǝstayidilliⱪ bilǝn dawamliⱪ ⱪarap, untuƣaⱪ angliƣuqi bolmay, bǝlki uning iqidǝ yaxap ijra ⱪilƣuqi bolƣan kixi ixlirida bǝhtlik ⱪilinidu.□«axu kixilǝrni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan mukǝmmǝl ⱪanunƣa ǝstayidilliⱪ bilǝn dawamliⱪ ⱪarap...» — «adǝmni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan ⱪanun» grek tilida «ǝrkinlikning ⱪanuni». Demǝk, yengi ǝⱨdǝ, yǝni hux hǝwǝr. «Ərkinlik» — adǝmni gunaⱨ wǝ ɵz gunaⱨliⱪ tǝbiiti, ɵlüm wǝ dozahtin azad ⱪilidiƣan ǝrkinlik, ǝlwǝttǝ. ■Mat. 5:19.
26 Birsi ɵzini ihlasmǝn adǝmmǝn dǝp ⱨesabliƣan, lekin tilini tizginlimigǝn bolsa, ɵzini ɵzi aldaydu; bundaⱪ kixining ihlasmǝnliki biⱨudiliktur. ■Zǝb. 34:13; Yaⱪ. 3:6; 1Pet. 3:10. 27 Huda’Atimizning nǝziridiki pak wǝ daƣsiz ihlasmǝnlik xuki, ⱪiyinqiliⱪta ⱪalƣan yetim-yesir, tul hotunlarni yoⱪlap, ularƣa ƣǝmhorluⱪ ⱪilix wǝ ɵzini bu dunyaning bulƣixidin daƣsiz saⱪlaxtur.□«Huda’atimizning nǝziridiki pak wǝ daƣsiz ihlasmǝnlik xuki, ⱪiyinqiliⱪta ⱪalƣan yetim-yesir, tul hotunlarni yoⱪlap,... » — grek tilida muxu «yoⱪlax» degǝn peilning ɵzi ƣǝmhorluⱪ ⱪilix, insanning ⱨalidin hǝwǝr elixni ɵz iqigǝ alidu. Xuning bilǝn bu sɵzni muxu yǝrdǝ ⱨǝm «yoⱪlax» ⱨǝm «ƣǝmhorluⱪ ⱪilix» dǝp tǝrjimǝ ⱪilduⱪ.
- a «Hudaning wǝ Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning ⱪuli bolƣan mǝnki Yaⱪup...» — Yaⱪup muxu sɵzliridǝ ɵzini «rosul» dǝp atimaydu. Lekin «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ kɵrsitimizki, u ⱨǝⱪiⱪǝtǝn bir rosul, xunga uning uxbu hetini «rosulluⱪ ⱨoⱪuⱪ» bilǝn yezilƣan, dǝp ixinimiz. Hǝt Yǝⱨudiy bolƣan etiⱪadqilarƣa yezilƣan, ǝlwǝttǝ. «Tarⱪaⱪ muⱨajir on ikki ⱪǝbilǝ» toƣruluⱪ «kirix sɵz»imizni kɵrüng. «Ⱪul» degǝn uⱪum toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»imizni kɵrüng.
■1:2 Mat. 5:11; Rim. 5:3; 1Pet. 1:6.
■1:5 Pǝnd. 2:3; Yǝr. 29:12; Mat. 7:7; 21:22; Mar. 11:24; Yⱨ. 16:24; 1Yuⱨa. 3:22; 5:14.
□1:9-10 «Namrat bolƣan ⱪerindax ɵzining yuⱪiriƣa kɵtürülgǝnlikigǝ tǝntǝnǝ ⱪilsun» — «ɵzining yuⱪiriƣa kɵtürülgǝnliki» — demǝk, birsi Mǝsiⱨkǝ etiⱪad baƣlisila, mǝyli ⱪanqilik namrat bolsun Hudaƣa yeⱪin bolƣan aliyjanab, intayin imtiyazliⱪ orun ⱨǝm munasiwǝttin bǝⱨrimǝn bolidu. «bay bolƣan ⱪerindax bolsa, ɵzining tɵwǝn ⱪilinƣanliⱪiƣa tǝntǝnǝ ⱪilsun, qünki u ot-qɵplǝrning qeqǝkliridǝk tozup ketidu» — bay adǝm Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ etiⱪad baƣliƣinida ɵzining barliⱪ bayliⱪlirini Huda aldida ⱨeqnǝrsǝ ǝmǝs dǝp bilip, ɵzini tɵwǝn tutmisa, Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kirǝlmǝydu. «Bay adǝmning Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kirixi tɵgining yingnining kɵzidin ɵtüxidinmu tǝs» («Mat.» 19:24).
