Amos
1
Amos peyghemberning béxaretliri
1 Uzziya Yehudagha, Yoashning oghli Yeroboam Israilgha padishah bolghan waqitlarda, yer tewreshtin ikki yil ilgiri, Tekoadiki charwichilar arisidiki Amosning Israil toghruluq éytqan sözliri: — □«Amosning Israil toghruluq éytqan sözliri» — adette bu kitabta «Israil» Israilning «shimaliy padishahliqi»ni körsitidu. Amos Yehudaning Tekoa yézisidin bolghini bilen yetküzidighan bésharetlirining köpinchisi «shimaliy padishahliq» toghruluqtur. ■Zek. 14:5
2 U: «Perwerdigar Zion téghidin hörkireydu,
Yérusalémdin awazini qoyuwétidu;
Padichilarning otlaqliri matem tutidu,
Karmel choqqisi ghazanglishidu» — dédi.□«Perwerdigar Zion téghidin hörkireydu, Yérusalémdin awazini qoyuwétidu» — bu bésharet yer tewreshni körsetse kérek.
«Karmel» bolsa Israilda höl-yéghin eng köp bolidighan jay; u «ghazanglashqan» bolsa, bashqa jaylar téximu shundaq bolatti. ■Yer. 25:30; Yo. 3:16
«Karmel» bolsa Israilda höl-yéghin eng köp bolidighan jay; u «ghazanglashqan» bolsa, bashqa jaylar téximu shundaq bolatti. ■Yer. 25:30; Yo. 3:16
Xudaning Israilgha qoshna qowmlar üstidin hökümi •••• Suriye heqqide
3 Perwerdigar mundaq deydu: —
«Demeshqning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki ular Giléadtikilerni tömür tirniliq söremler bilen soqqanidi;□«ular (Suriyelikler) Giléadtikilerni tömür tirniliq söremler bilen soqqanidi» — «2Pad.» 10:32-33, 13:3-5-ayette Giléadtikilerning Suriye teripidin tartqan azab-oqubetliri xatirilen’gen; mushu ayette tilgha élin’ghini shu bozek qilinishni körsetse kérek.
4 Shundaqla Hazaelning öyige bir ot ewetimen,
U Ben-Hadadning ordilirini yutuwalidu.□«Hazael» — Demeshq padishahi bolup, «Ben-Hadad» uning oghli idi.
5 Demeshq derwazisidiki tömür baldaqni sunduriwétimen,
Awen jilghisida turghuchini, Beyt-Édende shahane hasisini tutquchini üzüp tashlaymen;
Suriyening xelqi esirge chüshüp kirgha élip kétilidu, — deydu Perwerdigar.□«Awen jilghisida turghuchi» — bashqa birhil terjimisi «Rezillik jilghisida turghuchi» — démek, yeni Demeshqning padishahini ipadileydu. «Suriyening xelqi esirge chüshüp kirgha élip kétilidu» — «Kir» Mésopotamiye (hazirqi iraq)diki bir yurt. Suriyelikler eslide shu jaydin chiqqanidi (9:7-ayetni körüng). ■2Pad. 16:9; Yesh. 17:1-11; Yer. 49:23-27
Filistiye heqqide
6 Perwerdigar mundaq deydu: —
«Gaza shehirining üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki ular Édomgha tapshurup bérishke, barliq tutqunlarni esir qilip élip ketti.□«Chünki ular Édomgha tapshurup bérishke, barliq tutqunlarni esir qilip élip ketti» — «tutqunlar» Israildin yaki Yehudadin tutqun qilin’ghan bir türküm kishiler bolsa kérek. Qarighanda Gazaning (yeni Filistiylerning) meqsiti Israillardin öch élish idi. ■2Tar. 21:16, 17; 28:18
7 Hem Men Gazaning sépiligha ot ewetimen,
U uning ordilirini yutuwalidu;
8 Men Ashdodta turghuchini, Ashkélonda shahane hasini tutquchini üzüp tashlaymen,
Ekron shehirige qarshi qol kötürimen;
Filistiylerning qalduqi yoqilidu, — deydu Reb Perwerdigar.
Tur shehiri heqqide
9 Perwerdigar mundaq deydu: —
«Turning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki ular barliq tutqunlarni Édomgha tapshuruwetti,
Shundaqla qérindashliq ehdisini ésige almidi.□«Chünki ular barliq tutqunlarni Édomgha tapshuruwetti, shundaqla qérindashliq ehdisini ésige almidi» — bu «tutqunlar» belkim yene Israildin kelgen bolushi mumkin. «Ehde» — Sulayman padishah esli Turning padishahi bilen ehde tüzgenidi. Biraq tutqunlarning nedin kélishi, Turning kim bilen ehde tüzgenliki anche muhim emes; muhimi, Xuda ularni wediside turmasliqtek wijdansizliqi üchün jazalaydu.
10 Hem Men Turning sépiligha ot ewetimen,
Ot uning ordilirini yutuwalidu.
