Matthew 5

Na faꞋamanataꞋanga sa Jesus

(Luke 6:20-23)

1 Ma ana kaidaꞋi neꞋe sa Jesus nia lisia naꞋa fikuꞋa doe neꞋeri, nia ka raꞋe Ꞌi gwauna na kula neꞋe taꞋi fane, ma ka tua Ꞌi ano. Ma na fafarongo nia ki kira ka fiku kalia, 2 ma nia ka talaꞋae naꞋa ana faꞋamanatalada, ka Ꞌuri,

3 “SaesaeleꞋanga fuada ngwae neꞋe kira saiana kira dalaꞋa Ꞌi maana God, osiꞋana neꞋe kira ka toꞋo naꞋa ana ru leꞋa ki, kaidaꞋi God ka gwaungaꞋi fafi kira.

4 SaesaeleꞋanga fuada ngwae neꞋe kira kwaimanatai ki, osiꞋana God ke baꞋa gwaleda.

5 SaesaeleꞋanga fuada ngwae neꞋe kira faