1 U muxlislirigha mundaq dédi:

— Insanni putlashturidighan ishlar bolmay qalmaydu; lékin shu putlashturush wasitichisi bolghan ademning haligha way!□«Insanni putlashturidighan ishlar bolmay qalmaydu; lékin shu putlashturush wasitichisi bolghan ademning haligha way!» — bu muhim ayet üstide «Matta»diki «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.  [b] 2 Bundaq ademning bu kichik balilardin birini gunahqa putlashturghan bolsa, boynigha tügmen téshi ésilghan halda déngizgha tashliwétilgini ewzel bolatti.□«bundaq ademning bu kichik balilardin birini gunahqa putlashturghan bolsa...» — «bu kichik balilardin biri» (grék tilida «bu kichiklerdin biri») — démek, öz etrapidiki özige étiqad qilghan addiy xalayiqni körsitidu.

3 Özünglargha agah bolunglar! Eger qérindishing gunah qilghan bolsa, uninggha tenbih-nesihet qilghin. U towa qilsa uni epu qilghin.[d] 4 Mubada u bir kün ichide sanga yette mertiwe gunah qilsa we yette mertiwe yéninggha kélip: Towa qildim, dése, uni yenila epu qilghin. [e]

5 Shuning bilen rosullar Rebge: Ishench-étiqadimizni ashurghin, — déyishti.□«Shuning bilen rosullar Rebge: Ishench-étiqadimizni ashurghin, — déyishti» — buradirini herkünde yette qétim oxshash gunah üchün kechürüm qilish küchlük bolghan étiqadni telep qilidu, elwette!

6 We Reb ulargha mundaq dédi:

— Silerde qicha uruqidek zerriche ishench bolsa idi, siler awu üjme derixige: «Yiltizingdin qomurulup, déngizgha köchüp tikil!» désenglar, u sözünglarni anglap köchetti.[g]

7 Lékin aranglardin kimning yer heydeydighan yaki mal baqidighan bir quli bolsa we u étizliqtin qaytip kelgende, uninggha: «Tézrek kélip dastixanda olturghin», deydighanlar barmu? 8 U belki uninggha: «Méning tamiqimni teyyar qil, men yep-ichip bolghuche bélingni baghlap méni kütkin, andin özüng yep-ichkin, démesmu? 9 Qul emr qilin’ghinidek qilghini üchün xojayin uninggha rehmet éytamdu? Méningche, éytmaydu. 10 Shuninggha oxshash, silermu özünglargha emr qilin’ghanning hemmisini ada qilghininglardin kéyin: Biz erzimes qullarmiz; biz peqet tégishlik burjimizni ada qilduq, xalas», deydighan bolisiler.

11 We shundaq boldiki, u Yérusalémgha chiqip kétiwatqanda, Samariye bilen Galiliyening otturisidin ötüp, 12 bir kentke kirginide maxaw késilige giriptar bolghan on adem uninggha uchrap, yiraqta toxtap, □«bir kentke kirginide maxaw késilige giriptar bolghan on adem uninggha uchrap, yiraqta toxtap...» — némishqa «yiraqta toxtap...»? Maxaw késilige griptar bolghanlar Tewrat qanuni boyiche ademlerge yéqinlishishqa bolmaytti («Law.» 13:45-46, «Chöl.» 5:2-3ni körüng). 13 awazlirini kötürüp: Ey Eysa, ustaz, bizge rehim qilghaysen, dep ötündi. 14 Ularni körgende u ulargha: Bérip özünglarni kahinlargha körsitinglar, dédi. We shundaq boldiki, ular yolda kétiwatqanda, maxawdin paklandi.□«...özünglarni kahinlargha körsitinglar» — Tewrat qanuni boyiche birsi maxaw késilidin saqayghan bolsa, muqeddes ibadetxanidiki mes’ul kahinning aldigha bérip özini «saq, yaki saq emes» dep tekshürtüp qurbanliq qilishi kérek idi; andin qaytidin jemiyet bilen arilishalaytti («Law.» 13:19, 14:1-11, «Luqa» 5:14ni körüng). Démisekmu, Mesih kelgüche bundaq murasim bir qétimmu ötküzülüp baqmighan.  [j]

