3 Yesusini aku sipe nirimu walemonga Pulu Yemo popo tondoringi ye awilime kinie, Juda yemboma nokoringi tapu yema kinie,[d] eno Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopa ‘Kayapasi’ nili ye akumunge ulkena puku liku maku tokolie niringimuni, 4 Yesusi kiyengo ningu ka siku tongendo langi ningu moloringi. 5 Ningu molkolie ningendo: “⸤Nondopo tamili,⸥ nalo Pulu Yemone olionga anda-kolepalime Naa Topa We Omba Purumu Mele Pilimolo Walemanga ⸤‘ulume tepo molamili.’ ningu⸥ yembo awisili ya Jerusalleme ongo maku toko molongemonga yu isili-ou tomolo kinie enone olio kinie mumindili kolko opa tenge kene isili-ou naa topo, keleamili.” niringi.
10 ⸤Enone ambomondo⸥ aku siku ⸤niringi⸥ pilipelie Yesusini enondo nimbendo: “I ambomo-kinie nambemune ungu awisili nikimiliye? Yuni na-kinie ulu peanga te temu. 11 Yembo koropama eno-kinie alieli molonge nalo na eno-kinie alieli naa molombo. 12 Na ono tengemonga yuni iwele mune tolimu nanga kangine ondo lendemu.[i] 13 Nane enondo paa sike nimbu sikirumu: Ma koleamanga pali i⸤nanga⸥ temane peangamo andoko toko singe kinie i ambomone kinié temu temanemo kepe ‘Yembomane pilkulie ‘Yuni tepa kondorumu.’ ningu piliengi!’ ningulie aku temanemo toko singela.” nirimu.
18 ⸤Aku siku ningu walseringi kinie⸥ Yesusini ⸤ye te molomba mele eno lipe ora sipelie⸥ nimbendo: “Ne kolea awili ⸤Jerusalleme⸥ suku pukulie, ne ye akumu molombana[n] puku yundu i siku niengi: “Ungu Mane Silimuni isipe nimu: “Na-kinie ulu te wendo ombá walemo nondopa wendo ombá tekemo.[o] Nunge ulkena sukundu na kinie na lombili andolime kinie olio Pulu Yemone olionga anda-kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilimolo kongi sipisipi walomo nomolo.” nimu.” niengi.” nirimu.
19 Kanu kinie lombili andolime puku Yesusini nirimu mele te-pukulie niringimuni, Pulu Yemone enonga anda-kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilinge kongi sipisipi walo nongemo teko mimi teko noseringi.
20 Kanu kinie, ipupene ena pupe kala torumu kinie Yesusi kinie lombili andoli ye rurepo kinie ⸤ongo⸥ langi noli polona moloringi. 21 Langi nongo moloringi kinie Yesusini nimbendo: “Nane enondo paa sike nimbu sikirumu: Enonga ye tene na lipe nanga opa puluema simbe.” nirimu.
22 ⸤Aku nirimu kinie pilkulie⸥ enonga konopune umbune awili tepa terimu pilkulie yu mele mele walsikulie ningendo: “Awilimu, nando nikinuye?” niringi.
23 Yesusini topondopa nimbendo: “⸤Eno nanga ye rureponga⸥ ye te na kinie langime polo awi-suku-singine ola lemo te walsikele lipu nombolo yemone na lipe, opa puluema anjo simbe. 24 Kinié Manie Omba Mana Ye A Lierimu Yemo-kinie tenge mele koronga-ou ningu panjeringi temanemo ⸤Pulu Yemonga⸥ bokune molemo mele[p] sike opa puluemane tenge, nalo yu lipe opa puluema simbe yemo mindili nomba paa molopa kenjimbe. Yu molopa kenjimbemonga ye akumu anumuni naa melkanje papu. Yu mindili naa nolka.” nirimu.
