Rimliqlargha
1
Rosul Pawlus Rim shehiridiki jamaetke yazghan mektup
1 Rosulluqqa tallap chaqirilghan, Xudaning xush xewirini jakarlashqa ayrip teyinlen’gen, Mesih Eysaning quli bolghan menki Pawlustin salam! ■Ros. 9:15; 13:2; Gal. 1:15.
2 Xuda bu xush xewerning kélishini xéli burunla peyghemberliri arqiliq muqeddes yazmilarda wede qilghanidi. ■Yar. 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Qan. 18:15; 2Sam. 7:12; Zeb. 132:11; Yesh. 4:2; 7:14; 9:5; 40:10; Yer. 23:5; 33:14; Ez. 34:23; 37:24; Dan. 9:24; Mik. 7:20. 3-4 Bu xush xewer Öz Oghli, yeni Rebbimiz Eysa Mesih toghrisididur; jismaniy jehettin U Dawutning neslidin tughulghan; birdinbir pak-muqeddes Roh teripidin ölümdin tirildürülüsh arqiliq «küch-qudret Igisi Xudaning Oghli» dep körsitilip békitilgen;□«jismaniy jehettin u Dawutning neslidin tughulghan» — mushu «Dawut» bolsa Dawut peyghember, yeni Israilgha padishah bolghan Dawut. Nurghun peyghemberler Mesih Dawutning ewladidin bolidu, dep bésharet bergenidi. «birdinbir pak-muqeddes Roh» — grék tilida «pak-muqeddeske tewe bolghan Roh» dégen söz bilen ipadilinidu. Bizningche, shübhisizki, Xudaning Öz Muqeddes Rohini körsitidu; bezi alimlar bu ibarini Mesih Eysaning öz rohini bildüridu, dep qaraydu. ■Mat. 1:1; Luqa 1:32; Ros. 2:30; 13:23; 2Tim. 2:8; Yesh. 9:5; 44:6; 54:5; Yuh. 2:19; Rim. 9:5; 1Yuh. 5:20. 5 U arqiliq, shundaqla Uning nami üchün barliq eller arisida Xudagha étiqadtin bolghan itaetmenlik wujudqa keltürülüshke biz méhir-shepqetke we rosulluqqa muyesser bolduq;□«Uning nami üchün barliq eller arisida Xudagha étiqadtin bolghan itaetmenlik wujudqa keltürülüshke biz méhir-shepqetke we rosulluqqa muyesser bolduq» — «eller» mushu yerde Yehudiy emes ellerni körsitidu. Tewratta bezide Yehudiylargha nisbeten «yat eller» dep terjime qilimiz. «Xudagha étiqadtin bolghan itaetmenlik wujudqa keltürülüshke...» — grék tilida sözmusöz peqet «étiqadning itaiti üchün...» déyilidu. 6 Siler ular arisida, Eysa Mesih teripidin chaqirilghansiler.□«Siler ular arisida, Eysa Mesih teripidin chaqirilghansiler» — «ular arisida» — yeni Mesihke étiqad qilghan yat eller arisida. Démek, Rimliq étiqadchilar del rosul Pawlus ularning xizmitide bolushqa chaqirilghan kishilerdindur. «Eysa Mesih teripidin chaqirilghansiler» — bashqa birxil terjimisi: «Mesihke mensup bolushqa (Xuda teripidin) chaqirilghan...».
7 Shunga, Xuda söygen we U «muqeddes bendilirim» dep chaqirghan Rim shehiridiki hemminglargha, Atimiz Xudadin we Rebbimiz Eysa Mesihtin méhir-shepqet we aman-xatirjemlik bolghay!■1Kor. 1:2; Ef. 1:1.
