4
1 — «Бу йоллиримдин бурулай!» десәң, и Исраил — дәйду Пәрвәрдигар — Әнди Мениң йенимға бурулуп қайтип кәл! Әгәр бу жиркиничликлириңни көзүмдин нери қилсаң, вә шундақла йолдин йәнә тенәп кәтмисәң, □«Мениң йенимға бурулуп қайтип кәл!» — бу ибарә бәлким «сәллимаза товва қил», «иккиләнмә!», «ала көңүллүк болма!» дегән мәнини интайин тәкитләйду.
«Әгәр бу жиркиничликлириңни көзүмдин нери қилсаң, вә шундақла йолдин йәнә тенәп кәтмисәң,... » — башқа бир хил тәрҗимиси: «Әгәр бу жиркиничликлириңни көзүмдин нери қилсаң, әнди сән сәргәрдан болмайсән». 2 — әгәр сән: «Пәрвәрдигарниң һаяти билән!» дәп қәсәм ичкиниңдә, у қәсәм һәқиқәт, адаләт вә һәққанийлиқ билән болса, ундақта ят әлләрму Униң намида өзлиригә бәхит тилишиду вә Уни өзиниң пәхир-шөһрити қилиду.■Яр. 22:18; Йәш. 48:1
«Әгәр бу жиркиничликлириңни көзүмдин нери қилсаң, вә шундақла йолдин йәнә тенәп кәтмисәң,... » — башқа бир хил тәрҗимиси: «Әгәр бу жиркиничликлириңни көзүмдин нери қилсаң, әнди сән сәргәрдан болмайсән». 2 — әгәр сән: «Пәрвәрдигарниң һаяти билән!» дәп қәсәм ичкиниңдә, у қәсәм һәқиқәт, адаләт вә һәққанийлиқ билән болса, ундақта ят әлләрму Униң намида өзлиригә бәхит тилишиду вә Уни өзиниң пәхир-шөһрити қилиду.■Яр. 22:18; Йәш. 48:1
3 Чүнки Пәрвәрдигар Йәһудадикиләр вә Йерусалимдикиләргә мундақ дәйду: — «Боз йериңларни чепип ағдуруңлар; тикәнлик арисиға уруқ чачмаңлар! □«Боз йериңларни чепип ағдуруңлар; тикәнлик арисиға уруқ чачмаңлар!» — бу сирлиқ айәт Йәһудадикиләрни надан деханларға, уларниң һаятлирини ахтарма йәргә охшитиду. «Немишкә һаятимиздин һеч қандақ бәхит, мувәппәқийәт йоқ?» дәп сориса, «Силәр уруқлирини тикәнләр арисиға териған деханларға охшаш, һеч һосуллуқ болмайсиләр» дәп җавап берилиду, әлвәттә. Деханлар һосул көрүш үчүн боз йәрлирини чепип, тикәнләрни жулуп ташлиши керәк болғиниға охшаш, Йәһудийлар өзлирини қозғап қаттиқ товва қилиши керәк, андин бәхитниң һосулини көриду. ■Һош. 10:12 4 Өзлириңларни Пәрвәрдигарниң йолида сүннәт қилиңлар; қәлбиңларни сүннәт қилиңлар, и Йәһудадикиләр вә Йерусалимда туруватқанлар! — Болмиса, Мениң қәһрим партлап от болуп силәрни көйдүриветиду; қилмишлириңларниң рәзиллиги түпәйлидин уни өчүрәләйдиған һеч ким чиқмайду.□«қәлбиңларни сүннәт қилиңлар» — сөзмусөз тәрҗимиси: «қәлбиңлардики хәтниликни елип ташлаңлар». Демисәкму, Исраиллар әтлиридә сүннәт қилинғини билән уларниң көңүллири товисиз қаттиқ еди; шуңа пәйғәмбәр: «қәлбиңларни сүннәт қилиңлар» дәп агаһ бериду. ■Қан. 10:16; 30:6; Йәш. 65:5
5 — Йәһудада мошуларни елан қилип, Йерусалимда: — «Зимин-зиминда канай челиңлар!» — дәп җакалаңлар;
«Жиғилиңлар! Мустәһкәм шәһәрләргә қечип кирәйли!» — дәп нида қилиңлар!□««Жиғилиңлар! Мустәһкәм шәһәрләргә қечип кирәйли!» — дәп нида қилиңлар» — бу сөзләр бәлким башқа пәйғәмбәрләргә, яки «хәлиқ падичилири» болған падиша, һөкүмдарлар вә каһинлар қатарлиқларға ейтилиду (9-айәтни көрүң). Демәк, улар өз ихлассизлиғи, итаәтсизлиги түпәйлидин хәлиққә шундақ җар қилишқа мәҗбур қилиниду.