■1:11 Yǝx. 40:6, 7; 1Kor. 7:31; Yaⱪ. 4:14; 1Pet. 1:24; 1Yuⱨa. 2:17.
- h «Huda Ɵzini sɵygǝnlǝrgǝ wǝdǝ ⱪilƣan ⱨayat tajiƣa muyǝssǝr bolidu» — muxu yǝrdǝ grek tilida «Huda» pǝⱪǝt «U» bilǝn ipadilinidu.
■1:12 Ayup 5:17; Mat. 10:22; 19:28, 29; 2Tim. 4:8; 1Pet. 5:4; Wǝⱨ. 2:10.
- ~10~ «Barliⱪ yüksǝk sehiyliⱪ wǝ ⱨǝrbir mukǝmmǝl iltipat yuⱪiridin, yǝni asmandiki barliⱪ yoruⱪluⱪlarning Atisidin qüxüp kelidu; Uningda ⱨeqⱪandaⱪ ɵzgirix bolmaydu yaki Uningda «aylinix» bilǝn ⱨasil bolidiƣan kɵlǝnggilǝrmu bolmaydu» — «pütkül yoruⱪluⱪlarning Atisi» degǝnlik ibarǝ bǝlkim ⱨǝm Hudaning barliⱪ ⱪuyax-yultuzlarning Yaratⱪuqisi ⱨǝm xundaⱪla pǝrixtilǝrning Yaratⱪuqisi ikǝnlikini kɵrsitixi mumkin. Muⱪǝddǝs Kitabta pǝrixtilǝrning daim yultuzlar bilǝn munasiwiti bar ikǝnliki kɵrsitilidu (mǝsilǝn, «Ayup» 38:7, «Zǝb.» 147:4ni kɵrüng). (1) Huda ⱨǝrdaim bizdin yuⱪirida turidu; (2) Huda ⱨǝrdaim bizgǝ ⱨǝm jismaniy ⱨǝm roⱨiy yoruⱪluⱪ beridu; (3) ⱪuyax aylinixi yaki ⱪayrilixi bilǝn kɵlǝnggǝ ⱨasil ⱪilidu. Əmmǝ Hudada kɵlǝnggǝ yaki ⱪarangƣuluⱪ degǝn mǝwjut ǝmǝs; u ⱨeq «aylanmay», ⱨeq ɵzgǝrmǝy ⱨǝrdaim qüxtiki ⱪuyaxtǝk dǝl üstimizdǝ turup küqlük nurini wǝ iltipatlirini (17-ayǝt) üstimizgǝ sehiyliⱪ bilǝn qaqidu.
■1:17 Pǝnd. 2:6; Yǝx. 14:27; 46:10; Mal. 3:6; Rim. 11:29; 1Kor. 4:7.
- ~12~ «U bizni Ɵzi yaratⱪan barliⱪ mǝwjudatlarning iqidǝ Ɵzigǝ dǝslǝp pixⱪan mewidǝk bolsun dǝp,...» — «dǝslǝp pixⱪan mewǝ», ǝng burun elinƣan ⱨosul bolsa, Hudaƣa alaⱨitǝn atilatti. Demǝk, pütkül kainat Hudaƣa boysunidu wǝ tǝwǝ bolidu; lekin kainatning iqidǝ Mǝsiⱨgǝ etiⱪad baƣliƣuqilar «dǝslǝp pixⱪan mewǝ» süpitidǝ birinqi bolup Uningƣa beⱪinip tǝwǝ bolup, «ⱨǝⱪiⱪiy, roⱨiy» sǝjdǝ ⱪilidu. «... Ɵz iradisi boyiqǝ bizni ⱨǝⱪiⱪǝtning sɵz-kalami arⱪiliⱪ tuƣdurdi» — muxu yǝrdǝ Hudaning bu «tuƣdurux»i jismaniy ⱨayat ǝmǝs, bǝlki Muⱪǝddǝs Roⱨidin tuƣdurƣanliⱪini, yǝni roⱨiy ⱨayatⱪa, mǝnggülük ⱨayatⱪa tuƣdurup erixtürgǝnlikini kɵrsitidu. «Dǝslǝp pixⱪan mewisi» yaki «tunji ⱨosul mewisi» Hudaƣa alaⱨidǝ atilatti («Yar.» 49:3, «Qɵl.» 18:3, «Ⱪan.» 18:1-4, «2Tar.» 31:5ni kɵrüng).