Édom heqqide
11 Perwerdigar mundaq deydu: —
«Édomning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki u barliq rehim-shepqetni tashliwétip,
Qilich bilen öz qérindishini qoghlighan;
U yirilghudek ghezepte bolup,
Derghezipte bolghan halitini hemishe saqlaydu;□«U yirilghudek ghezepte bolup,...» — bashqa birxil terjimisi: «U ghezep bilen hemishe ademlerni yirtiwétip,...».
12 Hem Men Téman shehirige ot ewetimen,
Ot Bozrahning ordilirini yutuwalidu».
Ammoniylar heqqide
13 Perwerdigar mundaq deydu: —
«Ammonning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki ular chégrimizni kéngeytimiz dep, Giléadtiki hamilidar ayallarning qorsaqlirini yériwetti.□«Chünki u chégrimizni kéngeytimiz dep, Giléadtiki hamilidar ayallarning qorsaqlirini yériwetti» — ular Giléadta turuwatqan bashqilarnimu öltürgen, elwette. Biraq ularning bu ajayib rehimsizlikning meqsiti, ulargha qayturma zerbe bergüdek héch adem, hetta bowaqlarningmu qalmasliqi üchün idi. Babilning padishahi Néboqadnesar miladiyedin ilgiriki 582-yili Rabbah shehirini weyran qiliwetti.
14 Hem Men Rabbahning sépiligha ot yaqimen,
Jeng künide qiya-chiyalar ichide,
Qara quyunning künide qattiq boran ichide,
Ot uning ordilirini yutuwalidu;
15 Hem ularning padishahi esirge chüshidu,
— U emirliri bilen bille esirge chüshidu, — deydu Perwerdigar.
- a «Amosning Israil toghruluq éytqan sözliri» — adette bu kitabta «Israil» Israilning «shimaliy padishahliqi»ni körsitidu. Amos Yehudaning Tekoa yézisidin bolghini bilen yetküzidighan bésharetlirining köpinchisi «shimaliy padishahliq» toghruluqtur.
- c «Perwerdigar Zion téghidin hörkireydu, Yérusalémdin awazini qoyuwétidu» — bu bésharet yer tewreshni körsetse kérek. «Karmel» bolsa Israilda höl-yéghin eng köp bolidighan jay; u «ghazanglashqan» bolsa, bashqa jaylar téximu shundaq bolatti.
- e «ular (Suriyelikler) Giléadtikilerni tömür tirniliq söremler bilen soqqanidi» — «2Pad.» 10:32-33, 13:3-5-ayette Giléadtikilerning Suriye teripidin tartqan azab-oqubetliri xatirilen’gen; mushu ayette tilgha élin’ghini shu bozek qilinishni körsetse kérek.
- f «Hazael» — Demeshq padishahi bolup, «Ben-Hadad» uning oghli idi.
- g «Awen jilghisida turghuchi» — bashqa birhil terjimisi «Rezillik jilghisida turghuchi» — démek, yeni Demeshqning padishahini ipadileydu. «Suriyening xelqi esirge chüshüp kirgha élip kétilidu» — «Kir» Mésopotamiye (hazirqi iraq)diki bir yurt. Suriyelikler eslide shu jaydin chiqqanidi (9:7-ayetni körüng).
- i «Chünki ular Édomgha tapshurup bérishke, barliq tutqunlarni esir qilip élip ketti» — «tutqunlar» Israildin yaki Yehudadin tutqun qilin’ghan bir türküm kishiler bolsa kérek. Qarighanda Gazaning (yeni Filistiylerning) meqsiti Israillardin öch élish idi.
■1:6 2Tar. 21:16, 17; 28:18
- ~11~ «Chünki ular barliq tutqunlarni Édomgha tapshuruwetti, shundaqla qérindashliq ehdisini ésige almidi» — bu «tutqunlar» belkim yene Israildin kelgen bolushi mumkin. «Ehde» — Sulayman padishah esli Turning padishahi bilen ehde tüzgenidi. Biraq tutqunlarning nedin kélishi, Turning kim bilen ehde tüzgenliki anche muhim emes; muhimi, Xuda ularni wediside turmasliqtek wijdansizliqi üchün jazalaydu.
- ~12~ «U yirilghudek ghezepte bolup,...» — bashqa birxil terjimisi: «U ghezep bilen hemishe ademlerni yirtiwétip,...».
- ~13~ «Chünki u chégrimizni kéngeytimiz dep, Giléadtiki hamilidar ayallarning qorsaqlirini yériwetti» — ular Giléadta turuwatqan bashqilarnimu öltürgen, elwette. Biraq ularning bu ajayib rehimsizlikning meqsiti, ulargha qayturma zerbe bergüdek héch adem, hetta bowaqlarningmu qalmasliqi üchün idi. Babilning padishahi Néboqadnesar miladiyedin ilgiriki 582-yili Rabbah shehirini weyran qiliwetti.