25 Yesusini aku sipe nirimu pilipelie Judasi, yu lipe anjo simbe terimu yemo, yuni yundu nimbendo: “Rapai,[q] nikinu yemo na molonje?” nimbe walserimu kinie
27 Pe no waene kapo te lipelie Pulu Yemo kinie “Ange.” nimbe eno sipelie nimbendo: “⸤Ino-waenemo⸥ eno pali liku nangi. 28 I⸤no-waene⸥ sikirumu nanga mememo. Pulu Yemone ⸤yu kinie yunge yemboma kinie molonge mele⸥ ungu te nimbe panjipe mi lierimu kanu ungumu[t] ‘Kamu wendo omba pepili.’ nimbu ‘Yembo awisilinge ulu pulu kerime kamu manie pupili. Pulu Yemone altopa naa kanopa siye kolopili.’ nimbu nanga mememo ondo lendepolie ⸤kolombo⸥ aku mememo imu.[u] Akumu eno pali liku nangi. 29 Nane enondo isipu nimbu sikirumu: Isili-ou na no-waene altopo paa naa nombó. Pe mindi, Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo koleana[v] eno-kinie no waene kondemo kelepo nombó.” nirimu.
30 ⸤Langi nongo pora sikulie⸥ eno Pulu Yemonga konana te ningulie, pena puku ma pangi Unjo Ollipi Poniena ola puringi.[w]
33 ⸤Yesusini aku sipe nirimu kinie pilipelie⸥ Pitane nimbendo: “Nu-kinie ulu te wendo ombámonga kanokolie enone pali ‘Nu sike.’ ningu tondolo munduku pilimele mele manie pumbe kinie nu aku sipe munduku siye kolongi liemo nane nu paa mundupu siye naa kolombo, paamolo.” nirimu.
34 Yesusini topondopa nimbendo: “Nane nu paa sike nimbu sikirumu: Paa kinié ipulueli, kera gulta ou ko naa topili nuni ⸤pipili kolkolie⸥ wale yepoko nando kolo toko “Yu naweye? Na naa kanolio.” nini.” nirimu.
35 Nalo Pitane yundu nimbendo: “Na nu-kinie tapu tolembolomonga olto pea “Tomolo.” ningi liemo kepe nu “Naa kanolio.” paa naa nimbo.” nirimu. Lombili andoli ye wemane pali “ ‘‘Nu naa kanolemolo.” paa naa nimolo.” niringila.
39 ⸤Aku nimbelie⸥ yu yuyu laye kolte anjo pupe koporongo langopa tamalu pepalie Pulu Yemo kinie ungu nimbe mawa tepalie nimbendo: “Nanga Tata, na nondopo ⸤mindili noli⸥ no mingine no nombómo[bb] ‘Naa nambo.’ nini aulke te lemo liemo paa papu nalo ‘Nane tepolie nanu konopu simbo.’ konopu lekero mele naa teambo. Nuni kanoko peanga kanoni ulumu mindi teambo.” nirimu.
40 Aku nimbelie kelepa yunge lombili andoli ye yepoko moloringine yando omba eno uru peringi kanopalie Pitando nimbendo: “Eno uru naa peko na-kinie ena laye-kolte manda we kanoko kondoko naa molemelaye? 41 ‘⸤Kurumenga nomi Setenene⸥ olio kondi tomba kinie tepo kenjimolo kene.’ ningulie ⸤uru naa peko⸥ Pulu Yemo kinie ungu ningu kanoko kondoko molayo. Sike ‘tepo kondamili.’ nimbu konopumene pilimolo nalo temolondo kangimu siye tepa tondolo naa pulimo.” nirimu.
42 Aku sipe nimbelie yu altopa anjo pupe ou Pulu Yemo kinie ungu nimbe mawa terimu mele altopa nimbendo: “Nanga Tata, na ‘⸤Mindili noli⸥ no mingine nomo nani.’ nirinu nomo naa nombó kinie we pemba liemo nuni ‘Wendo opili.’ konopu leno mele na-kinie wendo opili.” nirimu.
43 Altopa yando orumu kinie eno uru orumu kulu altoko uru peringi kanopalie 44 yu altopa wale yepoko sipe anjo pupe Pulu Yemo kinie ungu ou nimbe mawa terimu mele altopala nirimu.