- ~15~ «Qünki insanning ƣǝzipi Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini elip kǝlmǝydu» — «Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi»: (1) Hudaning ⱨǝⱪⱪaniy ɵlqimi; (2) Huda aldida adil yaki ⱨǝⱪⱪaniy bolƣan ixlar; (3) Huda insanning etiⱪadi üqün uningƣa ata ⱪilidiƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini kɵrsitidu. Bizningqǝ «Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi» (3)ni kɵrsitidu; qünki Hudaning Ɵzi ata ⱪilƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi bolmisa, insanlar arisida ⱨǝrⱪandaⱪ baxⱪa adilliⱪ yaki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ boluxi mumkin ǝmǝs.
- ~16~ «...silǝrni ⱪutⱪuzalaydiƣan sɵz-kalamni kǝmtǝrlik-mɵminlik bilǝn ⱪobul ⱪilinglar» — «silǝrni» grek tilida «jeninglarni».
■1:22 Mat. 7:21; Luⱪa 11:28; Rim. 2:13; 1Yuⱨa. 3:7.
□1:23-24 «Qünki birsi sɵz-kalamni anglap ⱪoyupla, uni ijra ⱪilmisa, u huddi ǝynǝktǝ ɵzining ǝyni ⱪiyapitigǝ ⱪarap ⱪoyup, ketip ⱪalƣan kixigǝ ohxaydu; qünki u ɵz turⱪiƣa ⱪarap bolup, qiⱪipla, xu ⱨaman ɵzining ⱪandaⱪ ikǝnlikini untuydu» — bu adǝmning «ǝyni ⱪiyapitigǝ ⱪarax»i ɵzigǝ bǝlkim yüzidǝ daƣ-nuⱪsan bolƣanliⱪini kɵrsǝtsǝ kerǝk — demǝk, Hudaning sɵzigǝ ⱪarisa ɵz gunaⱨini kɵridu; lekin kɵnglini tezla baxⱪa ixⱪa bɵlüxi bilǝn gunaⱨini untuydu.
- ~21~ «axu kixilǝrni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan mukǝmmǝl ⱪanunƣa ǝstayidilliⱪ bilǝn dawamliⱪ ⱪarap...» — «adǝmni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan ⱪanun» grek tilida «ǝrkinlikning ⱪanuni». Demǝk, yengi ǝⱨdǝ, yǝni hux hǝwǝr. «Ərkinlik» — adǝmni gunaⱨ wǝ ɵz gunaⱨliⱪ tǝbiiti, ɵlüm wǝ dozahtin azad ⱪilidiƣan ǝrkinlik, ǝlwǝttǝ.
- ~24~ «Huda’atimizning nǝziridiki pak wǝ daƣsiz ihlasmǝnlik xuki, ⱪiyinqiliⱪta ⱪalƣan yetim-yesir, tul hotunlarni yoⱪlap,... » — grek tilida muxu «yoⱪlax» degǝn peilning ɵzi ƣǝmhorluⱪ ⱪilix, insanning ⱨalidin hǝwǝr elixni ɵz iqigǝ alidu. Xuning bilǝn bu sɵzni muxu yǝrdǝ ⱨǝm «yoⱪlax» ⱨǝm «ƣǝmhorluⱪ ⱪilix» dǝp tǝrjimǝ ⱪilduⱪ.