Luka

Bétapoo popai

Wàilàapà na wii tii bèeni?

Wà Luka, pwi dotée (côo Kolosé 4.14), na é pâra wiâ Paulo (côo Apostolo 16.10 ma 2 Timotéo 4.11). É pwi *Grec. Munaa wàé co pwi âboro na wii naa na *Tii Pwicîri, na câé caa pwi *Juif. É mudàra diri ê pwina rà ina ma wii goo Iésu wà tèpa *paâjupâraê, â é wii târa tòimiri. (Côo Luka 1.1–3.) Pai wii tii kêe, âna paari pâ, é pwi âboro na é pwi a *câmu.

É wii wiidà?

Nabibiu kâra *naja 60 ma 65, béaa kâra pai tanoori wàra ê ville Iérusaléma na ê naja 70.

É wii tâî?

Tà pwi jè âboro na nee Théophile, pwi âboro imaina naa jaa tèpa *Roma, na rà pitûâ naa napô naawê. É jèe pwi a cèikî naa goo wà Iésu *Kériso, â é jèe picòo ê pâ muru goro ê cèikî (1.4). Ê nee Théophile âna pai ina wèe pâ ‘Wà pwina é meaari Pwiduée’. Pwiri ucina mwara goo diri tèpa cèikî na rà wâru, na càra caa tèpa Juif, â na rà wâro wâgòroigé jii napô *Judée.

Cina é wii?

É paari wà Luka pâ, ê pàara cèikî kâjè naa goo Iésu, âna muru na cimwü ma âjupâra.

Dà êre ê tii bèeni?

Tii kà Luka, âna tii na tâbawêe goro wâro kà Iésu, jii pàra tii. Wâru pâ nee tii naa naporomee 10–18, na nye tiàu na Tii kà Mataio, ma Maréko.

Wà Luka, âna é paari pâ, wà Iésu Kériso, âna é pwi âboro na é tâbawêe. É piwiâ ê pai tâa kà Iésu ma wà tèpa âboro, ma pimeaari kêe tàra (4.18–19; 19.41).

Wà Iésu, âna é dau meaari tàpé na ticè nii kàra ma tàpé na pipwaée kàra:

• tèpa pwa maga (17.12–19);

• tàpé na ticè kàra (16.19–31);

• pa ilàri (7.43–48);

• pa ilàri dàpwà (7.11–17);

• tèpa tò mwani—tèpa âboro na rà èpàrirà tèpa jènererà (18.9–14);

• tàpé na èpà wâro kàra (7.36–50).

Na pàara kà Iésu, âna piticèmuru naa goo pa ilàri jii tèpa paao. Êco na jè côo naa na Tii kà Luka pâ, câé caa niimiri wàrapwiri wà Iésu. Â wà Luka, âna é wii nee pa ilàri na rà pâra wiâ Iésu (8.2–3; 24.10).

É piwiâ mwara wà Luka naa na tii bèeni ê pâ pwi bèepwiri:

• ê pwapwicîri, âna muru na dau maina naa na wâro kà Iésu (5.16);

• wakè kâra Nyuâaê Pwicîri naa na wâro kà Iésu (côo 1.80) ma tèpa âboro kà Pwiduée;

• wakè kà tèpa angela (naporomee 1, 2).

Pai pitàgoo tii kà Luka

Pitèpa Iésu ma pai maina too kêe (1.1–2.52)

Ipwabwàtié târa wakè (3.1–4.13)

Wakè kà Iésu naa Galilée (4.14–9.50)

Autapoo goo (4.16–5.16)

Rà tapoo cicaraé wà tèpa pitûâ (5.17–6.11)

É pacâmuri tèpa câmu kêe (6.12–49)

Wàilàapà pwi Iésu bèepwiri? (7.1–50)

É pwa ucina na é pacâmuri tèpa âboro (8.1–21)

Dau pwa pàtàma Iésu (8.22–56)

Pai tâa kàra ma tèpa 12 a câmu kêe (9.1–50)

É tapoo pâra dàra Iérusaléma (9.51–19.27)

É pacâmuri tèpa âboro kêe

É patêre tèpa pitûâ na rà cicaraé

É wacié inapàpari pai o bà kêe

Wakè kêe naa Iérusaléma (19.28–21.38)

Pai bà ma wâro côwâ kêe (22.1–24.53)

