Nɨpəri nəkukuə sə rani nɨpwrai nəɡkiariien me (Diksonari)
Aɡelo: Naɡelo me irəha nənɨmwɨn me Kumwesən rɨno irəha kamho tukwini nari min. Naɡelo me kamhəɡnəɡɨni Kumwesən fwe ia neiai (
Mat 2:14). Nəpɨn me nepwɨn naɡelo me həɡkiari m nərmama, mhəvisau pen mɨnraha nəɡkiariien sə Kumwesən rokeikei mə tuhəreɡi (Dan 9:20-23,
Mak 16:5-8, Luk 1:26, Wok Me 1:9-11). Kumwesən ramərhi pehe naɡelo me kamhəuvehe mamhasitu ia nərmama səməme tuhəuvehi nɨmɨruien rerɨn (
Hip 1:14).
Mətə naɡelo me nepwɨn nəha ikɨn həpwəh no tukwiniien nari m Kumwesən. Irəha naɡelo ərəha me. Kani mwi irəha mə nəremhə me. Iəremhə i in rasori ia nirəha nəɡhɨn nə Setan. Wok səvəi Setan mɨne naɡelo me səvənhi kamheikuə ia nərmama ia tənəmtənə me. Irəha həpwəh nokeikeiien mə nərmama tuhəni nɨpərhienien ia Iesu Kristo (
2Kor 4:3-4, Rev 20:1-3; 7-8). Tukamevən tukərarki pen naɡelo ərəha me ia kwopun napw asori rauək rerɨn ikɨn. Nərmama səməme kamhəkurirə ia naɡelo ərəha me nəha tukərarki pen mwi irəha həuvən ia kwopun nəha (
Mat 25:41).
Aposol: Nəɡkiariien i aposol nɨpwran in i mə Iərmama sə kɨnərhi pen in. Aposol riti rauvehi nasoriien maməɡkiari tukwini səvəi iəmə asori sə rɨnərhi pen in. Iesu rɨməuvei pen nasoriien m nərmama səvənhi twelef mə irəha aposol me səvənhi. Wok səvəi aposol me səvəi Iesu ro iamɨnhi irə. Irəha hənətoni ia nənimenraha mə Iesu rɨnətui mwi ia nemhəien səvənhi. Irəha həməni irapw nəɡkiariien amasan səvənhi. Nənə mhərpwi nousəsɨmwɨnien vi me səvəi nakalasia me ia kwopun me. Nənə nəpɨn rɨpɨk irəha ho nɨmtətien me ia nɨskaiien səvəi Nənɨmwɨn Ikinan. Nɨmtətien me nəha ho nukurənien i mə nəɡkiariien amasan səvəi Iesu Kristo ro nɨpərhienien (
Mak 16:19-20, Rom 15:19, Hip 2:4).
Iesu rətui mwi ia nemhəien səvənhi. Nəpɨn nepwɨn rukurau nənə, in rier irapw tɨ Pol məkwein in mə in truvehi wok səvəi aposol. Nərmama kuatia kuatia me nəha ikɨn rəmwhen ia Panapas sə nərmama kamhəkwein irəha mə aposol. Nəri auər a həpkətoni mhə Iesu Kristo. Nənə nəpɨn səvsini nəɡkiariien nəha aposol ia nəkukuə i Wok Me, nɨpwran rani mə nərmama me i twelef səvəi Iesu hənavən irəha min. Nənə ia nəkukuə i, Pol rɨni mə in mwi aposol riti səvəi Iesu mətə in rɨpkavən mhə irəha nərmama me nəha twelef. Nəkukuə nəha raməɡkiari pɨk ia aposol mi Pita mɨne Pol. (
Mat. 10:1-4;
Mak 3:13-19;
Luk 6:12-16).
Elta: Elta me irəha nəmə asori me kamhətui tɨ nakalasia me ia nousəsɨmwɨnien me səvənraha. (
1Tim 3:1-7)
Epikurien me mɨne Stoik me: Irəha nahatən me səvəi nəkur Kris fwe tui anan kamhətui nɨpərhienien. Ia nəpɨn nəha Niutestamen raməɡkiari irə nəkur Kris həpɨk hənamesi pen nahatənien səvəi nahatən me nəha. Epikurien me həməni mə nukune nɨmɨruien amasan in i mə nərmama tuhətui narimnari me səməme hamo iərmama riti rerɨn ramaɡien. Stoik me həməni mə rekəm iərmama traməkeikei məmwur mə rerɨn trəpwəh naɡienien məpwəh mwi nəmisəien nəri auər a narəien səvənhi rəfo irə ramasan uə rərəha. (
Wok Me 17:18)
Farisi: Farisi me mɨne nahatən me səvəi loa irəha nəmə asori me səvəi nəkur Isrel ia nəpɨn səvəi Iesu. Irəha həukurən amasan loa me pam səməme Kumwesən rɨməuvei pen m Moses, nənə mamhahatən mə nərmama tuhaməkeikei mhesi pen əknekɨn loa me pam nəha ia noien sə ratukwatukw amasan. Irəha kamhahatən mwi noien me mɨne loa me nepwɨn səməme kamrɨpɨn pen ia loa sə Kumwesən rɨməuvei pen. Irəha haməfiəutə pɨk irəha nənə rerɨnraha rɨrhi mə irəha hasori ia nərmama me pam. Irəha həməni mə noien səvənraha ramasan. Mətə nɨpərhienien irəha həpɨk kamho noien səvəi kəuətkəsuə. Irəha hənəmwəki Iesu nənə mhokeikei mə tuhousi əpune in. Əvsini mwi nəɡkiariien i Satusi ia diksonari i.
