Bali –- (Barley) Neni lutpenit panga i lok ngan levenuit (levempiao). La limixin digak lok levengkide (bread) mi levenit teren, ketla mo levengkide (bread) dik lox i mi levenbali, ixo lox avukat solo ngan lentaba dik lox i mi levempiao (wheat). (Jo 6:9,13)

Belsebul –- Neni laasen at lara lomoroa xaxarang ua limixin petpes no digak lok auret leme Israel diga lotu saparav i. La diga so asen i mi ne Belsebul. La neni i lok ngan bok ne Satan neni lamgomgo at laxantoonan kapmek (lubunggas). (Mt 12:24-27; Lu 11:14-23)

Dadat –- (Clean) Neni lavasuun teren do lorooro axap tinotno atnedik ixo ruuna taxapmek at lemeren ne Moroa. La nedik dixo bilinga atla lada at ne Iesu ga gos adadat dik basinge laxakapmek atnedik at loxonaleng neni i doxoma xepe laxakapmek atnedik. (Ib 1:3; 2:11; 1 Ko 1:3)

Edesa –- (Hades) Neni loxot ua limixin diga met pam digat pas ue at levenmaares avot ti lanmet at ne Iesu. La ga legepu nep gak lok go Edesa. Lenep avukat neni ua limixin avukat digat pas ue, la lenep kapmek tinedi limixin kapmek digat pas ue. Ketla at laaleng ne Iesu ga met, neni ga lok ka axap limixin avukat no digak lok to Edesa, kusu dina nemen eburu min to Lemenemen Nunuan at ne Moroa. La limixin kapmek at na levenaleng do di remet, move di vonon to Edesa. (Lu 16:19-31) Ketla limixin di ruuna lununu dit pas uto at lemenemen at ne Moroa. (Li 1:18; 20:13)

Israel –- (Israel) Na laasen ni laasen at lara lenep silok, ga nemen kuren at levenaleng at ne Iesu la move i nemen lingina. Nedi limixin diga nemen go, maga so asen di mi “Limixin me Israel” kopla “Leme Israel.” Gano at levenmaares melemu at loorong ne Devit, limixin at ne Moroa diga epeseves uto at legepu nep, Israel la Juda (Judaia). Ketla at levenaleng at ne Iesu diga nemen eburu ngan legesa binam tadi. Ketla nedi diga ruuna gepu asen, limixin me Israel la limixin me Judaia. Kuren la keneng at Lovoang Kaala Maxat nedu na kopmen duna lok petpes. Du tu katling mun legesa bungmixin. (Ro 9:6-7) Israel ni laasen bok at ne Jakop, lamdak at ne Aisak. (Lur 32:28)

Jems –- (James) Neni neton ne Jon. Nedu na lunitna ne Sebedi, la nedu luun pinivu at ne Iesu. (Mt 4:21) Melemu ne Erodes ga sev amet ne Jems. (Gu 12:1-2)

Jems –- (James) Jems bok neni lara laradi vetpes bok la neni ne nitna ne Alpias, la neni lun pinivu bok at ne Iesu. (Mt 10:3)

Jems –- (James) Jems lara vetpes bok, neni neton ne Iesu. La neni na laradi ua ga ravasu ngan lamgomgo at lotu to Jerusalem la neni na laradi ua ga malagan lovoang ti limixin axap at na lavatbung menemen ik lok keneng at Lovoang Kaala Maxat. (Gu 21:18; Ga 1:19; Je 1:1)

Jon –- (John) Neni lun pinivu at ne Iesu la neton ne Jems. Nedu lunitna ne Sebedi. La neni vam na laradi ga malagan Lagale Lavavang at ne Jon, lavantun lempoang boro at ne Jon la Lisilimet. (Mk 1:19-20)

Jon laradi sep susu –- (John the Baptist) Neni ne nitna ne Sakaria mi ne Elisabet. Neni laradi ua ga vot kusu na gagas li langas ti ne Iesu la neni ga sep susu i. (Lu 1:1-25,57-80; 3:1-20)

Josep –- (Joseph) Neni latlok at ne Maria nenen ne Iesu. (Mt 1:18-25)

Josep –- (Joseph) To xeneng at Lovoang Kaala Migomgo ga neni lamdak ua ne Jakop gang kongkat min. La mo laradi ga ravasu ngan lamgomgo at lixitkis silok maxopok at ne Parao ro at lenep silok Isip. (Ib 11:22)

Josep me Arimatia –- (Joseph of Arimathea) Neni laradi ua ga mumu asu amisik ne Iesu, ketla limixin di goxokleklen i do neni lun pinivu at ne Iesu. Ga neni laradi apnovos la neni vam no laradi ga lok ka ne Iesu xusu dinak mir i ro at lamaaut maxat teren. (Mt 27:57)

Judaia –- (Judea) Na laasen ni laasen at lara lenep silok, ga nemen at levenaleng at ne Iesu. Nedi limixin diga nemen go, maga so asen di mi “Limixin me Judaia” kopla “Leme Judaia.” Gano at levenmaares melemu at loorong ne Devit, limixin at ne Moroa diga epeseves uto at legepu nep, Israel la Juda (Judaia). Ketla at levenaleng at ne Iesu limixin diga nemen eburu ngan legesa binam tadi. Ketla nedi diga ruuna gepu asen, limixin me Israel la limixin me Judaia. Kuren la keneng at Lovoang Kaala Maxat nedu na kopmen dugoxok lok petpes. Duga tu katling mun legesa bungmixin. (Ro 9:1-5)