1-3 [a]Bwàcu'gà, co pwi ukai Théophile. Go wii ê tii bèeni, ba na go piwiâ tâgà diri pâ muru na é jèe pwa wà Pwiduée naa jaabà, gée na càùru pai pitèpa wà Iésu[b]. Wâru tèpa *paâjupâra na rà côo pâ muru bèepwiri, â rà inapàpari, â rà picémara ê *Picémara Wâdé. Â wà pàra tàpé, âna pwa na rà piwiâ naa na tii. Â wâgo mwara, âna go mudàra bwàti, ba na go wii tòimiri ê jèkutâ ba kâgà, goro diri pâ muru bèepwiri. 4 Ba na wàrapwiri, âna gà o mwa bàra côoina pâ âjupâra ê popai na ia gà tòpi.

5 Na pàara na é ukai naa *Judée wà Héroda[c], âna pwa pwi jè âboro wê, na ina gooé pâ Zakaria. É pwi a pwa ârapwaailò, gée na pubu kà Abia. Â napwa tô wâdèe, Élisabeth, âna tô gòobàra *Arona. 6 Â cau wàilu, âna ru *tàrù na ara Pwi Ukai Pwiduée. Ba ru pitêre dàra diri pâ naèà, ma ê pâ pitûâ kêe, â nye ticè cèna pâri ma pitèiru goo. 7 Êco na nye ticè èpo kàru, ba càcaa pâri ma é pièrù[d] wà Élisabeth. Â jèe cau pwanümaru.

8 Na jè tòotù, â wà Zakaria, âna é pwa wakè kêe na *Wâra pwapwicîri kà Pwiduée. Ba nye tòotù na rà wakè na i pubu kêe. 9 [e]Wiâra ê pai pwa kà tèpa pwa *ârapwaailò, â rà picàù noo kâra tii, ba na rà pitòrigari pwi âboro gée goorà, na ée tò naa na ére na dau pwicîri, naa na Wâra pwapwicîri. Â naawê, âna é cîri encens [pâ dà na ûrea na jè cîri] ba na âraimeai tà Pwiduée.

Â, na tòotù bèepwiri, âna wâru noo kâra tii kà wà Zakaria. Â é too nau pwa ê wakè kêe. 10 Â, na é gére cîri i encens [naa gò béreca] â dau wâru tèpa âboro[f] na rà gére pwapwicîri boo gòroigé. 11 [Ûna é gére wàrapwiri wà Zakaria] â é nye cipàparié kaa, wà pwi jè *angela kà Pwi Ukai, na é coo gòro étò kâra i béreca. 12 Â é pò wà Zakaria, â dau wâgotêe, [â é pwùkùru].

13 Êco na é ina têe wà pwi angela pâ: «Gà cibwaa nama wâgotâgà, co Zakaria! Ba é jèe têre ê pwâra pwapwicîri kàu wà Pwiduée. Â wà tô wâdàgà, âna [ée mwa nyarana, â] ée mwa pitàmari pwi èpo'gà, â gà mwa pitunee têe pâ Ioane. 14 Â gàu mwa puràra, ma ipwàdée. Â o mwa wâru mwara tàpé na rà o ipwàdée goo. 15 [g]Ba wà pwina naîgà, âna ée mwa pâ nau pwi âboro na dau imaina na ara Pwi Ukai. Â o pwicîri na é wâdo dipâa ma cè jawé gòo. Ba ée jèe nye dipitirié kaa ê *Nyuâaê Pwicîri na é bwaa tâa nanaa nyaa kêe.

16 «Dau wâru tàpé gée na ê Ba *Isaraéla, na ée mwa tòimirirà, ba na rà wâjué côwâ dari Pwi Ukai, Pwiduée kàra. 17 [h]O tâa gooé ê pàtàmara ê Nyuâaê Pwicîri, pwacèwii *péroféta Élia biu. Â ée mwa tòimiri ma pwabwàti ê Ba kêe, béaa kâra pai tèepaa kà Pwi Ukai. [Ba o càcaa gòiri, â ée jèe tèepaa.] Â gée goo pwina naîgà, âna wà tèpa caa, âna rà o naa nümarà naa goo tèpa naîrà*4e phrase—é, O pwa pinaanapô naa nabibiu kà pa nyaa ma caa, ma tèpa naîrà.. Â wà tàpé na càra caa pitêre dà Pwiduée, âna rà o mwa pinünüma, pwacèwii tèpa âboro na rà *tàrù na ara Pwiduée.»