Herot: Ia Niutestamen kaməkwein nərmama kefə nəɡhɨnraha i Herot.
(1)
Herot asori. In kiɡ səvəi nəkur Jutia nəpɨn Iesu rɨnətui. In raməmwur mə trousi əpune Iesu nəpɨn in ramouihi (
Mat. 2:1-22;
Luk 1:9).
(2)
Herot Antipas. In tɨni Herot asori. In ramərɨmənu ia tənə Kalili nəpɨn Iesu ramavən mani irapw nəɡkiariien səvəi Kumwesən mamo nɨmtətien me. Herot Antipas riri Herotias. In rɨnərhi pen iaruaɡən riti səvənhi revən mərai raka kənkapwə Jon Paptaes fwe ia kalapus (
Mak 6:14-29). Nəmə asori me səvəi nəkur Isrel haməuvehi Iesu mhəuvən tɨ Herot Antipas mə in trɨni mə Iesu traməkeikei memhə (
Luk 23:6-12).
(3)
Herot Akripa sə rukupwən. In tɨni Aristopolas. Piəvni Herot Antipas. In rɨno nərəhaien m nakalasia me nəpɨn Iesu rɨnətui raka ia nemhəien. Rɨnousi əpune Jemes i piəvi Jon (
Wok Me 12:1-23).
(4)
Herot Akripa sə resi pen. In tɨni Herot Akripa sə rukupwən. Kurirə Pol revən fwe Rom mə Kiɡ Sisa trəkiri nəɡkiariien səvənhi, Herot i rɨreɡi nəɡkiariien səvəi Pol ia nəmri Festas (
Wok Me 25:13-26:2; 26:19, 27-32).
Hosana: Kupwən nɨpwrai nəɡkiariien i Hosana kani mə uvehimɨru. Nənə kurirə irə nɨpwran ruvehe mə əɡnəɡɨni uə ni vivi.
Iəməti Iərmama: Nəɡkiariien i Iəməti Iərmama in nəhaɡ riti. Iesu rani pɨk nəɡkiariien nəha, mani atukw a in. Iesu in Iəməti Iərmama. Nɨpwran mə in iərmama rəmwhen a ia kɨtaha, mətə nəhaɡ nəha ramahatən pen mwi mə in Kristo, iərmama i profet kupwən me həməni mə truvehe. Ia nəməkrəhaien səvənhi Profet Taniel rɨnətoni iəməti iərmama riti revən mərer ia nəmri Kumwesən, nənə Kumwesən ruvei pen nasoriien min trərɨmənu ia nərmama ia tənə m tənəmepam (Dan 7:13-14).
Iesu: Nɨpwrai nəhaɡ i Iesu in i iərmama sə rauvehimɨru nərmama. Kumwesən rɨnəkwein tɨni Meri mə Iesu tɨ nəri nə mə in truvehimɨru nərmama me səvənhi muvehi raka nərəhaien me səvənraha (
Mat 1:21). Nəhaɡ me nepwɨn səvəi Iesu kaməkwein in mə Iesu Kristo, Tɨni Kumwesən, Iəməti Iərmama, Kwənəkwus səvəi Kiɡ Tevɨt.
Iotukwininari: Ia nəpɨn səvəi Niutestamen iotukwininari me səpəmsəpə. Nepwɨn kɨnərkwi tərini irəha kamho auər a wok səvəi iəmə asori. Iotukwininari me nəha həreirei noien nətərɨɡien atukw səvənraha, mətə iərməpə ramərɨmənu ia nirəha. Kani mwi irəha mə slef me. Iotukwininari me nepwɨn mwi nəha ikɨn kamho wok səvəi nərməpə mətə kamhəuvehi nərəkuien irə (
Luk 15:19). Kɨpkərihi tərini mhə irəha mə irəha slef me, mətə irəha həseni a mə iərməpə trɨni nəkwan tɨ nirəha i nənə irəha tuho rerɨnraha raɡien a.