Kaisar –- (Caesar) Ni na laasen diga tong lubung amgomgo min ngan loorong kopla leeme silok at limixin me Rom. Limixin me Rom diga ru pavaa buaang levennep silok. Kuren la ne Kaisar gak lok ngan lamgomgo atdi axap. La lubung amgomgo axap at limixin me Rom, diga tong di mi lubung Kaisar. (Lu 2:1; 20:19-25; Pl 4:22)

Kamel –- (Camel) La kamel neni lavanga mi lavanuet kangkedek teren, ketla i silok aleng la limixin dit kis to vana ren la neni ip kip di uto at lengkot petpes. La ip kip bok levenaknixip silok. Lepenaleng dik lok ka levengkabinim teren ti lok levempanga singsiga lolos. (Mt 3:4; Mk 10:25)

Laangelo –- (Angel) Neni lara laradi it pas ngan loroonan la i rooro amisik. Ketla neni lasaxaruki mun at ne Moroa la ing tonga res amisik teren. La lentaba bok di mumu asu ne Satan (lubunggas). (Mt 4:11; Lu 1:11-26; Ib 1:6-7,14)

Laasesep –- (Centurion) Na laradi ga silok keneng at limixin esep boro Rom. Neni gamgomgo ri legesa sangaun kobot (100) limixin esep. (Gu 10:1) Keneng at lubuk Leven Gugu, di tong i do loxolinga Inglis do “commander.” Neni ga nemen mavana at leges abin sangsangaun kobot limixin esep (1000) la maga so asen i do leeme gomgo at limixin esep. (Gu 21:31)

Labantamon Memele –- (Purple or red cloth) Limixin me Judaia digak lok lempanga singsiga atdi. Ketla digoxok lok amisik lempanga singsiga memele mila luunun teren ga silok aleng. Limixin kusuk mun diga ruuna laasen silok la lapnovos silok bok atdi digang siga lempanga singsiga memele. (Lu 16:19; Jo 19:2; Li 18:12)

Lagas –- (Evil Spirit, demon) Lubunggas di leventoonan no di mumu asu ne Satan. Nedi na leventoonan ua di vavara xusu dinak lox abixurun lorooro at limixin kusu dinaba ronga xepe ne Moroa la dina mu asu ne Satan. (Mt 9:32-33; 12:43-45; 15:21-28; Mk 7:24-30; Lu 4:41; Gu 19:11-16)

Lamaasa –- (Priest) Lavamaasa nedi lara lenep binam tadi ua diga soxolik ka di xusu ti tu katling limixin me Israel kusu tiplavang ti ne Moroa. At levenmaares ne Iesu ga rooro ren, nedi na digaplavang to xeneng at loogu laplavang ga nemen to at lemenemen Jerusalem. La digak soxolik ka na lavamaasa boro at livipisik li at ne Aron. Lamaasa gomgo neni ga silok aleng keneng at lavamaasa axap. La digak soxolik ka lamaasa gomgo xusu neni nabak lok mun at legesa maares, la melemu at legesa maares digak soxolik ka manga lara vetpes ti lok kun i. La mo lamaasa gomgo xusuk mun ga pubeles to xeneng at Loxot Kaala ro xeneng at loogu laplavang, kusu tiplavang ti ne Moroa ri laxapmek teren eburu mi laxakapmek at limixin axap digak lox i. Lentaba atnedi lavamaasa diga ruuna levenasen silok eburu mi lamaasa gomgo, la nedi bok mo lentaba diga gugu ngan lavamaasa silok at levenmaares gara on pam. (Mk 14:10-11; Lu 1:5-23; Ib 9:6-14; 1 Pi 2:9)

Lamatbin –- (desert, wilderness) Lamatbin neni lenep kangka silok ua larakabu ixot pot amisik e, la kopmen taxampivilis na suusu go. La levenuna bok ixo suusu ren. La kopmen bok timixin na nemen ap mo loxot. (Mt 3:1; Mt 4:1; Gu 7:36)

Lanarong –- (Christ, Messiah) At lavapaase Inglis, loxolinga Messiah di tong box i ri loxolinga Karisito (Christ). Na loxolinga Karisito boro at lavapaase Girik, la Messiah boro at lavapaase Judaia (Hebrew). La lavasuun ap mo loxolinga do “Laradi di sep susu i mi laxadan momonok.” Lavasuun at na atla, ganoxa do ne Moroa ga lok katling tara ngan loorong ti leme Judaia, digabap sep susu i mi lengkadan momonok ngan loklok katling do neni loorong. Ne Moroa ga xaape min do neni naba riki taradi loklox arooro ri limixin teren. La diga so asen mo laradi mi “Lanarong” atla neni laradi ua ne Moroa ga soxolik ka i la gara riki asi i. (Mt 16:13-16; Mk 14:61-62; Jo 1:35-41; Gu 17:2-3)

Laradi Loklox Arooro –- (Saviour) Diga tong ne Iesu mi Laradi Loklox Arooro at na lavatbung menemen, atla neni ga suang langas ti limixin kusu ti roo su basinge loklox asongot mo i gagas kusu na vot parap nedi. Atla, ne Iesu ga met la ga ruuna ka mo losongsongot ga gagas kusu ti limixin, la ne Moroa ga doxoma xepe laxakapmek atnedi di nunu sogo ren. La neni in tuuna xaka di la ira reven di ngan luvuttadi manmanton tino atla, mumu mun lanmet at ne Iesu. (Lu 2:11; Jo 4:42; 1 Ti 4:10)

Laradi Loklox Ase At Laulis Linga –- (Scribe, teacher of the Law) Nedi na luvuttadi loklox ase diga vanasa limixin mi Laulis Linga no ne Moroa ga raba ne Moses min ti limixin me Judaia. Lavalimo levenbuk at ne Moses (Lurutu Kaxat, Lavatpasu, Lavamaasa, Lexekexes, Laulis Linga Sepsev Agepura), nedi na, Laulis Linga ne Moroa ga raba ne Moses min. (Lu 5:17-26; Gu 4:5-12)

Laradi Mevana –- (Son of Man) Ganoxa mo laradi vapaase ali ne Daniel ga tong na laasen ti mo Laradi Loklox Arooro mo ne Moroa naba riki asi i xusu ti lok arooro limixin teren basinge laxakapmek atnedi. Lavasuun at na laasen i sixit emu mi loxolinga Lanarong. La ne Iesu ga tong na laasen at lengkonaleng neni ga tong axa i min do Laradi Mevana, i ngan neni ga tong i do neni laradi ua ne Moroa ga riki asi i, la neni ga ruuna lolos boro at ne Moroa. La neni ga vee radi at na lavatbung menemen, ketla neni ne Moroa bok. (Mt 16:27; Lu 5:24; Jo 1:51)

Laradi Vapaase Ali –- (Prophet) Laradi vapaase ali neni laradi ua ga paase asu levelinga at ne Moroa ti limixin. La neni ga tu katling ne Moroa ri paase ri limixin. I ngan gano ne Moroa ga riki buaang luvuttadi vapaase ali ngan ne Elaisa, ne Aisaia, la ne Jeremaia. La ne Moroa ga lox asaxaven bok lempanga naba vot melemu ridi na luvuttadi. Buaang levenmaares avot ti livipisik at ne Iesu, nedi na diga paase asaxaven avot mo lovotpot teren mi leven gugu neni naba lox i la lavanga sala naba vot at lorooro ren. Diga paase ali bok mi lavanga sala naba vot at levenaleng avit at na lavatbung menemen, la avot ti ne Iesu nabamlong kusu ti vaxaru li limixin at leete. (Gu 28:25; Ro 1:2)

Lasaxaruki –- (Slave) Neni laradi ua i gugu taba lara vetpes la ik lok bok maxopok ap mo lara neni i gugu taba i. La i epovo bok do lamgomgo ren na sesep min kusu tara vetpes na un ka manga i rin. Lubung asaxaruki gano digak lok ka di ro at levennep petpes, la mo lasaxaruki gaba lok ka ba loklok mamana ren at lavanna maares melemu at lugugu ren. Lentaba ren diga epovo na un ka asu i basinge laradi gomgo ren. (Mt 20:26-27; Ep 6:5-8; Pl 1:1)

Laulis Linga –- (Law) Laulis Linga at ne Moroa diga malagan i xeneng at lavalimo levenbuk avot at Lovoang Kaala Migomgo. Lasangaun Levenaulis Linga no ne Moroa ga lox asuusu i ri ne Moses kusu ti limixin teren, nedi loxot mun at Laulis Linga. Moroa ga raba Laulis Linga ti limixin teren me Judaia kusu nak lok tatao di basinge laxakapmek se lovotpot at lununu saparap ne Iesu Karisito. Laulis Linga ik lok tooro bok dik lingina. Ik lox ase dik do ua leveloklok i lox avukat la ua leveloklok i lok kapmek. Lavalimo levenbuk at ne Moses (Lurutu Kaxat, Lavatpasu, Lavamaasa, Lexekexes, Laulis Linga Sepsev Agepura), nedi na, Laulis Linga ne Moroa ga raba ne Moses min. (Ga 3:19-25; Ro 3:19-24; 8:3)

Lavamolon –- (Heathen) Nedi limixin ua dixo nunu at ne Iesu Karisito do neni ne Nitna ne Moroa, la mo limixin dinabat pas uto at lemenemen songsongot. (1 Ko 5:12-15; Mt 18:17)

Laxaavuk –- (Atoning Sacrifice) At laaleng ne Karisito ga met to vana at laxaba, neni ga ravasu ngan laxaavuk tinedik atla neni ga ru korop laxapmek atnedik ti ne Moroa xusu ne Moroa naba doxoma xepe laxakapmek atnedik. (Ro 3:25; 1 Ko 5:7; Ib 2:17)

Leelongka –- (Adultery) Lavasuun teren do lara i mu asu lavavara axa ren la i midi eburu mi latlok kopla latkin at lara vetpes. Ni laxapmek i lok kapmek aleng. (Mt 5:27-28; Mk 10:10-12; Mas 20:10; 1 Ko 6:9-10)

Leeme Silok –- (Lord) At lentaba lengkot at Lovoang Kaala Migomgo, di tong na luxolinga ri ne Moroa la kopmen ti ne Iesu. Ketla at lengkot keneng at Lovoang Kaala Maxat, di tong bok ne Iesu min. (Gu 2:36)

Lekabus –- (Covenant) Lekabus neni lavanga luradi du lox i xusu dubam doma amlong amisik tin at lorooro atdu. La do tara na lok lekabus, neni i xaape xusu neni naba lok tavanga ri mo laradi, la mo bok laradi naba lox i ri mo lara. I ngan lekabus at ne Moroa neni i lok ngan laxakaape ren do neni naba lok ngan ne Temen limixin axap do dina mu asu i. Legepu ekabus mo ne Moroa ga lox i. Lara avot neni ga lox i xantubu atdu mi ne Moses. La ne Moroa ga vaase i do neni naba lok ka nedi limixin tinotno ren no diga mumu asu Laulis Linga ren. Ketla goxopmen teta gita ronga res at Laulis Linga axap teren, kuren la kopmen tinotno tara gan manton tino at lemeren ne Moroa keneng at lekabus avot. Lekabus avot – (Lu 1:72; Gu 3:25; 7:8; Ga 3:17; Ib 9:1-2). La keneng at lekabus maxat, ne Moroa ga vaase i do mo do taradi na nunu at ne Iesu Karisito, Moroa naba siam ka i ngan laradi manmanton, i ngan do nedi di goxo lok laxapmek kopla gita los polo Laulis Linga ren. Lekabus sev agepura – (Mt 26:28; Mk 14:24; Lu 22:20; Ro 11:27; 1 Ko 11:25; 2 Ko 3:6; Ib 7:22; 8:6-13; 10:16,29; 12:24; 13:20).

