Luk Ritetong nge a Luk Panongpolong Sivenga ako Luk i wat i, kene i wat i mo aro i opoal toko omole ako iion a Tiopilus, ini toko pomnga omole. (Aro o thepol a Luk 1:1) Ava ini toko pomnga omole ako a Rom. Na Luk i sis ve aro Tiopilus ilemi nine nge a Jisas imanenga, na ile mimiong, na ile rinong, na ile los wereraing. Na i sis mun ve aro ilemi mire senu ako ve, Jisas ini toko ako God i ateal i ve aro i el werer ile tokokoere, na i pavurvur ako aro i pamimi Judare na areko or ini Judare avele mun. Ini toko alavusnga ake ru a ulue, opamimingaa. Na Luk i wat rirumong pulua tie nge a Jisas ako i voth a Matiu na Mak lemi avele. (Aro o thepol ritetong ako i voth a mukaling a Matiu ile erere nge.) Na Panongpolong Sivenga ako Luk i wat i, kene ini ile riong pateanga ako aro i wat i a Tiopilus nge, na i patopalal i nge ile erere ako te apet i ve ini “Pakekere ole Omaing.” (Pakeke 1:1,2) Na nge a Luk ile riong patopalalnga nge ile erere ake, te thepol ako ve, Jisas i ria ile wainlangaere ve, aro o men tetal nge a God ile sungong ako ini Oni Riringa. (Luk 24:29) Na nge Pakekere ole Omaing pateanga i ri vene mun re aken, aken i pathengal it ako ve, Panongpolong Sivenga ako Luk i wat i, tomo mun nge Pakekere ole Omaing ako Luk i wat mun i, kene or paini ini rirumong omole inga ako i ritet nge a Jisas na ile pakekere ole panongpolong nge i.
1Luk i wat Panongpolong Sivenga ake a Tiopilus nge. 1 Ine toko pulua ako o tongporum nge ako aro o wat tenesing nge ur areko i velpol ako ru a them nge ako nge a Jisas ile omaing. 2 Ma o wat i ranga ve ako them nongpol i, na them tital i nge areko o thepol ipateanga ma o panongpol nge riong sivenga aken. 3 Make ranga ve i sivenga nge tho ako tho wat tenesing ake mo tho pasong i a wong a Tiopilus nge wot, ako ini mukalinga pomnga. Eneke nomenga vet ako me, tho nin senu nge ur alavusnga areken opateanga. Make tho wat vengveng ur areken ole velpoling. 4 Make tho wat ake mo aro lomum mire senu nge riong areton ong nongpol i kene i nunganga. Jon ako ini toko paninuonga inina ome a Jisas inina oa tenesing (Vonge 1:5–2:52) Ensel i ritet nge a Jon ako ini toko paninuonga ile velpoling. 5 Na nge wop lemi ako Herot ini nepes a Judia. Na Sekaraia ini pris omole ako i voth nge pris avlung ako o apet i ve ini a Abija ile. Na iewo sengenga ini a Aron ako ini pris tel a mukaling, ilenga, ma iion a Elisabet. 6 Na or paini o vengveng a God itheki. Na o panes senu a God ile patorong na ile riong alavusnga. Na o oma vothung kerenga e avele a God itheki. 7 Aveto otutun e avele, eneke Elisabet i sarit. Ma or paini kene, e i tolok na e i kimeitu lale.8 Ma nang omole ako pris avlung ako Sekaraia i voth nge, o oma pris a omaing a Lotu Tepun a Vel ako, na Sekaraia i oma mun pris a omaing nge. 9 Na prisre o panes ole vothung ma o otiktok um ma Sekaraia ile i prilpot, mako o ateal i mo i eso a Toko Pomnga ile Lotu Tepun a Vel lemi ako o pavothal nge, mo aro i ongtun sungong una vronga a God nge la. 10 Na nge wop lemi aken toko na seng pulua ako ru o voth a lalanga ma o nong.
11 Na Toko Pomnga ile ensel omole e ako i velpol a Sekaraia nge. Ma i mit telek a epee a imeni sivenga nge anga, a sungong a lekleka ako o oma sungong una vronga nge. 12 Ma Sekaraia i thepol ensel aken ma i kukuk ma i ngange i. 13 Aveto ensel i ria Sekaraia ve, “Sekaraia wong mothong tova wong ngange. God i nongpol lom nongong lale. Na ewom sengenga a Elisabet aro i pop itun tomonnga e. Naro wong apeta iion a Jon. 14 Naro opom lemi aro i ngo senu naro lomum sivenga nge, naro toko na seng pulua ako aro olemi sivenga mun nge ile velpoling. 15 Eneke aro i velpol ini toko kimanga a God itheki. Na i mothong tova aro i thin vain na thei engenga. Naro i vual nge a God Ioni Riringa na i patea nge ako rongan i voth a inina iopo lemi. 16 Naro i wol werer toko na seng pulua ako ru a Israel, mo o lo werer a God nge ako ini oa pomnga. 17 Naro i mukal a Toko Pomnga nge, mo aro i oma tokokoere mo aro o monsi nge a Toko Pomnga ile esong me. Naro i eksing oa vovoere olemi mo aro olemi esal otutunre. Naro i eksing tokokoe areko o avsa a God ile riong mo aro o el lemi rumong sivenga ranga ve ini toko vengvengare. Na God aro i sungu Ioni Riringa na ile engenging a i nge ranga ve nomenga ako i sungu i a Elaija nge.”
18 Na Sekaraia i ria ensel ve, “Aro lemik mire nge vava ako lom riong aken i nunganga, e? Eneke tho toloku lale, na ewok sengenga i kimeitu mun lale.”
19 Na ensel i olal ile riong ve, “Tho ini a Gabriel ako tho mit a God itheki. Ma i pake tho me ve aro tho ria wong nge ritetong sivenga ake. 20 Na wong nongpol. Aro wong rises ol naro wong ri avele, i pavurvur nge nang ako aro ur elonga areken aro i velpol. Eneke lomumo e lek riong avele. Na lek riong aro i velpol vengveng nge nang ako God i ateal i lale.”
21 Ma rongan o mit tetal a Sekaraia ako i voth palolo a Lotu Tepun a Vel lemi, ma olemi pelekpol, eneke olemi ve, “I vova ake Sekaraia i voth palolo a Lotu Tepun a Vel lemi, e?” 22 Ma nge ako i korpot, i pavurvur aro i ria a or nge avele, ma olemi mire ako ve, i thepol ur relnga e lale a God ile Lotu Tepun a Vel lemi, na i paateal inga or ako nge imeni, eneke i rises.
23 Ma nge ako Sekaraia ile omaing i vus, mako i lo werer ol a ile vel la.[a] 24-25 Ma palolo avele, nako Elisabet iopo. Mako i ria ve, “Nomenga lek maral nge ako tho sarit, aveto ponange Toko Pomnga ilemi esal tho, mako i oma ur ake a tho nge ma i eltetpot ur ako lek maral nge nomenga a toko na sengre otheki.” Ma i men kine inga a vel lemi i pavurvur nge ngov or lim ako tokokoere o ate i ako iopo lale.[b]
Ensel i ria Maria ve, “God i ateal ong ve aro wong pop Itun.” 26 Ma nge ako Elisabet kene iopo ma ia ngov or limae, na God i pakepot ile ensel omole ako iion a Gabriel, a rem ako a epee a Galili ako iion a Nasaret. 27 Ma i es a seng ovote omole ako o ateal i ve aro iewo a toko omole ako iion a Josep, ini nepes a Devit ilenga. Na seng ovote aken iion a Maria. 28 Ma ensel a Gabriel i es a i nge la. Ma i ria i ve, “Toko Pomnga i voth tomo nge wong, na opom aro i ngo pis naro Toko Pomnga aro i oma senu nge wong.”29 Ma Maria i nongpol riong aken ma ilemi pelekpol nge, ma ilemi rum riong aken kene, i mirenga vava. 30 Ma ensel i ria i ve, “Maria wong mothong tova wong ngange, eneke God i themosal ong. 31 Wong nongpol, aro opom mo aro wong pop totomone e mo aro wong apeta iion mo ini a Jisas. 32 Aro i velpol ini toko kimanga. Naro o apet i ve ini a God ako i roro rintet Itun. Na God aro i pamena i ini nepes, ranga ve ini itevinga a Devit. 33 Aro i velpol ini nepes nge a Israelre evelelnga, naro nge ile menong e nepes aro ile vusonga avele.”
34 Na Maria i nin a ensel ve, “Ur ake aro i velpol vava? Eneke tho ngo tomo e toko e avele.”
35 Ma ensel i olal ile riong ve, “God Ioni Riringa aro i eso a wong nge, naro God ako i roro rintet ile engenging aro i seltun ong, maken aro wain riringa ako aro ong pop i aro o apet i ve ini a God Itun. 36 Wong nongpol, lomnga e ako iion a Elisabet ako i kimeitu lale na o ri ve i pavurvur aro i pop ol wain e avele, aveto ponange ia ngov or limae lale ako iopo nge. 37 Eneke ur e avele i klip nge a God ako aro i oma i.”