Isrel: Isrel nəhaɡ vi riti sə Kumwesən rɨməuvei pen m Jekop tɨni Aesak mɨne Repeka. Kaha səvəi Isrel in nə Epraham. Isrel tɨni iərman twelef. Nənə irəha i kaha kupwən me səvəi nəkur Isrel. Kwopun sə hamarə ikɨn kani mwi mə tənə Isrel. Kupwən kani tɨprənə i mə Kenan.
Kamel: In nərimɨru riti kaməkure irə rəmwhen ia hos. Mətə in rupwinari ouihi a ia hos. In rəmwhen tɨ navənien fwe kwopun akwesakwes ikɨn. Rapeki nari pam me kamo tɨnari ia nɨmwherɨn.
Kəfəfau səvəi nɨsiaiien: Kəfəfau səvəi nɨsiaien Nəkukuə Ikinan raməɡkiari irə riti kəfəfau kɨno ia nɨmwai nei uə tihinari me, nənə kəfəfau pen ia kənkapwə iərmama riti tɨ nəɡnəɡɨniien in. Rəmwhen ia iərmama riti sə rəvtənhi nərmama ia naiuien. Kəfəfau riti mwi in kəfəfau səvəi kiɡ sə kɨno ia kol sə ramserser. Kəfəfau pen kəfəfau nəha ia kənkapwə kiɡ ramahatən pen mə in rasori kamsiai in.
Kiɡ Sisa: In nəɡhi iərmama sə ramərɨmənu ia nəkur Rom fwe kupwən.
Kol: In kəpwier sə ramserser pɨk. Kamo narimnari me irə nənimenraha rutə pɨk rəmwhen ia riɡ, uə nari krukwi pen ia nɨfreɡi iərmama, uə kwənari sə kaməkwani.
Krep: Krep in nei riti kəpwei rutə muvirɨs rəmwhen ia nəkwus. Kamo waen irə. Raukuə nukwan ramo tɨpwen.
Kristo: Ia nəɡkiariien səvəi nəkur Kris fwe kupwən nɨpwran rani mə iərmama sə Kumwesən rɨmərfi mə trərhi pehe i ruvehe muvehimɨru nərmama. Nəkur Isrel həpɨk həni Iesu mə rɨpko mhə in Kristo, in iərmama auər a. Mətə narəien səvəi Iesu rɨno nəɡkiariien me səvəi profet tui me həuvehe mhəuvəukuə. Nəpɨn Iesu rɨnətui ia nemhəien səvənhi, ramahatən mə Iesu in Kristo (
Rom 1:14).
Kwopun akwesakwes ikɨn: Nəpɨn kaməɡkiari ia kwopun akwesakwes ikɨn ia Niutestamen nɨpwran mə kwopun nəha nərmama həiwən ikɨn. Narimnari me həpkutə amasan mhə ikɨn.
Kwopun ikinan: Rum riti ia nəkwai nimwə səvəi Kumwesən.
Kwopun ikinan anan: Rum riti mwi ia nəkwai nimwə səvəi Kumwesən.
Loa səvəi Moses: Nəɡkiariien nəha Loa, uə Loa sə kɨmərai, nɨpwran rani mə Kumwesən rɨməuvei pen Loa me m nəkur Isrel. Nəɡhi nəkukuə krirum səməme hamarə ia Oltestamen. Nəɡhɨnraha ia Bislama Jenesis, Eksodas, Levitikas, Namba, mɨne Dutronome. Nəkukuə me nəha krirum həmwhen ia nukune loa me pam səvənraha nəkur Isrel.
Mastat: In nei sə kauvei pen nunɨn ia nəveɡɨnien mə trapein amasan. Nunɨn rouihi anan ia nuni nei me (
Mat 13:31).
Mesaea: Nɨpwran rəmwhen ia Kristo uə Iəməti Iərmama. Kumwesən rɨnərhi pehe mə truvehe muvehimɨru nərmama.
Nənɨmwɨn Ikinan: Nənɨmwɨn Ikinan in Nənɨmwɨn i rɨməuku pen tɨ Tata Kumwesən mɨne Tɨni. Kani in mə Iasitu (
Jon 14:15-17). Ramarə ia reri nərmama me i kamhəni nɨpərhienien ia Iesu Kristo (
Rom 8:9). Nənɨmwɨn Ikinan in Kumwesən (
Mat 28:29, Wok Me 5:3-4).
Nənɨmwi nari sə kaməfwaki pen min: Nənɨmwi nari nepwɨn kuvnhi nərimɨru me irə, kuvnhi nərmama irə, uə kumwesən kwərhakwərha me, uə nəri əpə riti. In nari riti sə nərmama kamho ia nei, uə aean riti, uə ia kəruəterei. Nərmama ho mamhəfwaki pen mɨnraha, mamhəvi netə ramevən tɨ nənɨmwi nari me nəha. Kumwesən raməmwəki noien i nərmama kamhəfwaki pen m nənɨmwi nari me. (Eks 20:4-5,
Kol 3:5-6, Efes 5:5-6, 1Jon 5:21)
Nakalasia: Misi Watt rɨnakres nəɡkiariien i fwe kupwən. Nukune nəɡkiariien i nəɡkiariien Krik sə rani mə eklessia. Nɨpwran in i mə nərmama me i Kumwesən rɨnəkwein irəha həuvehe nərmama me səvənhi. Ia Inɡlis kani nəɡkiariien i mə the Church. Bislama rani mə Jyos. Nəɡkiariien me nepwɨn ia tənə kamhəni mə Nimwəfwaki. Mətə kɨmaha iahaməni mə nakalasia me. Kwopun me nepwɨn iahaməni mə nousəsɨmwɨnien səvəi nakalasia me. Iahaməni iamɨnha irə mə nərmama tuhəukurən mə Jyos səvəi Kumwesən rɨpko mhə nimwə riti, mətə kwa nərmama. Kwopun iərmama kəru uə kahar səvəi Iesu housəsɨmwɨn irəha me ikɨn Iesu ramarə tɨ nirəha ia kwopun nəha nəri auər a mə nimwəfwaki riti riwən (
Mat 18:20).
Neai: In i kwopun kɨtaha nakalasia me tsəuvən mharə fwe ikɨn kɨtaha Kumwesən ia nəpɨn riti. Neai rɨpko mhə neai sə samətoni məkwə mɨne kəməhau me irə, rekəm. Neai in kwopun Kumwesən ramarə ikɨn.
Nɨtətə ia neai: Ia nəkukuə Matiu rɨmərai nəɡkiariien i nɨtətə ia neiai nɨpwran mə nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə (
Mat 13:31-33, Luk 13:18-20). Ia kwopun me nepwɨn mwi ia Niutestamen nɨpwran mə kwopun Kumwesən ramarə ikɨn fwe ia neiai (
Efes 2:6).
Nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə: Kumwesən in kiɡ sə ramərɨmənu rerɨn ia narimnari me pam fwe ia neiai mɨne ia təkure tɨprənə (Sam 145:13, Dan 4:34-35). Ro iamɨnhi irə kɨtaha səukurən nɨniien mə nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə rɨnarə raka nənə trɨpkiwən mhə. Mətə ia nətəien riti mwi kɨtaha sətoni mə nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə rɨpkuvehe mhə ihi. Nərəhaien rasori ia tɨprənə i. Nərmama kamhərui nəkwai Kumwesən. Setan ramo noien ikou me səvənhi. Kɨtaha sameitenhi mə nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə trier pehe. Kiɡ sə ramərɨmənu ia nɨtətə səvəi Kumwesən in nəha Iesu. Nəpɨn in truvehe mwi irə kɨtaha tsəni mə, “Təkwtəkwuni nəha Kumwesən səkɨtaha truvehimɨru kɨtaha! Təkwtəkwuni nəha in tro sətoni mə in rauvehi nɨskaiien, nənə, təkwtəkwuni nəha in ramərɨmənu! Nənə təkwtəkwuni nəha Kristo səvənhi tro sətoni mə in rasori ia narimnari me pam!” (
Rev 12:10). Nərmama səməme kamhəni nɨpərhienien ia Iesu Kristo tuhəuvnimwə ia nɨtətə nəha. Irəha tuhamarə rerɨn irəha Iərɨmənu səvənraha. Mətə nərmama səməme kamhərui nəkwai Kristo tuhəpkuvnimwə mhə ia nɨtətə nəha (
Mat 25:34; 36,
1Kor 6:9-11, Rev 21:5-8).
Nəveɡɨnien Ikinan: Kurirə Iesu remhə ia nei kamarkuaui in rəkwein nərmama me səvənhi həuvehe mhani pəri nari irəha min ia nəveɡɨnien asori səvəi Pasova. In rɨməuvehi bred məkwsen, muvei pen m nərmama me səvənhi hani. Nənə rɨməuvehi waen, muvei pen mɨnraha hənɨmwi. Bred mɨne waen krouahatən pen nemhəien səvəi Iesu. Kɨnousi əpune nɨpwran nɨten rɨnaiu tukutaha. Nəpɨn tsani bred nənə mhənɨmwi waen nəha kɨtaha nakalasia me rerɨtaha traməkeikei mɨrhi nemhəien səvənhi ia nei kamarkuaui. (
Mak 14:12-26, Matiu 26:17-30, Luk 22:7-23, 1 Kor 11:23-25)
Nimwə səvəi Kumwesən: Fwe kupwən nimwə riti səvəi Kumwesən rɨnərer fwe tənə Isrel ia taon asori səvənraha Jerusalem. Fwe ikɨn, pris me səvəi nəkur Isrel haməvi netə tɨ naikuas rakaien nərəhaien me səvəi nərmama me səvəi Kumwesən. Mətə ia nuk 70 naruaɡən me səvəi nəkur Rom həuvehe mhousi testesi pam nimwə nəha. Nəkwai nimwə nəha rum kəru. Rum riti kani mə kwopun ikinan. Nənə rum riti mwi kani mə kwopun ikinan anan.