6 Зионни көрситидиған бир туғни тикләңлар; дәрһал қечиңлар, кечигип қалмаңлар! Чүнки Мән күлпәт, йәни зор бир һалакәтни шималдин елип келимән. 7 Шир өз чатқаллиғидин чиқти, «әлләрни йоқатқучи» йолға чиқти; у өз җайидин чиқип зиминиңни вәйран қилишқа келиду; шәһәрлириң вәйран қилинип, адәмзатсиз болиду. ■Йәш. 5:29; Йәр. 2:15; 5:6 8 Бу сәвәптин өзлириңларға бөз кийим ораңлар, дад-пәряд көтирип налә қилиңлар! Чүнки Пәрвәрдигарниң қаттиқ ғәзиви биздин янмиди!■Йәш. 32:12
9 Шу күни шундақ болидуки, — дәйду Пәрвәрдигар, — падишаниң жүриги, әмирләрниң жүригиму су болуп кетиду, каһинлар алақзадә болуп, пәйғәмбәрләр тәәҗҗүплиниду.
10 — Андин мән: — Аһ, Рәб Пәрвәрдигар! Бәрһәқ Сән бу хәлиқни, җүмлидин Йерусалимни: «Силәр аман-тинич болисиләр» дәп алдидиң; әмәлийәттә болса қилич җанға йетип кәлди, дедим.□«Силәр аман-тинич болисиләр» — бу айәттики: «Силәр аман-тинич болисиләр» дегән сөзләр сахта пәйғәмбәрләрниң сөзидур (6:14, 8:11 қатарлиқларни көрүң).
11 — Шу чағда бу хәлиққә вә Йерусалимға мундақ дейилиду: «Чөл-баявандики егизликләрдин чиққан иссиқ бир шамал хәлқимниң қизиниң йолиға қарап чүшиду; лекин у хаман сорушқа яки дан айришқа мувапиқ кәлмәйду! □«хәлқимниң қизи» — шундақла «пак қизим болған хәлқим», «Зион қизи» қатарлиқ ибариләр Худаниң Өз хәлқигә яки башқа хәлиқ (мәсилән, «Мисирниң қизи», (46:11))қә болған меһри-шәпқитини, уларға бағлиған муһәббитини көрситидиған мәнини өз ичигә алиду. 12 — Буниңдин әшәддий бир шамал Мәндин чиқиду; мана, Мән һазир уларға җаза һөкүмлирини җакалаймән. 13 Мана, у топ булутлардәк келиду, униң җәң һарвулири қара қуюндәктур, униң атлири бүркүтләрдин тездур!
14 — «И Йерусалим, өз қутулушуң үчүн қәлбиңни рәзилликтин жуювәт; қачанғичә көңлүңгә беһудә ой-хиялларни пүкүп турисән? ■Йәш. 1:16 15 Чүнки Дан дияридин, Әфраимдики егизликләрдинму азап-күлпәтни елан қилидиған бир аваз аңлитилиду: — 16 Улар: Әлләргә елан қилиңлар, Йерусалимғиму аңлитиңлар: — Мана, қоршавға алғучилар жирақ жуттин келиватиду! Улар Йәһуда шәһәрлиригә қарши җәң чуқанлирини көтиришкә тәйяр! — дәйду. 17 Етизлиқни мудапиә қиливатқанлардәк, улар Йерусалимни қоршивалиду; чүнки у Маңа асийлиқ қилған, — дәйду Пәрвәрдигар. 18 Сениң йолуң вә қилмишлириң мошуларни өз бешиңға чүшүрди; бу рәзиллигиңниң ақивитидур; бәрһәқ, у азаплиқтур, жүригиңгиму санҗийду!».
19 — Мән: «Аһ, ич-бағрим! Ич-бағрим! Толғаққа чүштүм! Аһ, көңлүм азапланди! Жүригим дүпүлдәватиду, сүкүт қилип туралмаймән; чүнки мән канайниң авазини аңлаймән; җәң чуқанлири җенимға санҗиди.■Йәш. 21:4; Йәр. 8:23
20 Апәт үстигә апәт чүшти! Пүткүл зимин вәйран болди; чедирлирим дәқиқидә бәрбат қилинди, пәрдилирим һайт-һуйтниң ичидә житип ташланди! □«чедирилим» ... «пәрдилирим»... — Йәрәмия пәйғәмбәр хәлқиниң азаплирини өзиниңки дәп һес қилип, «хәлқимниң чедирлирим» вә «хәлқимниң пәрдилири» демәй, бәлки «чедирилим» вә «пәрдилирим» тоғрилиқ сөзләйду. 21 Қачанғичә туққа қарап турушум, җәң авазлирини аңлишим керәк?» — дедим.