Lemenemen Nunuan At Ne Moroa –- (Paradise) (Lu 23:43; 2 Ko 12:3-4; Li 2:7) Paradais lavasuun teren do laramenemen i milik maraanu la i lox avukat axap. La limixin di tong na laasen kusu ti mii poovo i mi mo lemenemen maraanu gak lok to Iden at loxot ua ne Moroa ga lok li ne Adam mi ne Iva at lavakpaxaru kaxat at lavatbung menemen to xeneng at Lovoang Kaala Migomgo. Na loxolinga Paradais, i lok do na lok ngan laxalibet, ua neni lemenemen avukat la neni lenep ua do limixin nunu at ne Moroa dina met, dinaba beles teren.

Lemenemen Songsongot –- (Hell) Neni lenep ua limixin kapmek dinaba beles teren at laaleng ete. La dinaba nemen amisik go xeneng at losongsongot la mo lenep ik lok paxalom basinge ne Moroa. (Mt 5:22; 18:9; 2 Pi 2:4)

Lempareme Avolo –- (Patriarchs) Na luxolinga i ru rinedi loxongkulao silok at limixin me Israel diga rooro avot gano at levenmaares migomgo. Keneng at Lovoang Kaala, limixin diga rooro at levenaleng ne Iesu gak lok nade xopok, diga tong luxolinga lempareme avolo la na ga ru katling ne Abaram, Aisak, la ne Jakop. Kopla ga ru katling nedi limixin digat pas to at lamatbin at levenaleng at ne Moses. (Gu 7:32,44; 28:17; Ro 4:1-3)

Lenavolo –- (Scriptures, Bible) Lenavolo ni levelinga Moroa ga raba limixin min. Kantubu mun at na levelinga ne Iesu Karisito i nemen, atla ni lavasuun teren la Luntoo Avolo. Lenavolo i tu mavana at levelinga axap at na lavatbung menemen. Lenavolo i ruturun la ik mokso axap atla ni levelinga at ne Moroa. (Jon 1:1-14; Ib 4:12; 8:10; Je 1:25)

Lenetnes I Xaala –- (Holy kiss) Neni levelinga ri lox axasep lara loklok at limixin migo digat nes levempop at luvuttadi ri lox asuusu loklok ngangao xopla ri seega avot mo laradi. Keneng at lotu at limixin nunu at ne Karisito mo lenetnes i xaala digak lox i xopmen do ti seega rangarang mun. Ketla ga ngan loklok katling atnedi ngan diga ebalamu ela, la diga eton keneng at ne Karisito. Lubungkavus dixok lok bok ba na loklok, ketla limixin at lentaba lepennep silok petpes move di tu ap mo loklok. (1 Ko 16:20; 1 Ts 5:26)

Lengkon Uat In Tanan –- (Jewel, gem) Keneng at lubuk Lisilimet (Li 21:18-21) ne Jon ga tong poovo lemenemen silok neni ga silimet tang ka i. La levenngas uat ap mo lemenemen silok diga lox i mi lasangaun mi legepura (12) laramet uat tantanan maraanu ro xopok at laabuxumpio teren. La mo levenuat tantanan ga milik mavana rinotno. La digan tanan at laramet tantanan petpes axap. Levenasen ap mo lasangaun mi legepura laramet uat na.

Levempeluxa Loklok Katling –- (Festivals) Lentaba levempeluxa loklok katling mo at leme Judaia digak lok katling amisix i at levenmaares. Na levempeluxa loklok katling neni levenaleng ua digam doma amlong ti leveloklox avukat ne Moroa gak lox i rinedi at levenmaares digara si alu vam i. (Pas 23:14-17; Jo 7:2) Lara leluxa loklok katling i lok keretna. Leluxa at Lovovolo Pe. (Mt 26:2,5,17-19) Na leluxa at Lovovolo Pe neni i silok aleng at lodoxoma at leme Judaia. La lavasuun ap mo loxolinga do laradi ga vas polo pe. La ap mo laaleng at leluxa at Lovovolo Pe, leme Judaia dim doma amlong ti laaleng diga vasu basinge lenep silok Isip. La ap mo bok laaleng ne Moroa ga riki asi laangelo ren tip sep amet laxamdak temes avot at laraogu at leme Isip. Ketla neni ga tong i ri leme Judaia xusu dina malagan pe levenbus at levenmusmaragu atdi mi lada at levesipsip maxat. La at loxonaleng laangelo ga reven lada, neni ga volo pe mo loogu, la goxo sev amet tamdak teren. Neni bana lavasuun teren la ap mo levenaleng at leluxa at Lovovolo Pe, leme Judaia dip sep levesipsip maxat la dira anan buru i ro xeneng at laraogu atnedi. (Mk 14:12; Lu 2:41-44)

Levempiao –- (wheat) Na loxolinga i ru katling luit, neni lutpenit panga lixilik no limixin dik lok lengkongkide min (bread), la mo leveluxa ga silok tinotno xeneng at lorooro at leme Judaia. Diga tit povorok mo levenit uit la gara xaxa bang ngan levempalava (flour) la digarak lok ba levengkongkide min. (Mt 24:41; Mk 4:26-29)

Levempilas –- (money) Buaang levenasen pilas mo gak lok to lenep silok Judaia.