45 Kelepa yando ombalie lombili andolimendo nimbendo: “Nambemune we uru peko mulu pilku molemeleye?[cc] Kaname! Yemone Manie Omba Mana Ye A Lierimu Yemo ⸤tonge⸥ ulu pulu keri telemele yema lipe simbe enamo[dd] wendo ombá tekemo. 46 Ola angilku pamili wame! Na lipe anjo simbe yemo okomo kanaa!” nirimu.
50 Aku terimu kinie Yesusini yundu nimbendo: “Ano, nuni teni okono mele sumbi siku tei.” nirimu.
52 ⸤Yuni aku terimu kinie kanopalie⸥ Yesusini yundu nimbendo: “Nunge lou pokete-napimu altoko lakilí! Lou napi liku yembo tonge yemboma lou napini toko kondongela, aku kene ⸤‘Molo.’ nimbu lou napimene ulu te naa teamili⸥.. 53 Nane nanga Tata walsipulie “Liku tapondou.” nilkenje yuni angello ami talape rurepo,[ii] molo olandopa malapunge telu molo talo, tamburumbu na “Liku tapondangi paa.” nimbe lipe mundulke akumu nu naa pilkinuye? 54 Nalo ⸤angellomane ongo opa puluemane na ‘naa tangi.’ ningu liku tapondolemelanje⸥ Pulu Yemonga bokune na-kinie wendo ombá nimbe molemo mele nambepa wendo olkaye?” nirimu.
55 ⸤Aku nimbelie⸥ Yesusini ⸤yu ka singe oringi⸥ ye awisili ongo moloringimendo nimbendo: “Na ‘yembo topa wa noli yere molemo.’ konopu lekolie na ka singendo yembo toli lou pulsema kinie kopema kinie mengo okomeleye? Ulke tembele ⸤kerepulune we yemboma maku toko molemele⸥ koleana alieli eno pea molemolo kinie ungu mane sipu molio kinie na liku ka naa silimele kanumu. 56 Nalo isipe wendo okomo ulumenga pali Pulu Yemone ungu umbu tondorumume pilku yemboma ningu siringi ye marene ulu mare ⸤na-kinie⸥ pe wendo ombá mele ou ningu bokune toringi molemo mele kamu wendo okomo.” nirimu.
59 Pulu Yemo popo tondoringi ye awilime kinie, Juda yembomanga kanjollo yema[mm] pali kinie, akumene Yesusi yu toko kondongendo ulu te tepa kenjerimu ulu te ‘Yembo tene ‘yu isipe isipe tepa kenjerimu.’ nimbe kolo topa nipili.’ ningu yembo te koroko moloringi kinie 60 yembo awisili ongo ungu mare kolo toko niringi nalo enone yu manda toko kondonge ungu te naa niringi.
62 Aku niringili pilipelie Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopamo ola angilipe Yesusi walsipelie nimbendo: “Ungu te topondoko naa nikinuye? Nu ⸤ningu kenjerinu mele⸥ nikimbilimu nambolka ulumu ningu kenjerinumundu nikimbiliye?” nirimu.
63 Nalo Yesusi ungu te topondopa naa nimbe we angilierimu.
64 Yesusini nimbendo: “Akumu na.” ⸤nirimu⸥. “Ungu te pea enondo pali nikirula. Pe walse Manie Omba Mana Ye A Lierimu Yemo, Ye Tondolo Olandopa Pulimu ⸤kinie melema nokombando⸥ yunge ki-umbukundu molopa, kupemanga ola molopa manie ombá eno kanonge.” nirimu.