Nəveɡɨnien asori kani mə Pentekos: Pentekos in nəveɡɨnien asori riti səvəi nəkur Isrel. Irəha hamo nəveɡɨnien asori nəha nəpɨn 50 kurirə nəveɡɨnien asori kani mə Pasova. Nəpɨn Iesu rɨnamarə irə nəkur Isrel kamho nəveɡɨnien asori nəha kamhəɡnəɡɨni Kumwesən tɨ nəveɡɨnien vi fwe nəmhien. Nəpɨn nəha Pentekos, in nəha nəpɨn Nənɨmwɨn Ikinan rɨməuvehe irə mukuər ia reri nərmama səvəi Iesu (
Wok Me 2:1-4;
20:16, 1Kor 16:8).
Nəveɡɨnien asori kani mə Pasova: Pasova in nəveɡɨnien asori riti səvəi nəkur Isrel. Irəha hamo nəveɡɨnien asori nəha rerɨnraha ramrhi nəpɨn nəha Kumwesən rɨməiri raka kaha kupwən me səvənraha ia tənə Ijip. Ia nəpɨn nəha rɨməiri raka irəha irə in rousi əpune nɨpwnəti nəkur Ijip me nəmritaik me, mətə in rəpwəh nousi əpune nɨpwnəti nəkur Isrel me tɨ nəri nə mə hənahakwi pen netə ia kwəruə ia nimwə me səvənraha. Noien nəha Kumwesən rɨno rahatən pen wok sə Iesu Kristo truvehe mo muvehimɨru nərmama ia nɨten.
Nəveɡɨnien asori səvəi pret yis riwən irə: In nəveɡɨnien asori riti səvəi nəkur Isrel. Nəpɨn nəkur Isrel həməier fwe Ijip haməuvani pret nəha yis riwən irə mə irəha tuhəuvani akwauakw mə həier fwe Ijip tɨ nəri nə mə bred nəha yis riwən irə ramafə akwauakw a. (
Matiu 26:17, Mak 4:1-12, Luk 22:1-7)
Nui Asori Kalili; Nui Asori Taepirias: In nui asori riti fwe prehi ia tənə Isrel. Nəpwəmwɨsien səvənhi rəmwhen ia 22 kilometa. Nasoriien səvənhi rəmwhen ia 12 kilometa. Mavi rəmwhen ia təsi. Peiau peiau fwe ikɨn səvənhi. Kani mə Lek Kenesaret ia
Luk 5:1. Ia
Jon 6:1 nəɡhɨn riti mwi Taepirias.
Nuvehiien ninhum: In noien riti səvəi nəkur Isrel hamo fwe tui muvehe meste pehe ipwet mɨne. Ropə ia noien i nəkur ia Tənə kamho. Kupwən anan Kumwesən rɨno promes riti irau Epraham mə in Kumwesən səvənhi nənə Epraham mɨne nɨmwipwɨni me irəha nɨpwnəti Kumwesən me. Kumwesən rɨni pen tɨ Epraham ia Jenesis 17 mə tukuvehi ninhum m nərman kəmri karen irəha mə irəha nərmama me səvənhi. Trɨni mɨnuə iərman rətui muvehi nəpɨn eit, kuvehi ninhum min rahatən pen mə rauvehi nəvəhaɡien sə Kumwesən rɨməuvei pen m Epraham. Ia nəpɨn səvəi Oltestamen nuvehiien ninhum ramahatən pen mə iərman in kwənəkwus riti səvəi Epraham. Mətə Pol rahatən mə noien səvəi nuvehiien ninhum ro nəri auər a təkwtəkwuni. Nuvehiien ninhum ko rɨpkuvehi mhə ik ikevən ia neai. Mətə tikɨni nɨpərhienien ia Iesu Kristo pwəh Iesu ruvehi raka nərəhaien ia rerɨm. Noien iamɨnha irə in nəha noien pərhien səvəi nuvehiien ninhum m iərmama. (
Rom 2:25-29, Kal 6:15-16, Kol 2:11)
Nuviien netə: Fwe kupwən nərmama haməuvehi nərimɨru me səpəmsəpə rəmwhen ia mak, kau, uə sipsip, mhəuvehi mhəuvən, mhəuvei pen m pris me mə tuhəuvani əmwesi ia təkure nɨfatə, mhəvehi raka nərəhaien me səvənraha. Nəpɨn me nepwɨn mwi kamhəuvei pen nərimɨru me iamɨnha irə ia təkure nɨfatə tɨ nəɡnəɡɨniien Kumwesən irə. Mətə trɨni mɨnuə nərimɨru sə ramemhə uə rərəha ko kəpwəh nuvei penien m Kumwesən ia təkure nɨfatə səvənhi. Noien nəha ro nɨmtətien sə ramahatən pen mə nɨte Iesu traikuas raka nərəhaien me.