Leven Gugu Nunuan –- (Good Works) Neni lentaba leveloklok nunuan no limixin dik lox i rik lok tooro lentaba vetpes keneng at limixin at ne Moroa. Mo loklok do ata lox i, atanaba lok ka lovoporang teren to vana at laxalibet. (Je 2:14-20; 1 Jo 3:17-18)

Levenaleng Kavaxap –- (Last days) Na levelinga i paase mumu leventaba levenaleng ngan amonga dik ata rooro. Avot ti na xeretna. Ga vaxaru ka i at luruntudum li se at ne Abaram neni levenaleng avot. Ga ru ka manga i at levenaleng at ne Abaram eburu mi lavakpaxaru kaxat at limixin me Judaia, ga se at levenaleng at ne Moses, ni mo levenaleng sepsev agepura. Melemu ren, ga vaxaru xaka i at laaleng ne Moses ga lok ka Lasangaun Levenaulis Linga la ga se at livipisik at ne Iesu. La levenaleng kavaxap ga ru ka i melemu at lorooro xat amlong at Lanarong la naba se at lomlong teren. (Ib 1:2; 2 Pi 3:3)

Levenmamalagan At Lavaeme Vapaase Ali –- (The writings of the prophets) Na levelinga i tu katling mo levenbuk keneng at Lovoang Kaala Migomgo do lavaeme vapaase ali diga malagan i. Nedi xeretna; Aisaia, Jeremaia, Isikel, Daniel, Osea, Joel, Amos, Obedia, Jona, Maika, Naum, Abakuk, Sepania, Agai, Sakaria, Malakai. (Mt 26:56; Lu 16:29; 18:31; Gu 13:15)

Liis –- (Yeast) Liis neni lavanga ua dik lok eburu i mi levempalava kusu tik lok lengkongkide (bread). La neni dik lok li mun lengkoniis lixilik at levempalava la mo liis naba lox angpong mo loxongkide (palava). (Mt 13:33; 16:6,12; 1 Ko 5:6-8; Ga 5:9)

Limixin Kopmen Di Me Judaia –- (Gentiles) Ana lengkolinga i ru katling nedi axap limixin ua kopmen di me Judaia. La loxolinga diga tong i at lavapaase Grik do “laxannep silok.” Lavasuun teren do laranep silok axap at na lavatbung menemen, la ixo epovo xusu ta tong leme Judaia min. Leme Judaia digak lok momo aleng atla ne Moroa ga lok katling ka mo lubungmixin atdi, kusu nedi limixin teren. Ketla diga lox abulubun limixin at levenabung mixin petpes. (Gu 22:21; 26:19-23; Ro 2:9-11)

Limixin Nunu –- (believers) Nedi limixin di nunu rinotno do ne Iesu neni ne Nitna ne Moroa, la di nunu bok do neni ga met nop laxakapmek atnedik. (Gu 6:7; 1 Ko 7:15; Ep 4:32)

Limixin Soksoxolik –- (Elect) Moroa ga soxolik ka limixin, avot ti luruntudum li at na lavatbung menemen, kusu dinaba ravasu ngan luvutnitna la kusu dinaba lok ka lorooro avolo la dinaba lox asuusu loklok ngangao rin. (Ep 1:4; 1 Pi 1:2; 2:9)

Linintoo –- (Kingdom) Na loxolinga i ru ri limixin nunu i ngan nedi dik lok keneng at libinam tadi la maxopok at loklok tatao la lolos at ne Moroa. Kuren la di ravasu ngan dik lok keneng at luutus maxopok at Linintoo mumu livipisik amaxat atnedi. (Mt 18:3; Mk 1:14-15; Jo 3:3-5)

Lisilimet –- (Vision) Lisilimet neni lavanga i lok ngan lovoovo i ravasu ro xeneng at lodoxoma at laradi la neni naba suma i ngan ta do im tobo. Ketla at loxonaleng lodoxoma ren namlong, neni naba suma ngan ta i do i rakdu aus at lanunga ro at loxot petpes. Lisilimet, ni laasen ap mo lubuk Jon ga malagan i mumu mo lempanga ne Iesu Karisito ga lox ase i min. (Lu 1:22; Gu 9:10-12; 16:9-10)

Lisisixam –- (Glory) Na loxolinga i ruuna buaang lempasuun. I vasuun teren do ata lox asu leemi asu mi loklok ngangao ri laradi (2 Ko 3:18), kopla ri ne Moroa (1 Ko 10:31). I vasuun bok teren do laxasep, at losoosoo in tanan at levereven at ne Moroa (Li 21:11,23). Lara lavasuun bok teren do loklox asuusu at lixitkis silok at ne Moroa, mi lolos la lixitkis melemelengan teren. (Sam 19:1; Jo 1:14; Ib 1:3)