65 Aku sipe nirimumunge ⸤‘Yu Pulu Yemo mele molio.’ nimbe nirimu kulu⸥ pilipelie Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopamone ⸤paa pilipe keri pilipe⸥ yunge wale-pakolimu yuyu ambolopa sungu sipelie nimbendo: “Kinié yu yuyu paa sike Pulu Yemo ungu taka tondokomo kene pilipulie mongo lsimu mele nimbe simbe yembo te pea nambemune koromoloye? Yu yuyu paa sike Pulu Yemo ungu taka tondokomo pilkimulu. 66 Nambolka konopu lekemeleye? ⸤Yu-kinie nambe-eamiliye?⸥” nirimu kinie
67 Kanu kinie enone yunge kumbikerena olkambe toko munduku, ki lumuni toringi. Marene yu larauwe tokolie ningendo: 68 “Nu ‘Pulu Yemone olio nokopa kondomba ye te “Lipu mundumbo.” ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu molio.’ nilino kene nawene nu tokomonje ningu si.” niringi.[qq]
70 Nalo akune moloringi yemboma pali kanoko molangi Pitane kolo topalie “Molo.” nimbe “Nu nikinu mele na naa pilkiru.” nirimu.
71 Aku nimbelie Pita yu ulke kerepulune pupe molopili kongono tendeli kendemande ambo tene yu kanopalie akune moloringi yembomando nimbendo: “I yemo yu Nasarete ye Yesusi kinie pea tapu toko molongi ye te lemo.” nirimu.
72 Pitane altopa “Molo. Nuni nikinu yemo na naa kanolio.” nimbelie Pulu Yemonga imbi lepa mi lierimu.
73 Laye-kolte pe mele, Pita angilierimune nondoko angilieringi yemane ⸤yu ungu laye lupe mele nirimu mele pilkulie⸥ yu angilierimune ongolie yundu ningendo: “Kolea Gallilli disiriki yembomane ungu nilimele mele nu aku siku ungu nikinu pilkimulu. ⸤Yesusi kinie yu lombili andoli yema kinie kolea Gallilli disiriki yemala,⸥ nu kepe Gallilli ye te, aku kene ‘Nu paa sike yu lombili andoli ye te lemo.’ konopu lekemolo.” niringi.
74 Aku niringi kinie Pitane Pulu Yemonga imbi lepa tondolo mundupe mi lepalie nimbendo: “Paa sike nikiru. Eno nikimili yemo paa naa kanolio. Kolo tokoro liemo Pulu Yemone na topa kondopili.” nirimu.
75 Aku terimu kinie pilipelie Yesusini yundu “Kera gulta ou ko naa topili nuni wale yepoko kolo tokolie “Yu naa kanolio.” nini.” nirimu ungu kanumu Pita kelepa pilierimu.[ss] Pilipelie ⸤‘Ama, paa tepo kenjendu lepamo. ‘Paa naa tembo.’ konopu lierindu mele sike tendu.’ nimbe pilipelie⸥ pena pupe kola paa awili tepa terimu.
<- MATEYU 25MATEYU 27 ->- a Mako 14:1-2, LLuku 22:1-2.
- b bokumunge alsena anjokondo “30. Pasova”.
- c Juda ye awilimene ‘Romo yemane aku teangi.’ ningu yu ka siku liku anjo singemondo nirimu kanumu.
- d bokumunge alsena anjokondo “34. pris”, “16. hetman”.
- e Mako 14:3-9, Jono 12:2-8; (LLuku 7:36-39).
- f bokumunge alsena anjokondo “25. lepra”.
- g ungu pulu te Mako 14:3*.
- h inie yakondo 19:21, LLuku 12:33.
- i Yembo tenga onomo teringi mele Jono 19:40.
- j Mako 14:10-11, LLuku 22:3-6.
- k ‘Kou sillipa tenga kina sikiti molo eti pelemonje.’ konopu lemolo. Akumu kulupi talo pakera molo kulupi engaki mele. Aku liemo kou siringime eti anderete (800) kina molo wane tausini (1 000) kina mele siringinje, olio mimi sipu naa pilimolo. Yembo tene ‘Yunge kendemande yembo te kamu molopa yunge kongono alieli we tendemba te molopili liembo.’ nimbelie kou mone sillipa aku sili mele sipelie topo topa lsimu. Josepo topo toko lsingi temanemo Ou Pulu Pulu 37:28 molemo. LLipai 27:1-5 kananila. Nalo Josepo yu kangomo mindi, akumunge kou manie mele sikulie yu lsingi.