Teshekkür duasi
8 Aldi bilen men Eysa Mesih arqiliq hemminglar üchün Xudayimgha teshekkür éytimen; chünki silerning étiqadinglar pütkül alemge pur ketti.□«silerning étiqadinglar pütkül alemge pur ketti» — Rim impériyesidikiler Rimning qanuni boyiche: «Impératori «Qeyser»ni «Reb Xuda» dep étirap qilishqa mejbur idi. Shunga «Eysa Mesih Rebbimdur» dep étirap qilghuchilar qattiq qarshiliqqa we köp qétim dehshetlik ziyankeshlikke uchrashqa bashlidi. Paytexti Rim shehiridiki puqralardin bezilirining Mesihke baghlan’ghanliqi: «Rim shehiride Mesihke egeshküchiler bar iken!» dep dunyani zilzilge keltürgenidi. 9 Öz Oghli toghrisidiki xush xewerde chin roh-qelbim bilen men xizmitini qiliwatqan Xuda Özi méning dualirimda silerni shunche üzlüksiz eslep turghanliqimgha guwahtur. □«Öz Oghli toghrisidiki xush xewerde chin roh-qelbim bilen men xizmitini qiliwatqan Xuda...» — grék tilida «chin roh-qelbim bilen» peqet «rohimda» déyilidu. «xizmitini qiliwatqan Xuda...» — «xizmiti» mushu yerde grék tilida alahide «rohiy xizmet» yaki «kahinliq xizmet»ni körsitidu. ■Rim. 9:1; 2Kor. 1:23; 11:31; Gal. 1:20; Fil. 1:8; 1Tés. 2:5; 2Tim. 1:3. 10 Men dualirimda, mumkin qeder Xudaning iradisi bilen silerning yéninglargha bérishqa axir muyesser bolushqa hemishe ötünimen. ■Rim. 15:23,32. 11 Chünki men silerni birer rohiy iltipatqa ige qilish arqiliq mustehkemlesh üchün siler bilen körüshüshke intayin teqezzamen; □«rohiy iltipat» — Muqeddes Rohtin kélidighan alahide, möjizilik qabiliyettin ibarettur. Mesilen, «1Kor.» 12-14-bablarni körüng. ■Rim. 15:29; 1Tés. 3:10. 12 yeni, men aranglarda bolsam, bir-birimizning étiqadidin özara teselli we ilham alalaymiz démekchimen.
13 Qérindashlar, men silerning shuni bilishinglarni xalaymenki, bashqa yerdiki elliklerning arisida xizmitim méwe bergendek, silerning aranglardimu xizmitimning méwe bérishi üchün yéninglargha bérishni köp qétim niyet qildim, lékin bügün’giche tosalghugha uchrap kéliwatimen. □«silerning shuni bilishinglarni xalaymenki...» — bu sözler adette Rim impératori yarliq chüshürgende ishlitidighan ibare idi. Rosul Pawlus töwendiki gépini «Alem impératori Eysa Mesih»din kelgen dep puratmaqchi oxshaydu. Eyni sözler «shuni bilmeslikinglarni xalimaymenki,...». «ellikler...» — barliq Yehudiy emes milletler, «yat eller», «taipiler». ■1Tés. 2:18. 14 Men herqandaq ademlerge, meyli Yunanliqlar we yat taipilerge, danishmen we nadanlargha bolsun, hemmisige qerzdarmen. □«... herqandaq ademlerge, meyli Yunanliqlar we yat taipilerge, danishmen we nadanlargha bolsun...» — mushu yerde «yat taipiler» Yunanliq emeslerni yaki shu dewrdiki «medeniyet belgisi bolghan Yunan tili»ni sözliyelmeydighan «mediniyetsizler»ni kösitidu. «men... hemmisige qerzdarmen» — buning menisi belkim «hemmisige xush xewerni yetküzüshke qerzdarmen» bolsa kérek. ■1Kor. 9:16. 15 Shuning üchün imkaniyet manga yar bersila men Rimdiki silergimu xush xerwerni yetküzüp bayan qilishqa qizghinmen.
Xush xewerning zor qudriti
16 Chünki men Mesih toghrisidiki bu xush xewerdin hergiz xijil bolmaymen! Chünki u uninggha ishen’güchilirining hemmisini, aldi bilen Yehudiylarni, andin kéyin Gréklerni nijatqa érishtüridighan Xudaning küch-qudritidur! □«Mesih toghrisidiki bu xush xewer» — grék tilida «Mesihning xush xewiri» dégen sözde ipadilinidu. «Grékler» — (yaki «Yunanliqlar») mushu yerde barliq Yehudiy emes milletler yaki elliklerge wekil kélidu. «...nijatqa érishtüridighan Xudaning küch-qudritidur» — «nijat» dégen Xuda ademni gunahini kechürüp, uningdin qutquzup, menggülük hayatni ata qilishini körsitidu. ■Zeb. 40:9-10; 1Kor. 1:18; 15:2; 2Tim. 1:8. 17 Chünki xush xewerde étiqadqa asaslan’ghan, Xudaning birxil heqqaniyliqi étiqad qilghuchilargha wehiy qilin’ghandur. Muqeddes yazmilarda yézilghinidek: — «Heqqaniy adem ishench-étiqadi bilen hayat bolidu».□«xush xewerde étiqadqa asaslan’ghan, Xudaning birxil heqqaniyliqi étiqad qilghuchilargha wehiy qilin’ghandur» — bashqa birxil terjimisi: «xush xewerde Xudadin kelgen, bashtin axir étiqadqa asaslan’ghan bir heqqaniyliq ashkarilan’ghandur». «Heqqaniy adem ishench-étiqadi bilen hayat bolidu» — «Hab.» 2:4. ■Hab. 2:4; Yuh. 3:36; Rim. 3:21; Gal. 3:11; Fil. 3:9; Ibr. 10:38.
Insaniyetning chüshkünlük jeryani
18 Chünki heqqaniyetsizlik bilen heqiqetni basidighan insanlarning barliq iplasliqigha we heqqaniyetsizlikige nisbeten Xudaning qaratqan ghezipi ershtin ochuq wehiy qilinmaqta. 19 Chünki insanlar Xuda toghrisida bileleydighan ishlar ularning köz aldida turidu; chünki Xuda hemmini ulargha ochuq körsitip bergen ■Ros. 14:17. 20 (chünki dunya apiride bolghandin béri Xudaning közge körünmes özgichilikliri, yeni menggülük qudriti we birdinbir Xuda ikenliki Özi yaratqan mewjudatlar arqiliq ochuq körülmekte, shundaqla buni chüshinip yetkili bolidu. Shu sewebtin insanlar héch bahane körsitelmeydu) ■Zeb. 19:1-2. 21 — chünki insanlar Xudani bilsimu, uni Xuda dep ulughlimidi, Uninggha teshekkür éytmidi; eksiche, ularning oy-pikirliri bimene bolup, nadan qelbi qarangghuliship ketti. ■Qan. 28:28 22 Özlirini danishmen qilip körsetsimu, lékin eqilsiz bolup chiqti; 23 chirimas Xudaning ulughluqining ornigha chirip ölidighan ademzatqa, uchar-qanatlargha, töt ayaghliq haywanlargha we yer béghirlighuchilargha oxshaydighan butlarni almashturup qoyghanidi.■2Pad. 17:29.
24 Shunga Xuda ularni qelbidiki shehwaniy hewesliri bilen iplasliq qilishqa, shundaqla bir-birining tenlirini nomusqa qaldurushqa qoyup berdi. 25 Ular Xuda toghrisidiki heqiqetni yalghan’gha aylandurdi, Yaratquchining ornigha yaritilghan nersilerge choqunup, tawap-taet qilghanidi. Halbuki, Yaratquchigha teshekkür-medhiye menggüge oqulmaqta! Amin!