Livirivit Kepe Xontuxu –- (Circumcision) At loklok at leme Judaia, diga rivit kepe lengkontuxu at levesokpas at laxamdak temes atdi at lavanuan aleng melemu at livipisik atdi. La ne Moroa xa ga tong i ri ne Abaram kusu dina lok mo loklok. (Lur 17:9-14). La livirivit kepe xontuxu neni loklok katling ti mo laradi do neni laradi me Judaia. La diga tong di do, “Limixin Pirivit Kepe Xontuxu.” At levenaleng limixin diga vavang avot mi Lagale Lavavang, lentaba leme Judaia diga tong i do limixin kopmen di me Judaia no diga vara i xusu dina ba gili lorooro atdi, dina mu asu na loklok. Ne Pol goxo momo mi na lodoxoma la ni ga malagan mumu i na at lovoang teren ti limixin me Galesia, la keneng bok at lentaba levenmenemen petpes. Neni ga tong i do legesa vanga mene nga mo xusu laradi i epovo na lox i xusu neni naba roo su ren, la neni lununu saparap ne Iesu Karisito. (Ga 6:12-16; Kl 2:11; 3:11; Ep 2:11)

Lobokis At Laxakaape/Lekabus –- (Ark of the Covenant) (Ib 9:4; Li 11:19) Mo lobokis diga lox i mi levenuna la diga vop pe i ro maxamang teren mi logol. La diga lok li luxonuat no ne Moroa ga malagan Lasangaun Laulis Linga ren to xeneng ap mo lobokis (Ib 9:4-5). La limixin me Israel digap kip saasaa amisik mi mo lobokis at levenaleng digat pas to xeneng at lamatbin, la digak lok li i ro xeneng at loogu kadis at ne Moroa. Amo lobokis eburu mi levempanga gak lok to xeneng teren ga xaala aleng tinotno, atla ga lok ngan leveloklok katling at lekabus no ne Moroa ga lox i eburu mi limixin me Israel.

Lodoxoma Nunuan –- (Conscience) Na loxolinga i lox asuusu i rinedik do nedik ta ruuna lodoxoma nunuan kopla lakleklen ti ven kibis luvukat ik lok ua la laxapmek ik lok ua. Moroa ik lok li na lodoxoma nunuan to xeneng at lorooro at limixin axap. Ketla lentaba di lox abulubun kepe na lodoxoma. (Ro 2:15; Jo 8:9)

Loklok Manmanton At Ne Moroa –- (Righteousness) Neni lara loklok at ne Moroa kerekngan luvukat, loklok dadat, lununu, la luruturun. La nedik dip tavasu ngan limixin manmanton tino keneng at lenep at ne Moroa atla nedik di nunu at langas ne Iesu ga lox i rinedik mi lanmet teren nop laxakapmek atnedik. La kopmen do mumu leven gugu nunuan nedik tak lox i. (Ro 3:21-26)

Loklox Asepmus –- (Justify) Neni lavanga ne Moroa ik lox i ri limixin di nunu ren. Limixin axap dik lok laxakapmek la di nemen to vaxalom basinge ne Moroa. Do laradi na leeng basinge laxakapmek teren, la i nunu do ne Iesu ga met nop teren, Moroa i tong atkatla li i do neni laradi sepsen. Kuren la neni laradi sepmus atla ne Moroa gara lox asepmus i. La neni i epovo nat kis esogo mi ne Moroa. (Ro 3:24; Ga 2:16)

Loogu Kadis –- (Tabernacle) Ganoxa at levenaleng limixin me Israel digat pas to xeneng at lamatbin, ne Moroa ga tong i ri ne Moses kusu na lok toogu vetpes tinotno. La ni ga re ase i min kusu neni naba lox i xerekngan lodoxoma ren. Ni ga tong i rin do neni naba lox i mi leventuxu at lempanga mi lavanuet kangkedek teren. La mo loogu kadis digak lok li lobokis at lekabus go xeneng teren eburu mi luxonuat to xeneng ap mo lobokis at lekabus. Limixin me Judaia diga lotu saparap ne Moroa go xeneng ap mo loogu kadis, la digaplavang bok ti ne Moroa go ga se rinotno at laaleng ne Solomon ga vaxaru ba loogu laplavang. (Ib 9:1-10; Gu 7:44-45)

Loogu Laplavang –- (Temple) Mo loogu gak lok to Jerusalem lemenemen silok at leme Israel. La neni loogu ua leme Judaia digat pot buru ve xusu dina lotu saparap ne Moroa la dinak lok katling levenaleng silok, la dinaplavang mi leventamtaba ri ne Moroa. La limixin kopmen di me Judaia diga epovo xusuk mun kusu dina beles to maxamang at lemelua. La to xeneng tinotno ren neni loxot ga xaala aleng tinotno. Lamaasa gomgo xusuk mun ga pubeles ap mo loxot, la at leges aleng mun at legesa maares. Lara lavatbantamon silok gak lok pe mo lumusmaragu ap mo Loxot Kaala. La neni mo lavatbantamon no ga rem lais at loxonaleng ne Iesu ga met teren. (Mt 27:51) Mo lavanga ga lox asuusu i do, ga ruka i ap mo levenaleng ise lingina, ne Moroa gara suang pam langa ri limixin axap kusu dina beles pot pasa i, mo do dina nunu at ne Iesu Karisito. (Mk 11:15-16; Lu 1:8-10; 1 Ko 6:19)

Loogu Singising –- (Synagogue) Levenmenemen axap keneng at lenep silok at leme Judaia diga ruuna laraogu singising. La neni loogu ua digat pot buru ren at levenaleng kaala ti lotu saparap ne Moroa. (Sabat) Diga vutus levelinga at ne Moroa go xeneng ap mo loogu, la diga vanasa bok limixin mi Laulis Linga at ne Moses. La diga ngising bok mi loklok ngangao ri ne Moroa go xeneng teren. At lepenaleng digak lok levenete go xeneng bok ap mo loogu singising. (Mt 4:23; Lu 4:16; Gu 13:14-16)