38 Na Maria i ria ve, “Nongpol, tho ake ini a God ile umonga, aro i oma i a tho nge ranga ve ako wong ri nge.” Mako ensel aken i los lelpot i.
Maria i losa ma i es mo i porum a Elisabet. 39 Na nge wop lemi aken Maria i losa ma i es viri viri a rem a wop epee a Judia ako ini pen polemire. 40 Ma i eso a Sekaraia ile vel ma i ria ve, “Elisabet, ong kath?” 41 Ma Elisabet i nongpol a Maria ikei, ma povothvoth aken i siu sia rintet a iopo lemi. Na Elisabet i vual nge a God Ioni Riringa. 42 Ma i presa viringa ma i ri ve, “Sapase wong, na God ile omaing nge wong, i aolonga nge seng alavusnga ako i oma i nge or. Na sapase mun wain aken ru opom nge. 43 Na tho ini seng ao ako ok Pomnga inina i es me mo i porumtet tho, e? 44 Na lemik mire ako ong ini ok pomnga inina, eneke ako tho nongpol keum ma ine povothvoth ake a opok lemi, ilemi sivenga ma i siu sia. 45 Na lom lemi sivengaing i aolonga, eneke lomumo nge ur ako Toko Pomnga i ri nge wong ako aro i velpol nunganga.” Maria ia voing ako i risea a God nge. 46 Ma Maria i ri vene: “Lemik i papomnga Toko Pomnga. 47 Na onik ilemi sivenga nge a God ako ini lek pamimionga. 48 Eneke ilemi esal tho ini ile umonga vulutnga. Ma i patea ponange na panen naro toko na seng alavusnga, aro o apet tho ini seng ako God i oma senu nge tho. 49 Eneke God ako i pomnga rintet, ile omaing a tho nge, i aolonga na iion kene i riritet. 50 Na i kene i themosal toko na seng areko o papomnga i ranga ve nge toko alavusnga ako o mimi nomenga na ponange na panen. 51 Na God i oma omaing aolonga ako i athepu areko olemi i vual nge magoning. 52 Ma i paesu nepesre ako ru a ole menongare nge, na i paposnga or. Na i papomnga toko vulutngare. 53 Na areko o men mesi, i pavual or nge ur sivesivengare. Na i pakepot toko le urngare ma o es ol alapronga la. 54 Na nomenga i kin riong tomo nge ar pompomere na ponange i oma ol i lale. Na i opoal mun ile umonga Israelre lale. 55 Ma ilemi rum ile themosaling nge a Abraham tomo mun nge ititeviere ako aro o velpol panen. Na ile themosaling aken aro ile vusonga avele.”56 Na Maria i voth tomo nge a Elisabet i pavurvur nge ngov or me. Lamako i lo werer mun a ile pen la.
Elisabet i pop a Jon ako aro i paninu tokokoere. 57 Ma ine nang i velpol nge ako aro Elisabet i pop itun ma itun aken ini totomone. 58 Na ile pen lemiare na ilengare o nongpola ako God ilemi esal i ma i oma omaing sivenga rintetnga nge i, mako or alavusnga olemi sivenga tomo nge i.59 Lama nge nang or limmenga o es mo aro o is ile, ma o ri ve o apet iion a Sekaraia mo ini itema iion. 60 Aveto inina i ri ve, “Avele! Aro iion a Jon.”
61 Na o ria i ve, “Aveto lomnga e avele ako iion venen aken.”
62 Ma o oma inga paatealing ako nge omeni a itema nge, ako o nin i ve, i sis ve aro i apeta ol wain aken aro iion ol vava. 63 Mako i nong a or nge ur e ako aro i watu i nge. Mako i watu ve, “Iion a Jon.” Ma or alavusnga o kukuk nge. 64 A ur e avele na Sekaraia iwo i thep werer, nako i palav ol. Na i patea ol nge a God iriseanga. 65 Ma ile pen lemiare o thepol ur aken i velpol ma o kukuk rintet nge. Ma ur aken i kima a pen elonga ako ru a wop a Judia epee ako ini pen polemire. 66 Ma tokokoere o nongpol ur aken, ma olemi pelekpol nge, ma o nin pel ve, “Naro wainlanga aken panen aro i velpol aro ini toko le vanga?” Eneke o ate ako ve, Toko Pomnga ile engenging i voth a i nge.
Sekaraia i ripot a God ile riong. 67 Ina Sekaraia ako ini a Jon itema i vual nge a God Ioni Riringa na i ripot a God ile riong ve, 68 “Aro te risea Toko Pomnga ako ini Israelre ole God, eneke i es me lale na i el werer ilengare. 69 Na i sungpot ler pamimionga engenga ako ini ile umonga a Devit itevinga 70 ranga ve nomenga i ripot i a ile riong elnga riringare owo. 71 Na i sungpot ler pamimionga mo aro i el werer it a ler ngarangre omeni, na nge tokokoe areko oni silal it. 72 Mako i oma nunganga ile themosaling a ititeviere nge. Na i oma ile riong kinnga riringa ako i oma tomo i nge or nomenga. 73 Na nge ile riong kinnga aken i ri nunganga a titevir a Abraham nge ve, 74 ‘Aro i el werer it a ler ngarangre omeni, mo aro te oma ile umong tomo nge ngangeong avele.’ 75 Maken aro e nang elonga ako aro te mimi nge, aro te voth toko vengvenga na toko riringa a itheki. 76 Na wong, tuk. Panen aro o apet ong ini a God ako i roro rintet ile riong elnga. Eneke aro wong mukal e a Toko Pomnga mo wong monsi ile sovengalo. 77 Naro wong ria ile toko na sengre mo olemi mire nge ako aro ilemi simikal ole vothung kerenga naro i pamimi or. 78 Eneke ler God i vual nge themosaling na i ranga ve ini nang le tolilisong ako i esu a Pen a Urvet me. 79 Ma i totun it tomo nge areko o voth a mideng na a rinong lemi mo aro i pathengal it nge ler sovengalo ako nge lemi moring.”80 Na wainlanga aken i poma ol ma God Ioni Riringa i paengeng i, na i voth a pen polpolnga, makola i pavurvur nge nang ako i velpol pat ol a toko Israelre otheki.
Luk 2 ->
8 Ma nang omole ako pris avlung ako Sekaraia i voth nge, o oma pris a omaing a Lotu Tepun a Vel ako, na Sekaraia i oma mun pris a omaing nge. 9 Na prisre o panes ole vothung ma o otiktok um ma Sekaraia ile i prilpot, mako o ateal i mo i eso a Toko Pomnga ile Lotu Tepun a Vel lemi ako o pavothal nge, mo aro i ongtun sungong una vronga a God nge la. 10 Na nge wop lemi aken toko na seng pulua ako ru o voth a lalanga ma o nong.
11 Na Toko Pomnga ile ensel omole e ako i velpol a Sekaraia nge. Ma i mit telek a epee a imeni sivenga nge anga, a sungong a lekleka ako o oma sungong una vronga nge. 12 Ma Sekaraia i thepol ensel aken ma i kukuk ma i ngange i. 13 Aveto ensel i ria Sekaraia ve, “Sekaraia wong mothong tova wong ngange. God i nongpol lom nongong lale. Na ewom sengenga a Elisabet aro i pop itun tomonnga e. Naro wong apeta iion a Jon. 14 Naro opom lemi aro i ngo senu naro lomum sivenga nge, naro toko na seng pulua ako aro olemi sivenga mun nge ile velpoling. 15 Eneke aro i velpol ini toko kimanga a God itheki. Na i mothong tova aro i thin vain na thei engenga. Naro i vual nge a God Ioni Riringa na i patea nge ako rongan i voth a inina iopo lemi. 16 Naro i wol werer toko na seng pulua ako ru a Israel, mo o lo werer a God nge ako ini oa pomnga. 17 Naro i mukal a Toko Pomnga nge, mo aro i oma tokokoere mo aro o monsi nge a Toko Pomnga ile esong me. Naro i eksing oa vovoere olemi mo aro olemi esal otutunre. Naro i eksing tokokoe areko o avsa a God ile riong mo aro o el lemi rumong sivenga ranga ve ini toko vengvengare. Na God aro i sungu Ioni Riringa na ile engenging a i nge ranga ve nomenga ako i sungu i a Elaija nge.”
18 Na Sekaraia i ria ensel ve, “Aro lemik mire nge vava ako lom riong aken i nunganga, e? Eneke tho toloku lale, na ewok sengenga i kimeitu mun lale.”