26 Mana shuning üchün, Xuda ularni peskesh shehwaniy heweslerge qoyup berdi. Hetta ayallarmu tebiiy jinsiy munasiwetni gheyriy munasiwetke aylandurdi; □«ayallarmu tebiiy jinsiy munasiwetni gheyriy munasiwetke aylandurdi» — grék tilida «ayallarmu jinsiy munasiwetni tebiiy qanuniyetke xilap munasiwetke aylandurdi» déyilidu. ■Law. 18:22,23. 27 shuningdek, erlermu ayallar bilen bolidighan tebiiy jinsiy munasiwetlerni tashlap, bashqa erlerge shehwaniy hewesler bilen köyüp pishidighan boldi. Erler erler bilen shermendilikke kirishti we netijide ularning muxalip qilmishliri öz béshigha chiqti.
28 Ular Xudani bilishtin waz kéchishni layiq körgenliki tallighanliqi üchün, Xuda ularni buzuq niyetlerge we nalayiq ishlarni qilishqa qoyup berdi. 29 Ular herxil heqqaniyetsizlik, rezillik, nepsaniyetchilik, öchmenlikke chömüp, hesetxorluq, qatilliq, jédelxorluq, mekkarliq we herxil betniyetler bilen toldi. Ular ighwager, 30 töhmetxor, Xudagha nepretlinidighan, kibirlik, maxtanchaq, chongchi, herxil rezilliklerni oylap chiqiridighan, ata-anisining sözini anglimaydighan, 31 yorutulmighan, wediside turmaydighan, köyümsiz we rehimsiz insanlardur. 32 Ular Xudaning shulargha bolghan adil hökümini, yeni shundaq ishlarni qilghuchilarning ölümge layiq ikenlikini éniq bilsimu, bu ishlarni özliri qilipla qalmay, belki shundaq qilidighan bashqilardin söyünüp ularni alqishlaydu.■Hosh. 7:3.
- e «Uning nami üchün barliq eller arisida Xudagha étiqadtin bolghan itaetmenlik wujudqa keltürülüshke biz méhir-shepqetke we rosulluqqa muyesser bolduq» — «eller» mushu yerde Yehudiy emes ellerni körsitidu. Tewratta bezide Yehudiylargha nisbeten «yat eller» dep terjime qilimiz. «Xudagha étiqadtin bolghan itaetmenlik wujudqa keltürülüshke...» — grék tilida sözmusöz peqet «étiqadning itaiti üchün...» déyilidu.
- f «Siler ular arisida, Eysa Mesih teripidin chaqirilghansiler» — «ular arisida» — yeni Mesihke étiqad qilghan yat eller arisida. Démek, Rimliq étiqadchilar del rosul Pawlus ularning xizmitide bolushqa chaqirilghan kishilerdindur. «Eysa Mesih teripidin chaqirilghansiler» — bashqa birxil terjimisi: «Mesihke mensup bolushqa (Xuda teripidin) chaqirilghan...».
- h «silerning étiqadinglar pütkül alemge pur ketti» — Rim impériyesidikiler Rimning qanuni boyiche: «Impératori «Qeyser»ni «Reb Xuda» dep étirap qilishqa mejbur idi. Shunga «Eysa Mesih Rebbimdur» dep étirap qilghuchilar qattiq qarshiliqqa we köp qétim dehshetlik ziyankeshlikke uchrashqa bashlidi. Paytexti Rim shehiridiki puqralardin bezilirining Mesihke baghlan’ghanliqi: «Rim shehiride Mesihke egeshküchiler bar iken!» dep dunyani zilzilge keltürgenidi.
- i «Öz Oghli toghrisidiki xush xewerde chin roh-qelbim bilen men xizmitini qiliwatqan Xuda...» — grék tilida «chin roh-qelbim bilen» peqet «rohimda» déyilidu. «xizmitini qiliwatqan Xuda...» — «xizmiti» mushu yerde grék tilida alahide «rohiy xizmet» yaki «kahinliq xizmet»ni körsitidu.
■1:9 Rim. 9:1; 2Kor. 1:23; 11:31; Gal. 1:20; Fil. 1:8; 1Tés. 2:5; 2Tim. 1:3.