18 É ina wà Zakaria tà pwi angela pâ: «Go wànau târa pai cèikî kôo, naa goo ê pwina gà ina? Ba go jèe po dau ijiao, â wà mwara wâdòo, âna é jèe jiitàmu.»

19 [j]Â é tòpi têe pâ: «Ico pwini! Wâgo, âna wâgo angela Gabriel, â go pwi a coo ara Pwiduée, ba na go piâboro kîri kêe. Â wàé na é cùruo me, ba na go inapàpari tâgà ê popai wâdé bèeni. 20 Wâdé na gà tâmogòori pâ, diri ê pâ muru na go ina tâgà, âna o mwa tèepaa, na pàara na é jèe tòpò wà Pwiduée. Êco na wâgà, âna câgà caa cèikî naa goo! Â gà côo, gà o cîô, tiagoro ê tòotù na o mwa coo diri ê pwina go ina tâgà!»

21 Na pàara na ru gére pitùra na, wà Zakaria ma wà pwi angela, âna rà gére tapacîê wà tèpa âboro. Â rà pò [ma pitawèerirà] pâ, cina gòrié dò wâ. 22 Ûna é mwa bàra còobé [gée na ére na dau pwicîri] âna é jèe cîô. Â é po pwa ineremuru tàra, goro îê. Â rà pâra na tâmogòori pâ pwa cè pwina é côo, cèna me gée goo Pwiduée. 23 Nabwé, â é tubanabwé ê wakè kêe wà Zakaria, naa na i Wâra pwapwicîri, â é pâra naa pwârawâ kêe.

24 Gée na càùé, â wà tô wâdèe Élisabeth, âna é nyarana. Â é nye tà tâa pwârawâ naa na 5 parui. Â é nye tà niimiri pâ, 25 ‘É dau wâdé ba kôo wà Pwi Ukai. Ba ia go po dau kamu, ba nye tô a ticè èpo kôo. Â é meaario, â é jèe dàgòtù ê pwâra kamu kôo.’

26 É jèe nyarana wà Élisabeth naa na 6 parui. Â, na pàara bèepwiri, â wà Pwiduée, âna é panuâ wà pwi angela kêe, wà Gabriel, naa Nazareth wâ Galilée, 27 [k]naa jaa tô jè èpo ilàri, na nee Maria. Wà tôobà, âna ru ipwa câbawâdé[l] ma wà pwi âboro, na ina gooé pâ Ioséfa, pwi gòobàra pwi ukai *Davita.

28 Â é piâpàparié[m] pwi angela, â é ina têe pâ: «Cidòri nyuâagà, co Maria! Ba wà Pwi Ukai Pwiduée, âna é jèe *pwényunyuâarigà goro ê pimeaari kêe, â é wâjaagà.»

29 Â é pò wà Maria, ba câé caa tâmogòori ê pwina é ina têe. Â é pinünüma ma pitèi pâ: ‘Cina é pacidòri nyuâaô wà Pwiduée?’

30 Â é ina têe wà pwi angela pâ: «Gà cibwaa nama wâgotâgà, co tôoni! Ba é ipwàdée googà wà Pwiduée, â é pitòrigarigà. 31 [n]Â gà o nyarana, â gà o pitàmari pwi nari èpo paao, â gà mwa pitunee têe pâ Iésu[o]. 32 [p]Wàé, âna wàé pwi âboro na dau imaina na ara Pwiduée. Â o pitunee têe pâ ‘*Pwina naî Pwiduée na é dau wâdòiti’. Â wà Pwiduée, Pwi Ukai kêe, âna ée mwa naa têe ê pwâra ukai kà Davita, pwi jojooroé. 33 Â ée pwi ukai kâra Ba Isaraéla dàra gòiri awé. Â ê pitûâ kêe, âna o nye ticè pwâadèreè.»

34 Â é ina wà Maria tà pwi angela pâ: «Gona êpwiri, âna o wànau târa cè pai tèepaa wèe?! Ba câbu caa pé ipuu ma pwi éao, ma cè pwi jè paao!»