22 — «Чүнки Мениң хәлқим надандур; улар Мени һеч тонумиған; улар әқли йоқ балилар, улар һеч йорутулмиған; рәзилликкә нисбәтән улар данадур, амма яхшилиққа нисбәтән улар билимсиздур».
23 — «Мән йәр йүзигә қаридим; мана, у шәкилсиз вә қуп-қуруқ болди; асманларғиму қаридим, у нурсиз қалди; □«Мән йәр йүзигә қаридим; мана, у шәкилсиз вә қуп-қуруқ болди; асманларғиму қаридим, у нурсиз қалди...» — демисәкму, бу айәттики вә төвәндики айәттики ишлар Йәрәмия пәйғәмбәргә Роһта көрситилгән аламәт көрүнүштур. Бу көрүнүш: (1) Исраил зимини Бабиллиқларниң таҗавузлуғи астида болидиған вәйранә һалитини; вә (2) шуниң билән бир вақитта ахирқи заманлардики һалитини көрситиду. Бу һаләт Худа җаһанни яратқинида йәр-зиминниң авалқи шәкилсиз, тәртипсиз һалитигә охшайду. 24 тағларға қаридим, мана, улар зил-зилигә кәлди, барлиқ дөңләр әшәддий силкинип кәтти. 25 Қарап турувәрдим, вә мана, инсан йоқ еди, асмандики барлиқ учар-қанатларму өзлирини далдиға алди. 26 Мән қаридим, мана, бағ-етизлар чөл-баяванға айланди, барлиқ шәһәрләр Пәрвәрдигар алдида, йәни униң қаттиқ ғәзиви алдида вәйран болди. 27 Чүнки Пәрвәрдигар мундақ дәйду: — «Пүткүл зимин вәйран болиду; амма Мән уни пүтүнләй йоқатмаймән. ■Йәр. 5:10,18; 30:11; 46:28 28 Буниң түпәйлидин пүткүл йәр йүзи матәм тутиду, жуқурида асман қарилиқ билән қаплиниду; чүнки Мән шундақ сөз қилдим, Мән шундақ нийәткә кәлгәнмән; Мән униңдин өкүнмәймән, униңдин һеч янмаймән; 29 атлиқлар вә оқялиқларниң шавқун-сүрәни билән һәр бир шәһәрдикиләр қечип кетиду; улар чатқаллиқларға кирип мөкүвалиду, ташлар үстигә чиқивалиду; барлиқ шәһәрләр ташлинип адәмзатсиз қалиду.
30 — Сән, и һалак болғучи, немә қилмақчисән? Гәрчә сән пәрәң кийимләрни кийгән болсаңму, алтун зибу-зиннәтләрни тақиған болсаңму, көз-қашлириңни осма билән пәрдазлиған болсаңму, өзүңни ясиғиниң бекардур; сениң ашиқлириң сени кәмситиду; улар җениңни издәватиду. □«өзүңни ясиғиниң» — бәлким Йәһуда ят әлләрдин яр-йөләк издигәндә ялақчилиқ қилғанлиғини көрситиду. 31 Чүнки мән толғаққа чүшкән аялниңкидәк бир авазни, тунҗа балини туққандикидәк азапда болған Зион қизиниң авазини аңлаватимән; у қоллирини созуп: «Һалимға вай! Бу қатиллар түпәйлидин һалимдин кәттим!» дәп һасиримақта.□«тунҗа балини туққандикидәк азапда болған Зион қизиниң авазини аңлаватимән» — оқурмәнләрниң есидә барки, «Зион» Йерусалим җайлашқан тағ болуп, «Зион» яки «Зион қизи» дегәнниң өзи Йерусалим яки Исраилни билдүриду.
- Йәрәмия
- a
-
«Мениң йенимға бурулуп қайтип кәл!» — бу ибарә бәлким «сәллимаза товва қил», «иккиләнмә!», «ала көңүллүк болма!» дегән мәнини интайин тәкитләйду. «Әгәр бу жиркиничликлириңни көзүмдин нери қилсаң, вә шундақла йолдин йәнә тенәп кәтмисәң,... » — башқа бир хил тәрҗимиси: «Әгәр бу жиркиничликлириңни көзүмдин нери қилсаң, әнди сән сәргәрдан болмайсән».