- ~12~ «rohiy iltipat» — Muqeddes Rohtin kélidighan alahide, möjizilik qabiliyettin ibarettur. Mesilen, «1Kor.» 12-14-bablarni körüng.
- ~14~ «silerning shuni bilishinglarni xalaymenki...» — bu sözler adette Rim impératori yarliq chüshürgende ishlitidighan ibare idi. Rosul Pawlus töwendiki gépini «Alem impératori Eysa Mesih»din kelgen dep puratmaqchi oxshaydu. Eyni sözler «shuni bilmeslikinglarni xalimaymenki,...». «ellikler...» — barliq Yehudiy emes milletler, «yat eller», «taipiler».
- ~16~ «... herqandaq ademlerge, meyli Yunanliqlar we yat taipilerge, danishmen we nadanlargha bolsun...» — mushu yerde «yat taipiler» Yunanliq emeslerni yaki shu dewrdiki «medeniyet belgisi bolghan Yunan tili»ni sözliyelmeydighan «mediniyetsizler»ni kösitidu. «men... hemmisige qerzdarmen» — buning menisi belkim «hemmisige xush xewerni yetküzüshke qerzdarmen» bolsa kérek.
- ~18~ «Mesih toghrisidiki bu xush xewer» — grék tilida «Mesihning xush xewiri» dégen sözde ipadilinidu. «Grékler» — (yaki «Yunanliqlar») mushu yerde barliq Yehudiy emes milletler yaki elliklerge wekil kélidu. «...nijatqa érishtüridighan Xudaning küch-qudritidur» — «nijat» dégen Xuda ademni gunahini kechürüp, uningdin qutquzup, menggülük hayatni ata qilishini körsitidu.
- ~20~ «xush xewerde étiqadqa asaslan’ghan, Xudaning birxil heqqaniyliqi étiqad qilghuchilargha wehiy qilin’ghandur» — bashqa birxil terjimisi: «xush xewerde Xudadin kelgen, bashtin axir étiqadqa asaslan’ghan bir heqqaniyliq ashkarilan’ghandur». «Heqqaniy adem ishench-étiqadi bilen hayat bolidu» — «Hab.» 2:4.
■1:17 Hab. 2:4; Yuh. 3:36; Rim. 3:21; Gal. 3:11; Fil. 3:9; Ibr. 10:38.
- ~26~ «ayallarmu tebiiy jinsiy munasiwetni gheyriy munasiwetke aylandurdi» — grék tilida «ayallarmu jinsiy munasiwetni tebiiy qanuniyetke xilap munasiwetke aylandurdi» déyilidu.
■1:1 Ros. 9:15; 13:2; Gal. 1:15.
■1:2 Yar. 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Qan. 18:15; 2Sam. 7:12; Zeb. 132:11; Yesh. 4:2; 7:14; 9:5; 40:10; Yer. 23:5; 33:14; Ez. 34:23; 37:24; Dan. 9:24; Mik. 7:20.
□1:3-4 «jismaniy jehettin u Dawutning neslidin tughulghan» — mushu «Dawut» bolsa Dawut peyghember, yeni Israilgha padishah bolghan Dawut. Nurghun peyghemberler Mesih Dawutning ewladidin bolidu, dep bésharet bergenidi. «birdinbir pak-muqeddes Roh» — grék tilida «pak-muqeddeske tewe bolghan Roh» dégen söz bilen ipadilinidu. Bizningche, shübhisizki, Xudaning Öz Muqeddes Rohini körsitidu; bezi alimlar bu ibarini Mesih Eysaning öz rohini bildüridu, dep qaraydu.
■1:3-4 Mat. 1:1; Luqa 1:32; Ros. 2:30; 13:23; 2Tim. 2:8; Yesh. 9:5; 44:6; 54:5; Yuh. 2:19; Rim. 9:5; 1Yuh. 5:20.