Perel: In kəpwier amasan riti sə raməmak ia nəkwai nari riti fwe ia təsi kamo kwənari ia nənimen mɨne nari krukwi pen ia nɨfreɡi iərmama.
Pokis səvəi nəɡkiariien i Kumwesən rɨnərihi tərini əknekɨn: Pokis i ramahatən pen Loa səvəi Moses. Loa nəha nəɡkiariien i Kumwesən rɨnərihi tərini əknekɨn, məmri nəkur Isrel hənamarə irə fwe kupwən. Kɨməuvrhəkɨn pokis nəha ia timpa nənə kuveɡi nɨkarkaren me ia kol. Ia nəkwai pokis nəha tekinari riti kɨno ia kol nəveɡɨnien nəha kani mə mana rukuər irə. Rɨɡi nei nəha rɨno tihin mahatən pen Eron mə in pris, in mwi ia nəkwai pokis nəha. Kəruəterei mi kəru nəha kɨmərai pen loa me ten ia nirau irau mwi fwe ikɨn. Nəpɨn nəkur Isrel həier ia kwopun riti mhəuvən ia kwopun riti mwi, nənə mamhəuvehi pokis i. Nəpɨn harə ia kwopun riti nənə mhəmri pen pokis nəha ia nimwə tapolen sə ro ikinan. Pokis i mɨne narimnari me ia nəkwan irəha pam ho ikinan tɨ nəri nə mə irəha həmwhen ia nɨmtətien riti kamətə pen nəɡkiariien irə sə Kumwesən rɨnərihi tərini əknekɨn. Nəpɨn haməuvrhəkɨn nimwə səvəi Kumwesən fwe Jerusalem, nənə pokis i raməmak fwe kwopun sə ro ikinan anan ia nimwə səvəi Kumwesən. (Eks 25:10-22; 9:4; 16:31-33,
Hip 9:4-5;
Rev 11:19)
Paal: Paal in kumwesən eikuə riti səvəi nəkur ia Kenan. (
Rom 11:4)
Pielsepul: Pielsepul in nəha Setan. Fwe kupwən Farisi me həmwəki Iesu, mhəni ərəha in mə raməkoui irapw nəremhə me ia nərmama ia nɨskaiien səvəi Pielsepul. Irəha həpkɨni mhə nɨpərhienien ia Iesu mə in raməkoui irapw nəremhə me ia nərmama ia nɨskaiien səvəi Nənɨmwɨn Ikinan. (
Mak 3:22, Luk 11:15)
Pris: Fwe kupwən nəkur Isrel həier ia tənə Ijip, Kumwesən riri pen irəha həuvən ia təkuər Sinae. Ia kwopun nəha in rɨni nəkwan mə irəha tuhəuvrhəkɨn nimwə tapolen riti. Nənɨmwɨn səvənhi tramərer pen ia nimwə tapolen nəha ia nəkwai rum sə ro ikinan anan. Kumwesən rərpwi rəɡɨn ia Eron mə in mɨne kwənəkwus səvənhi tuhəuvehe mho wok səvəi pris me. Irəha tuhərer ia nɨmwrhenhi Kumwesən mɨne nərmama me səvənhi, mhəvi netə tɨ nərəhaien. Trɨni mɨnuə nərmama hokeikei mə tuhəuvei pen nari riti m Kumwesən, pris me tuhəuvehi nəri nəha mhəuvei pen tukwini səvənraha ia təkure nɨfatə səvəi Kumwesən. Ia nəpɨn səvəi Iesu fwe kupwən pris me kamho wok me iamɨnha irə ia nimwə səvəi Kumwesən fwe ia Jerusalem. Mətə ipwet mɨne pris asori anan səkɨtaha in i Iesu Kristo. In əpa ramərer ia nɨmwrhenhi Kumwesən mɨne nərmama me səvənhi mavi sɨmwɨn irəha.
Pris asori: In pris riti sə ramərɨmənu ia pris me nepwɨn səvəi nəkur Isrel.
Pris asori anan: In pris kuatia a sə in rasori ia pris me pam. Ia nuk me pam ia nəpɨn kuatia a in rauvehi nɨte sipsip muvnimwə ia kwopun sə ro ikinan anan ia nimwə səvəi Kumwesən mə truvehi raka nərəhaien me səvəi nəkur Isrel.
Profet: In iərmama riti sə Kumwesən rauvei pen nəɡkiariien min mə trɨni irapw. Nəpɨn rɨpɨk profet me ia nəpɨn səvəi Oltestamen kamhəni irapw narimnari me səməme həpkuvehe mhə ihi.