- c «Боз йериңларни чепип ағдуруңлар; тикәнлик арисиға уруқ чачмаңлар!» — бу сирлиқ айәт Йәһудадикиләрни надан деханларға, уларниң һаятлирини ахтарма йәргә охшитиду. «Немишкә һаятимиздин һеч қандақ бәхит, мувәппәқийәт йоқ?» дәп сориса, «Силәр уруқлирини тикәнләр арисиға териған деханларға охшаш, һеч һосуллуқ болмайсиләр» дәп җавап берилиду, әлвәттә. Деханлар һосул көрүш үчүн боз йәрлирини чепип, тикәнләрни жулуп ташлиши керәк болғиниға охшаш, Йәһудийлар өзлирини қозғап қаттиқ товва қилиши керәк, андин бәхитниң һосулини көриду.
- e «қәлбиңларни сүннәт қилиңлар» — сөзмусөз тәрҗимиси: «қәлбиңлардики хәтниликни елип ташлаңлар». Демисәкму, Исраиллар әтлиридә сүннәт қилинғини билән уларниң көңүллири товисиз қаттиқ еди; шуңа пәйғәмбәр: «қәлбиңларни сүннәт қилиңлар» дәп агаһ бериду.
- g ««Жиғилиңлар! Мустәһкәм шәһәрләргә қечип кирәйли!» — дәп нида қилиңлар» — бу сөзләр бәлким башқа пәйғәмбәрләргә, яки «хәлиқ падичилири» болған падиша, һөкүмдарлар вә каһинлар қатарлиқларға ейтилиду (9-айәтни көрүң). Демәк, улар өз ихлассизлиғи, итаәтсизлиги түпәйлидин хәлиққә шундақ җар қилишқа мәҗбур қилиниду.
- j «Силәр аман-тинич болисиләр» — бу айәттики: «Силәр аман-тинич болисиләр» дегән сөзләр сахта пәйғәмбәрләрниң сөзидур (6:14, 8:11 қатарлиқларни көрүң).
- k «хәлқимниң қизи» — шундақла «пак қизим болған хәлқим», «Зион қизи» қатарлиқ ибариләр Худаниң Өз хәлқигә яки башқа хәлиқ (мәсилән, «Мисирниң қизи», (46:11))қә болған меһри-шәпқитини, уларға бағлиған муһәббитини көрситидиған мәнини өз ичигә алиду.
- ~12~ «Мана, у топ булутлардәк келиду, униң җәң һарвулири қара қуюндәктур, униң атлири бүркүтләрдин тездур!» — «у» кимни көрситидиғанлиғи ейтилмайду. Бирақ алди-кәйни сөзләргә қариғанда, «у» 7-айәттики «әлләрни йоқатқучи» болған дүшмәнни көрситиду. Бәзи алимлар бу сөзләр шималдин келидиған «Скитлар»ни көрситиду, дәп қарайду. Лекин Скитларниң җәң һарвулири йоқ һәм улар шәһәрләрни «қоршавға алғучи»ларму (16-айәт) әмәс; шуңа биз бу сөзләрни Бабиллиқларни вә бәлким ахирқи замандики дәҗҗалниң қошунлирини көрситиду, дәп қараймиз.
- ~15~ «чедирилим» ... «пәрдилирим»... — Йәрәмия пәйғәмбәр хәлқиниң азаплирини өзиниңки дәп һес қилип, «хәлқимниң чедирлирим» вә «хәлқимниң пәрдилири» демәй, бәлки «чедирилим» вә «пәрдилирим» тоғрилиқ сөзләйду.
- ~16~ «Мән йәр йүзигә қаридим; мана, у шәкилсиз вә қуп-қуруқ болди; асманларғиму қаридим, у нурсиз қалди...» — демисәкму, бу айәттики вә төвәндики айәттики ишлар Йәрәмия пәйғәмбәргә Роһта көрситилгән аламәт көрүнүштур. Бу көрүнүш: (1) Исраил зимини Бабиллиқларниң таҗавузлуғи астида болидиған вәйранә һалитини; вә (2) шуниң билән бир вақитта ахирқи заманлардики һалитини көрситиду. Бу һаләт Худа җаһанни яратқинида йәр-зиминниң авалқи шәкилсиз, тәртипсиз һалитигә охшайду.
- ~18~ «өзүңни ясиғиниң» — бәлким Йәһуда ят әлләрдин яр-йөләк издигәндә ялақчилиқ қилғанлиғини көрситиду.
- ~19~ «тунҗа балини туққандикидәк азапда болған Зион қизиниң авазини аңлаватимән» — оқурмәнләрниң есидә барки, «Зион» Йерусалим җайлашқан тағ болуп, «Зион» яки «Зион қизи» дегәнниң өзи Йерусалим яки Исраилни билдүриду.