15 Ulardin bireylen özining saqayghinini körgende yuqiri awaz bilen Xudani ulughlap, keynige burulup, qaytti. 16 U kélip Eysaning ayighigha yiqilip düm yétip teshekkür éytti. U Samariyelik idi. □«U kélip Eysaning ayighigha yiqilip düm yétip teshekkür éytti. U Samariyelik idi» — Yehudiylar Samariyeliklerni «yérim kapir» dep yaman köretti. 17 Eysa bu ishqa qarap: Pak qilin’ghanlar on kishi emesmidi? Qalghan toqquzeylen qéni? 18 Bu yat ellik musapirdin bashqa, Xudagha hemdusana oqughili héchkim qaytip kelmeptighu?! — dédi. □«Bu yat ellik musapirdin bashqa, Xudagha hemdusana oqughili héchkim qaytip kelmeptighu?!» — démek, Xudaning xelqi bolghan Yehudiylardin héchkim rehmet éytishqa qaytmidi. 19 Andin u héliqi ademge: — «Ornungdin tur, yolunggha mangghin! Étiqading séni saqaytti!» — dédi.□«Étiqading séni saqaytti!» — biz shuni bayqaymizki, (1) u (bashqa toqquzigha oxshash) Mesihning sözige kirip yolgha chiqqanidi; bu öz ishenchini ipadiligen herikettur; (2) gerche késelni saqaytquchi Mesihning özi bolghini bilen, u daim ademlerning özige baghlighan étiqadini (bar bolsa) maxtap ularni shu yol bilen righbetlendüretti — «séning étiqading séni saqaytti!».

20 Bir küni Perisiyler uningdin: «Xudaning padishahliqi qachan kélidu?» dep sorighanda u ulargha jawab bérip mundaq dédi: — Xudaning padishahliqining kélishini köz bilen körgili bolmas; □«Xudaning padishahliqining kélishini köz bilen körgili bolmas» — menisi, belkim, uning yer yüzide namayan bolushi köz bilen körgili bolidighan alametler bilen bolmaydu. Mesih dunyagha qaytip kelgende padishahliq hemme ademge roshen bolidu (24-ayetni körüng); lékin shu waqitqiche «köz bilen körgili bolmas» — peqet étiqad uning qeyerde ikenlikini köreleydu. «qoshumche söz»imizde bu téma üstide azraq toxtilimiz. 21 kishiler: «Qaranglar, u mana bu yerde!» yaki «U yerde!» déyelmeydu. Chünki mana, Xudaning padishahliqi aranglardidur.□«Mana, Xudaning padishahliqi aranglardidur» — «aranglardidur» dégenning bashqa bir terjimisi «ichinglardidur» yaki «dilinglardidur». Lékin bizningche Mesih pulperes, tekebbur Perisiylerge «Xudaning padishahliqi silerde» dep hergiz démeytti. Bu toghruluq «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.  [p]

22 Kéyin u muxlislirigha yene mundaq dédi: — «Shundaq künler kéliduki, siler Insan’oghlining künliridin birer künini bolsimu körüshke teshna bolisiler, lékin körelmeysiler. □«Insan’oghlining künliridin birer küni» — démek, Insan’oghli (Mesih) dunyagha qaytip kélip höküm süridighan künlerning biri. 23 Shu chaghda kishiler silerge: «Mana u bu yerde!» we yaki «Mana u u yerde!» deydu; siler ne barmanglar ne ularning keynidin yügürmenglar. □«Shu chaghda kishiler silerge: «Mana u bu yerde!» we yaki «Mana u u yerde!» deydu» — «u» mushu yerde Mesihning özi, elwette.  [s] 24 Chünki goya asmanning bir chétidin chaqmaq chéqip yene bir chétigiche yorutidighandek, Insan’oghlining öz künide hem shundaq bolidu. □«goya asmanning bir chétidin chaqmaq chéqip yene bir chétigiche yorutidighandek» — yaki «goya chaqmaq chéqip asmanning bir chétidin yene bir chétigiche yorutidighandek». 25 Lékin u awwal köp azab-oqubetlerni tartishi bu dewrdikiler teripidin chetke qéqilishi muqerrerdur.□« Insan’oghli awwal köp azab-oqubetlerni tartishi bu dewrdikiler teripidin chetke qéqilishi muqerrerdur» — bu dewr bolsa öz xelqining shu dewri.  [v]