- l akumunge 26:17-19 Mako 14:12-16, LLuku 22:7-13, 26:20-25 Mako 14:17-21, LLuku 22:14,21-23, Jono 13:21-30.
- m bokumunge alsena anjokondo “30. Pasova”.
- n Yemo kanoko lenge mele Mako 14:13 nimbe molemo.
- o ungu pulu te Jono 7:30*.
- p Aisaya 53, Konana 22:1-19.
- q ungu pulumu Ungu Mane Silimu Jono 1:38*.
- r Mako 14:22-26, LLuku 22:17-20,39, 26:26-29 Ou Korini 11:23-26, 26:30 Jono 18:1.
- s Yesusi yu olio we konde molomolo gamo molemomonga ungu te Jono 6:29-59.
- t bokumunge alsena anjokondo “22. kontrak”.
- u Mememonga ungu talo LLipai 4:1-5:10, Wendo Oringi 24:8.
- v bokumunge alsena anjokondo “20. kingdom”.
- w inie yakondo 21:1.
- x Mako 14:27-31, LLuku 22:31-34, Jono 13:36-38. Pitane sike aku terimu mele temanemo ya 26:58,69-75. Akuterimumunge Yesusini pe Pita-kinie terimu temanemo Jono 21:15-19.
- y Sekaraya 13:7, bokumunge alsena anjokondo “44.1. sipsip”.
- z inie anjokondo 28:7,10,16-20, Jono 21:1-23.
- aa Mako 14:32-42, 26:36-41 LLuku 22:40-46.
- bb No-sikemondo naa nirimu. Kanu ungu ikomonga pulumu inie yakondo 20:22* molemo. “Na-kinie nondopa mindili wendo omb mele ‘Wendo naa opili.’ ninu liemo paa papu.” nimbe nirimu.
- cc Giriki ungune ungu pulu talo pelemo. Yembo marene pilkulie ‘Yesusini eno walse naa walserimu.’ konopu lemele. “We tekemele mele teangi.’ nimbe nirimu.’ konopu lemele.
- dd Yesusini ou inie yakondo 17:22, Mako 9:31, LLuku 9:44 nimbe sirimu mele ya kamu wendo okomo. “ulu pulu keri telemele yema” nirimu akumu ungu iko topalie “Juda yembomanga talapena ulsukundu Romo yema” nimbe nirimunje.
- ee Mako 14:43-52, LLuku 22:47-53, Jono 18:2-12, nalo laye lupe lupe mele temane toringi. Pe teringi mele temanemo Jono 18:12b-23 mindi molemo.
- ff bokumunge alsena anjokondo “34. pris”.
- gg ungu pulumu inie 26:25*.
- hh ungu pulu te Mako 14:47*.
- ii Ami talape tenga tenga angello sikisi tausini ningu molemele, akumu lipe tere lepa angello sependi tu tausini (72 000) mele kanumu. Molo talape malapunge telu liemo sependi eti tausini (78 000) mele. Malapunge talo liemo angello eti po tausini.
- jj Mako 14:53-65, LLuku 22:54,63-71, 26:57 Jono 18:24.
- kk bokumunge alsena anjokondo “41. saveman”.
- ll Mako 14:54,66-72, LLuku 54b-62, Jono 18:15-18,25-27; (inie yakondo 26:31-35).
- mm bokumunge alsena anjokondo “19. kaunsil”.
- nn Yesusini sike nirimu mele Jono 2:19 molemo.
- oo bokumunge alsena anjokondo “32.2. Pikinini Bilong God”.
- pp bokumunge alsena anjokondo “23. Krais”.
- qq Yunge kumbikeremo múluni pipi sindikulie aku siku walseringi (Mako 14:65, LLuku 22:64).
- rr inie yakondo 26:58.
- ss inie yakondo 26:34, Jono 13:38.