Sapat: In nəpɨn səvəi nəkur Isrel kamhəfwaki irə. Sapat ramo stat ia 6 klok ia Fraete ia nəruarəv mevən meste Sapat ia nəruarəv ia 6 klok. Ia Sapat nərmama həpko anan mhə wok riti. Irəha hamapwɨs. Nəpɨn nəha in nəpɨn ikinan səvəi nəkur Isrel. Nəɡkiariien i sapat ia nəɡkiariien səvəi nəkur Isrel fwe kupwən nɨpwran rani mə apwɨs. Fwe kupwən, nəpɨn Kumwesən rɨno tɨprənə, Nəkukuə Ikinan rani mə in rɨno wok nəpɨn sikis nənə nəpɨn sə ro sefen irə in ro sampam, mapwɨs. Nəpɨn sə ro sefen irə ia nəfwakiien in nəpɨn səvənhi. Nənə loa me səməme in rɨməuvei pen m Moses rani irapw mə nəpɨn sə ro sefen irə in nəpɨn ikinan səvənhi sə nərmama me səvənhi tuhəpwəh noien wok riti irə. Nənə noien sə nərmama tuhapwɨs ia nəpɨn nəha rɨnahatən raka mə irəha nərmama me səvəi Kumwesən. Ia Niutestamen, Iesu rɨməni irapw mə in ramərɨmənu ia Sapat (
Mat 12:8, Mak 2:28, Luk 6:5). Mətə nəmə asori me səvəi nəkur Isrel haməmwəki in tɨ nəri nə mə in rɨno nərmama nepwɨn səməme hamemhə həsanɨn ia Sapat. Nənə irəha həni mə noien nəha in rɨno rɨnərui loa. Nənə in ro mwi narimnari me nepwɨn səm əme rerɨnraha rɨrhi mə rɨpkatukwatukw mhə mə tuko ia Sapat.
Sameria; iəmə Sameria: Fwe kupwən nəkur Isrel haməmwəki nəkur Sameria. Ia nəpɨn nəha rəknekɨn tɨ nəkur Isrel mə tuhavən fwe imwəi nəkur Sameria tɨ nəri nə mə ia nətəien səvənraha nəkur Sameria irəha həmkemɨk ia nəmri Kumwesən. Trɨni mɨnuə havən fwe imwənraha nənə irəha mwi tuhəmkemɨk.
Satusi: Irəha həmwhen ia pati riti. Nepwɨn kamho wok səvəi politik. Nepwɨn kamho wok səvəi nuviien netə ia təkure nɨfatə səvəi Kumwesən. Nepwɨn kamhətui tɨ nimwə səvəi Kumwesən. Irəha nəmə asori me səvəi nəkur Isrel. Irəha hamesi pen a loa səvəi Moses səməme kamharə fwe Jenesis, Eksodas, Levitikas, Namba, mɨne Dutronome. Irəha həni mə nəpɨn iərmama remhə rɨno sampam. Nənɨmwɨn ko rɨpkevən mhə ia kwopun riti. Irəha həni mwi mə naɡelo me mɨne nəremhə me həiwən (
Wok Me 23:8).
Setan: Nəɡkiariien i Setan rakupwən ia nəɡkiariien Hipru. In nəɡkiariien səvəi nəkur Isrel. Nɨpwran mə iəremhə sə raməmwəki iərmama. Setan kupwən in aɡelo riti səvəi Kumwesən. Mətə Kumwesən rɨnərhi irapw in ia neai tɨ nəri nə mə in ramaruaɡən irau Kumwesən mə in trərɨmənu ia Kumwesən (Aes 14:12-15, Esk 28:11-19).
Sinae: In təkuər riti ia tənə Ijip. Kwopun nəha Kumwesən rɨməuvei pen Loa səvənhi m Moses fwe ikɨn (
Hip 12:18-24).
Tikon: In iərmama sə ramasitu ia nakalasia me ia nousəsɨmwɨnien me səvənraha. Kɨməkupwən kuvehi utə tikon me mə tuhasitu ia nakalasia me ia
Wok Me 6:1-7. (
Filipae 1:1, 1 Tim 3:8; 10-12,
Rom 16:1)
Vranda səvəi Solomon: In kwopun riti ia nimwə səvəi Kumwesən. Kwopun nəha nəpɨn me pam nəmə asori me səvəi nəkur Isrel kamhəɡkiari ia loa səvəi Kumwesən ikɨn. Ia nəpɨn səvəi Iesu kɨno nəpai asori ia kəpwier rukurau ia nimwə səvəi Kumwesən. Fwe imwə kɨno tənɨfiə ia nɨkaren me pam. Kwopun nəha nərmama kamhəuvehi nəmri nərimɨru me ikɨn tɨ nuviien netə irə. Kwopun nəha kaməvriwei mane me ikɨn. (
Luk 9:45-46, Jon 2:14-16)
Wit: Nari riti rəmwhen ia rais. Rutə rəmwhen ia nurhi mətə ro nukwan. Kaməkwaiəkwai, raməsas maməpwəh tekɨn. Kaməkwai testesi kwənkwan kamo flaoa irə.