26 We Nuh peyghemberning künliride qandaq bolghan bolsa, Insan’oghlining künliride hem shundaq bolidu. [w] 27 Taki Nuh kémige kirip olturghan kün’giche, kishiler yep-ichip, öylinip we yatliq bolup kéliwatqanidi; andin topan kélip hemmisini halak qildi. 28 Hem yene, Lutning künliride qandaq bolghan bolsa shundaq bolidu — kishiler yep-ichip, soda-sétiq qilip, tériqchiliq qilatti we öylerni salatti. □«Insan’oghlining künliride ... Lutning künliride qandaq bolghan bolsa shundaq bolidu» — «Lut» — Ibrahim peyghemberning jiyeni. Bu weqeler toghrisida «Yar.» 18-19-bablarni körüng. 29 Lékin Lut Sodom shehiridin chiqqan küni, asmandin ot bilen günggürt yéghip, bu sheherdikilerning hemmisini halak qildi. [y] 30 Emdi Insan’oghli ashkara bolidighan künde ene shundaq bolidu.

31 Shu küni, herkim ögzide turup, nerse-kérekliri öyide bolsimu, alghili chüshmisun; we shuninggha oxshash kimki étizliqta bolsa öyige héch yanmisun. □«Shu küni, herkim ögzide turup, nerse-kérekliri öyide bolsimu, alghili chüshmisun» — bügün’ge qeder Qanaan (Pelestin)diki öylerning ögzisining sirtqi pelempéyi bar, öyige chüshmey qachqili bolidu. «we shuninggha oxshash kimki étizliqta bolsa öyige héch yanmisun» — démek, shu künide Xudaning jazasi shunche téz kéliduki, étiqadi bar herbiri keynige héch qarimayla, beder qéchishi kérek bolidu. 32-ayetni körüng. 32 Lutning ayalini yadinglargha keltürünglar! □«Lutning ayalini yadinglargha keltürünglar!» — oqurmenlerning éside barki, Xuda Sodom shehirini jazalighan künide, Lut we ailisidikiler qachqanda, uning ayali ötkenki rahetlik turmushini we mal-mülkini tashlashqa közi qiymay keynige qarighanidi, tuz tüwrükke aylinip qalghan.  [bb] 33 Kimki öz hayatini qutquzmaqchi bolsa, uningdin mehrum bolidu, lékin öz hayatidin mehrum bolghan kishi uninggha érishidu.[cc]

34 Silerge shuni éytayki, u kéchide ikki adem bir orunda yatidu; ulardin biri élip kétilidu, yene biri qaldurulidu. [dd] 35-36 Ikki ayal yarghunchaq béshida turup un tartiwatqan bolidu; ulardin biri élip kétilidu, yene biri qaldurulidu».□«Ikki ayal yarghunchaq béshida turup un tartiwatqan bolidu; ulardin biri élip kétilidu, yene biri qaldurulidu» — pikrimizche «élip kétilidighanlar» heqqaniylardur; étiqadsizlar «qaldurulidu». Mesilen, «Mat.» 24:31, «1Tés.» 4:1-11ni körüng. Nuh peyghember we ailisidikiler we shuningdek Lutning ailisidikiler Xudaning jazasi aldidin «élip kétilip» qutulghan, biraq qaldurulghanlar asmandin chüshürülgen jazagha uchrighan.
Bezi kona köchürmilerdiki «étizda ikki kishi bolidu; ulardin biri élip kétilidu, yene biri qaldurulidu» dégen sözmu mushu yerde tépilidu. «Mat.» 24:40ni körüng.

37 We ular uninggha jawaben: Ey Reb, bu ishlar qeyerde yüz béridu? — dep soridi. U ulargha: Jeset qaysi yerde bolsa, quzghunlar shu yerge toplishidu!□«jeset qaysi yerde bolsa, quzghunlar shu yerge toplishidu!» — bu sirliq sözning menisi belkim: Quzghunlarning toplinishi jesetning shu yerde ikenlikini körsetkendek, bu alametler men tilgha alghan ishlarning téz arida yüz bérishining muqerrer ikenlikini körsitidu» dégenlik bolushi mumkin. Eysaning bu sözi yene Tewrat, «Ayup» 39:26-30 we «Yesh.» 34:1-8, 15-17 qatarliq ayetlerde körsitilgen, «Perwerdigarning küni»de bolghan zor qirghinchiliq bilenmu munasiwetlik bolushi kérek.  [gg]