19 Na ensel i olal ile riong ve, “Tho ini a Gabriel ako tho mit a God itheki. Ma i pake tho me ve aro tho ria wong nge ritetong sivenga ake. 20 Na wong nongpol. Aro wong rises ol naro wong ri avele, i pavurvur nge nang ako aro ur elonga areken aro i velpol. Eneke lomumo e lek riong avele. Na lek riong aro i velpol vengveng nge nang ako God i ateal i lale.”
21 Ma rongan o mit tetal a Sekaraia ako i voth palolo a Lotu Tepun a Vel lemi, ma olemi pelekpol, eneke olemi ve, “I vova ake Sekaraia i voth palolo a Lotu Tepun a Vel lemi, e?” 22 Ma nge ako i korpot, i pavurvur aro i ria a or nge avele, ma olemi mire ako ve, i thepol ur relnga e lale a God ile Lotu Tepun a Vel lemi, na i paateal inga or ako nge imeni, eneke i rises.
23 Ma nge ako Sekaraia ile omaing i vus, mako i lo werer ol a ile vel la.[a] 24-25 Ma palolo avele, nako Elisabet iopo. Mako i ria ve, “Nomenga lek maral nge ako tho sarit, aveto ponange Toko Pomnga ilemi esal tho, mako i oma ur ake a tho nge ma i eltetpot ur ako lek maral nge nomenga a toko na sengre otheki.” Ma i men kine inga a vel lemi i pavurvur nge ngov or lim ako tokokoere o ate i ako iopo lale.[b]
29 Ma Maria i nongpol riong aken ma ilemi pelekpol nge, ma ilemi rum riong aken kene, i mirenga vava. 30 Ma ensel i ria i ve, “Maria wong mothong tova wong ngange, eneke God i themosal ong. 31 Wong nongpol, aro opom mo aro wong pop totomone e mo aro wong apeta iion mo ini a Jisas. 32 Aro i velpol ini toko kimanga. Naro o apet i ve ini a God ako i roro rintet Itun. Na God aro i pamena i ini nepes, ranga ve ini itevinga a Devit. 33 Aro i velpol ini nepes nge a Israelre evelelnga, naro nge ile menong e nepes aro ile vusonga avele.”
34 Na Maria i nin a ensel ve, “Ur ake aro i velpol vava? Eneke tho ngo tomo e toko e avele.”
35 Ma ensel i olal ile riong ve, “God Ioni Riringa aro i eso a wong nge, naro God ako i roro rintet ile engenging aro i seltun ong, maken aro wain riringa ako aro ong pop i aro o apet i ve ini a God Itun. 36 Wong nongpol, lomnga e ako iion a Elisabet ako i kimeitu lale na o ri ve i pavurvur aro i pop ol wain e avele, aveto ponange ia ngov or limae lale ako iopo nge. 37 Eneke ur e avele i klip nge a God ako aro i oma i.”
38 Na Maria i ria ve, “Nongpol, tho ake ini a God ile umonga, aro i oma i a tho nge ranga ve ako wong ri nge.” Mako ensel aken i los lelpot i.
56 Na Maria i voth tomo nge a Elisabet i pavurvur nge ngov or me. Lamako i lo werer mun a ile pen la.
59 Lama nge nang or limmenga o es mo aro o is ile, ma o ri ve o apet iion a Sekaraia mo ini itema iion. 60 Aveto inina i ri ve, “Avele! Aro iion a Jon.”
61 Na o ria i ve, “Aveto lomnga e avele ako iion venen aken.”
62 Ma o oma inga paatealing ako nge omeni a itema nge, ako o nin i ve, i sis ve aro i apeta ol wain aken aro iion ol vava. 63 Mako i nong a or nge ur e ako aro i watu i nge. Mako i watu ve, “Iion a Jon.” Ma or alavusnga o kukuk nge. 64 A ur e avele na Sekaraia iwo i thep werer, nako i palav ol. Na i patea ol nge a God iriseanga. 65 Ma ile pen lemiare o thepol ur aken i velpol ma o kukuk rintet nge. Ma ur aken i kima a pen elonga ako ru a wop a Judia epee ako ini pen polemire. 66 Ma tokokoere o nongpol ur aken, ma olemi pelekpol nge, ma o nin pel ve, “Naro wainlanga aken panen aro i velpol aro ini toko le vanga?” Eneke o ate ako ve, Toko Pomnga ile engenging i voth a i nge.
80 Na wainlanga aken i poma ol ma God Ioni Riringa i paengeng i, na i voth a pen polpolnga, makola i pavurvur nge nang ako i velpol pat ol a toko Israelre otheki.
Luk 2 ->