Nɨpwrai nɨniien me ia Niutestamen
Paptaes
Narəien ia nəkwai nimwə
Tata mɨne mama
Nəkwərhakwərha me
Nɨpran me səməme nərman me səvənraha hemhə mhəpwəh irəha
Nerəien
Nərmama asori me səməme kamhərɨmənu (uə Kavmen)
Nərmama kamhometə nakalasia me səvəi Iesu Kristo
Kumwesən
Noien səvəi Kumwesən
Kumwesən ramasitu ia kɨtaha
Kumwesən rɨno neiai mɨne tɨprənə
Rev 4
Kumwesən trəkiri nərmama tɨ noien me səvənraha
Kumwesən ramɨni nərmama me i kamhahatətə ia Iesu mə irəha hatukwatukw ia nənimen
Kumwesən rauvehimɨru nərmama
Nəfwakiien m nənɨmwi nari me, mɨne noien səvəi klepa
Mane
Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən
Nakresien pran səvəi iərməpə
Kwopun napw asori rauək ikɨn
Nəkukuə Ikinan səvəi Kumwesən
Nəveɡɨnien Ikinan
Nəveɡɨnien me
Nəɡkiariien amasan səvəi Iesu Kristo
Nahatətəien
Iərmama sə ramahatətə ia Iesu Kristo truvehi nɨmɨruien rerɨn
Pwəh sərer əknekɨn ia nahatətəien səkɨtaha
Nemhəien
Pwəh səɡnəɡɨni Kumwesən, mhəni vivi in, mhəni tanak tukwe
Nəmə asori me i kamhətui tɨ nakalasia me
Noien səvəi elta me səvəi nəfwakiien
Nəɡkiariien sə ramevən tɨ elta me səvəi nəfwakiien
Nɨsiaiien elta me səvəi nəfwakiien
Nəpwəhien pran
Nəpwəhien nəveɡɨnien tɨ nəfwakiien
Nasituien
Rərəha mə kɨtaha tsənɨmwi nənɨmwiien skai mhakonə irə
Nəfwakiien m Kumwesən
Noien səvəi nəfwakiien
Nəfwakiien me nepwɨn ia Nəkukuə Ikinan
Nətərɨɡien səkɨtaha traməkeikei meiwaiu
Nakalasia me
Noien səvəi nakalasia me
Nakalasia me səvəi Iesu Kristo həmwhen ia nɨpwrai iərmama kuatia
Nəmisəien me i saməreɡi ia tɨprənə i
Noien səvəi nərpwɨnien noien ərəha
Kumwesən trərpwɨn noien ərəha me səvəi nərmama
Kɨtaha tsaməkeikei mhenouenou noien ərəha me nəha nərmama kamho m kɨtaha, mhəpwəh nərpwɨnien
Nomasanien iərmama
Nokeikeiien
Kumwesən ramokeikei nərmama me pam
Kɨtaha tsaməkeikei mhokeikei Kumwesən
Kɨtaha tsaməkeikei mhokeikei nərmama
Noien nəkwai Kumwesən
Noien ərəha
Nəfe nəha noien ərəha?
Nərmama me pam həno raka noien ərəha
Kumwesən trərpwɨn noien ərəha səvəi nərmama
Kɨtaha tsaməkeikei mhərərɨɡ ia noien ərəha me səkɨtaha
Nɨtətə ia neiai (uə Nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə)
Suatuk səvəi nevənien ia nɨtətə ia neiai
Nɨtətə ia neiai ramasan pɨk
Nousi əpuneien nərimɨru me kauvei pen m Kumwesən
Setan
Noien səvəi Setan
Setan in iəremhə i raməmwur mə tro nərmama həmwei ia nərəhaien
Suatuk tɨ nuveheien nɨpwnəti Kumwesən me
Kristo nɨten rɨnaikuas raka nərəhaien me səvəi nərmama me səvənhi
Iesu Kristo
Iesu in Tɨni Kumwesən
Iesu rɨməuvehe ia tɨprənə i nɨpwran rəmwhen ia nɨpwrataha
Iesu rɨno nɨmtətien me
Kɨnəkiri Iesu tɨ noien səvənhi kuvei pen nərpwɨnien sə rɨpkatukwatukw mhə min
Kɨnərui tərini pen Iesu ia nei kamarkuaui
Kɨmənɨmwi nɨpwrai Iesu
Iesu rətui mwi ia nemhəien səvənhi
Mat 28: 1-20
Iesu rɨrərɨɡ mevən fwe ia neiai
Iesu trɨrərɨɡ pehe mwi ia tɨprənə i
Languages