Loroonan Kaala –- (Holy Spirit) Nedi mi ne Karisito la ne Moroa, nedi legesara mun. (Mt 28:19) Loroonan Kaala at ne Moroa i pubeles keneng at limixin di nunu at ne Iesu Karisito. La lugugu ni ik lox i, i lok keretna. 1. Ik lox aklen limixin kusu dinaklen luruturun. (Jo 16:13; 1 Ko 2:10-13) 2. Neni i tu katling limixin di nunu at ne Iesu Karisito xusu na ngising ti ne Moroa. (Ro 8:26) 3. Ik lox ase limixin mi lorooro ne Moroa i lok momo min. (Gu 13:2; 16:6-7) 4. Neni im taba leventamtaba ri limixin kusu dinak lok lugugu rik lox alolos lotu. (1 Ko 12:1-11)

Lovoang Kaala Maxat –- (New Testament) Na levengkolinga i ru ri levelinga at ne Moroa no i paase mumu livipisik, la lorooro, leven gugu, lanmet, la lorooro xat amlong at lanmet eburu mi luuturut at ne Iesu Karisito, neni Laradi Loklox Arooro la na ik lox asoorun ti lempanga Lovoang Kaala Migomgo ga tong asu i. La i tong axasep bok nedik mi lavakpaxaru kaxat at lotu la loklok salai ne Moroa i lok momo min.

Lovoang Kaala Migomgo –- (Old Testament) Na levengkolinga i ru ri levelinga at ne Moroa no i paase mumu luruntudum li at lavatbung menemen, la lavakpaxaru kaxat at limixin soksoxolik ka at ne Moroa, nedi leme Judaia (leme Israel). Levempapaase ali bok at Lanarong neni Laradi Loklox Arooro at limixin la lavatbung menemen axap.

Loxonin Orong –- (Throne) Loxot kitkis at loorong. Neni loxot kitkis ua i milik maraanu rinotno, la laradi it kis teren neni ik lok tatao limixin buaang, la i ruuna bok lolos pana axap at lempanga ap mo lenep silok. Na levelinga di tong box i do nege it kis teren i ruuna lolos silok la loklok ngangao rin ngan ne Moroa. (Li 4:2)

Lun Pinivu – (Disciple) At lavapaase Inglis na loxolinga “disciple”, neni i lok ngan lun pinivu. I ngan limixin diga doxoma rinotno i do dina mumu asu ne Iesu atla diga nunu ren. Lentaba levengkot to xeneng at levenbuk at ne Metiu, Mak, Luk la ne Jon, di tong lasangaun mi legepura lavaun pinivu. Nedi na lasangaun mi legepura luvuttadi mumu asu, no ne Iesu ga soxolik ka di xusu tik lok eburu min. La ni ga riki asu bok di xusu nedi luvuttadi vavang teren i ngan diga malagan i ro at lubuk (Mt 10:1-4). Ketla buaang limixin diga mumu asu ne Iesu la diga ruuna laasen do lavaun pinivu. (Jo 8:31; Gu 6:2; Mt 28:19) Lubung Parisi la ne Jon laradi sep susu diga ruuna luvuttadi ua diga mumu asu di la nedi bok diga ruuna laasen do lavaun pinivu. (Lu 5:33)

Luvuttadi Loklok Ka Pilas –- (tax collectors) Kantubu at leme Judaia lentaba limixin me Judaia diga gugu ngan luvuttadi loklok ka pilas. Digak lok kaka levempilas ti limixin boro Rom, mo gak lok tatao leme Judaia. Nedi nom luvuttadi loklok ka pilas digoxo lok lugugu avukat, digak lok kaka lempilas mavana at loklok katling at limixin. Kuren la leme Judaia diga belengatngas di. (Mt 5:46; 9:9-13; Lu 18:11-14)

Luvuttadi Vavang –- (Apostle) Ne Iesu ga soxolik ka avot lasangaun mi legepura lavaun pinivu ren ti gugu ngan luvuttadi vavang teren – (Mt 10:1-4; Mk 3:13-19; Lu 6:12-16). La diga nemen eburu min la neni gak lox ase di. At loxonaleng ne Iesu ga met la ga roo xat amlong bok, nedi diga ven i mi lengkatli atdi. La neni ga riki di xusu dina tong asu mo lempanga diga ven i ri limixin la dina vavang mi Lagale Lavavang. La diga lok ngan luvuttadi amgomgo at limixin nunu at ne Iesu. At lubuk Leven Gugu at Luvuttadi Vavang, ne Pol mi ne Banabas la lentaba limixin bok, diga tong di do luvuttadi vavang. Nedi bok na limixin ne Iesu Karisito ga lok katling nedi ri lok lugugu ren.