35 É tòpi têe wà pwi angela pâ: «Ê Nyuâaê Pwicîri, âna ée mwa boome naa gògà, â ê pàtàma Pwiduée na é dau wâdòiti, âna ée mwa wâjaagà[q]. Â ê pwi nari èpo na gà o mwa pitàmariê, âna wàé kaa na é pitòrigarié wà Pwiduée, â o mwa ina gooé pâ Pwina naî Pwiduée.

36 «Gà côo, wà tô jèneregà, Élisabeth, na ia jèe mu ina naa gooé pâ: “O jèe càcaa pitàmari”! Êco na ée mwa pitàmari pwi jè nari èpo. Ba é gére nyarana ni—jèe 6 parui kêe. 37 [r]Ba nye ticè cèna pwacoé tà Pwiduée!»

38 Â é tòpi têe wà Maria pâ: «Go tô ênawéna kà Pwi Ukai. Â go nye pwa co ê câbawâdé kêe!»

Â, na wàrapwiri, â é còpòo jiié i pwi angela.

39-40 Pàra tòotù gée na càùé, â é piwàcî pâ wà Maria, nau cai wà Élisabeth. (Ê village kêe, âna é tâa gòrojaa na jè ére gée goo Judée.)

41 Ûna é têre pwâra pwabwàcu kà Maria wà Élisabeth, â é nye gù kaa i pwi èpo naa nanaaê. Â wà Élisabeth, âna nye dipitirié kaa ê Nyuâaê Pwicîri, 42 â é tomara too pâ: «Wà Pwiduée, âna é dau pwényunyuâarigà jii diri pa èpo ilàri, â é pwényunyuâari mwara ê èpo bèepwiri gére wâgoogà! 43 Po dau muru na maina ba kôo! Ba gà me naa jaao, wâgà tô nyaa kà Pwi Ukai kôo!

44 «Gà côo co tô béeò, ûna go têre pwâratùra'gà, â é ipwàdée i pwi èpo kôo, â é gù ni nanaaô! 45 Cidòri nyuâagà! Ba gà jèe cèikî pâ, ée mwa pacoo ê pwina é ina tâgà, wà Pwi Ukai.»

57 Tèepaa naa na pàara na ée pitàmari[z] èpo na, wà Élisabeth, â é pitàmari pwi âboro èpo paao. 58 Â wà tèpa tàmwünyabwerié ma wà tèpa jènereê, âna rà têre pâ é pwényunyuâariê wà Pwi Ukai. Â rà capai ipwàdée diri, naima ma wàé. 59 [aa]Â gée na càùru caapwi nadàpàra pwapwicîri, â rà me, ba na rà pwa *kamaî tà i pwi nari èpo [wiâra ê *Naèà kà Moosé]. Â nümarà na rà naa têe i nee caa kêe, wà Zakaria, 60 êco na é ina tàra wà tô nyaa kêe, pâ: «Bwa, o pitunee têe pâ Ioane.»

61 Â rà ina têe pâ: «Gorodà? Nye ticè jèneregà, cèna é popa ê neere âboro bèepwiri.»

62 Â rà po pwa ineremuru tà pwi caa kêe, Zakaria, ba na rà tawèerié pâ, o nümee na é picipa nee.

63-65 É pwa ineremuru tàra wà Zakaria, ba na rà naa têe ê noo kâra tii, ba na é pwa tii naa na. Â é wii pâ ‘Ioane’. Â géewê, âna é nye tùra côwâ kaa, â é pwamaina Pwiduée.

 rà pò diri [tàpé na rà têreê] â wâgotàra.  rà piwiâ ê jèkutâ goo, na diri pâ ére wâ gòrojaa, wâ napô Judée. 66  wà diri tàpé na rà têre ê popai bèepwiri, âna rà dau pinünüma, â rà ina pâ: «Ée! O po dau maina awé ê pwina ée mwa pwa, wà pwi nari èpo bèepwiri!» Ba wà Pwi Ukai, âna é wâjaaé.

67 Wà Zakaria, pwi caa kà i pwi nari èpo, âna dipitirié ê Nyuâaê Pwicîri, â é inapàpari ê popai na é naa têe wà Pwiduée. Â é ina pâ:

80 Wà i pwi âboro èpo, Ioane, âna é pimaina too, â pimaina pâ ê pàtàmara Nyuâaê Pwicîri naa gooé. Â é wâro namaré[kk], tèepaa naa goro i pwi tòotù, na ée mwa ipaarié târa pwi Ba Isaraéla.

Luka 2 ->