Maria –- (Mary) Neni nenen ne Iesu la neni latkin at ne Josep. (Lu 2:1-7)

Maria –- (Mary) Maria bok lara neton ne Mata la neinen ne Lasaro, la nedi loxoinen boro Beteni. (Jo 11:17-19)

Maria –- (Mary) Maria vetpes bok na. Lara laasen bok teren ne Magdalene. Neni ne Iesu ga lox aroo i la ga neni avot ga ven ne Iesu melemu at lorooro xat amlong teren. (Jo 20:11-18)

Maria –- (Mary) Maria bok lara latkin, neni nenen ne Jon Mak. (Gu 12:12)

Maria –- (Mary) Lara vetpes bok, ga neni latkin at ne Kolopas. (Jo 19:25)

Mastet –- (Mustard) Neni lara luuna ua i ruuna lupenit lixilik tinotno (i ngan levenit kemkem) la mo luuna i suusu urut silok, la lababaalom upana i vepovo at legepu asongo la loxon atat. (Lu 13:18-19; Mt 13:31-32)

Olip –- (Olive) (Ro 11:17,24) Neni luuna ua i pisik levempeven panga, la mi levempeven teren dik lox asu levendan momonok teren ngan longo – ladama. La leme Judaia dik lok ka levempeven panga ren la dirap loplok ka levendan momonok teren. Mo levendan teren digak lok ka i xusu ti ove luxa, la ti voo lempat kabinim at lempatlak la ti lentaba leven gugu vetpes bok. La mo luuna ga silok aleng keneng at lorooro at leme Judaia. Mo loxongkaana Olip di tong i, neni laasen at lakaana gak lok pampan lemenemen Jerusalem, la laxanuna olip ga suusu go. (Lli 24:20; Mt 24:3; 6:17; Lu 10:34)

Parisi –- (Pharisee) Neni laasen at lara libinam tadi ua diga silok aleng keneng at leme Judaia. Buaang atnedi diga nemen ngan luvuttadi loklox ase at Laulis Linga. La nedi digaklen avukat tinotno Laulis Linga ua ne Moroa ga raba ne Moses min. Digak lox ase bok mi leveloklok at limixin la levenngas petpes ua nedi xa digak lox abeles i mi lodoxoma atdi. La nedi xa diga vemi midi do nedi mo diga lox avukat ti lentaba vetpes. Buaang levenaleng digam simi di la digak lox asuusu i do digak lox avukat, ketla diga belengatngas ti ne Iesu la diga lok lodoxoma xusu dina sev amer i. (Mt 23:2-36; Gu 23:6-8)

Peal –- (Pearl) Peal neni lara lemet uat ua in tanan la luunun silok bok teren. I milik maraanu rinotno la in tanan levereven teren in bun. Limixin dik lok ka i xusu tik lok levempun ti vonga la leventaba lempanga bok ti nganang limixin. (Mt 7:6; 13:45-46; 1Ti 2:9; Li 17:4; 8:12,16; 21:21)

Pik (fig) Neni laasen at luuna ua i pisik levempeven panga la i so misigisigis tinotno. (Lu 13:6-9)

Rabai –- (Rabbi) Neni laasen ua leme Judaia diga tong lubung amgomgo min kopla luvuttadi loklox ase silok min. La limixin diga ruuna lakleklen silok, di tong di min lubung Rabai. La lara loxolinga vetpes bok diga tong i ri mo loxot, neni Raboni. La lavasuun atdu i epovo mun. (Jo 1:38; 3:2)

Sadiusi –- (Sadducee) Nedi na lara lenep binam tadi ua diga ruuna levenasen silok keneng at leme Judaia. Nedi digak lox ase limixin do dina mumu asu Laulis Linga eburu bok mi leveloklok at leme Judaia xa. Loklok atnedi ga sixit emu mi lubung Parisi (una ven bok ne Parisi). Nedi na lubung Parisi diga nunu do melemu at lanmet at laradi, neni naba roo xat amlong ti lorooro, ketla lubung Sadiusi digoxo nunu xuren. (Gu 23:6-8; Mt 16:5-12)

Saion –- (Zion) Saion ni laasen at lara loxongkaana mo diga vaxaxis li lemenemen silok Jerusalem teren. La loogu laplavang i nemen pana ap mo loxongkaana, la mo loxot i xaala aleng keneng ap mo lemenemen silok. Lentaba levenaleng di tong axap mo lemenemen silok Jerusalem mi na laasen Saion. La lentaba levenaleng di tong bok ne Jerusalem ua ik lok to vana at laxalibet mi ne Saion, la neni lampoovo ri lenep ne Moroa ik lok teren. (Ib 12:22; Mt 21:5; Jo 12:15; Ro 9:33; 11:26; 1 Pi 2:6)

Salpa –- (Sulphur) La salpa neni lavanga di tong box i mi la (birimston). Neni lavanga i lok ngan laxakup ngangan la ik sixit emu mi lababao lolos la uba somak loso panga ren i lolos aleng. La dik lok ka i xusu tik lok levempanga i tepat, ngan la bom, la kateres la lempanga vetpes bok kerepmo. (Li 9:17)

Seeve –- (Perish) Na loxolinga, lavasuun teren keneng at Lovoang Kaala do laradi i met la noxo rooro bok ba eburu mi ne Moroa ro at lemenemen teren. (Jo 3:16; 2 Pi 2:12; 3:9)

Selot –- (Zealot) Nedi lara lenep binam tadi kantubu at leme Judaia ua diga nunu lolos tinotno do ne Moroa xusuk mun, i epovo xusu nam gomgonga nedi leme Judaia. Diga xopara rinotno i do lubung amgomgo boro Rom dinam gomgonga nedi. (Lu 6:15; Gu 1:13)

Un Ka Amlong –- (Redeem) Na loxot ta tong i ri ne Karisito ga lox i xeneng at lanmet teren kusu ti un ka amlong limixin basinge loxokoxo ne Satan ik lox i ridi, atla nedi digang tonga res at ne Satan. Mo luunun ne Karisito ga un ka amlong dik min, ni lada axa ren. La mo luunun neni ga raba ne Moroa min kusu na lox asu dik. (Ga 3:13; Ep 1:7; 1 Pi 1:18-19)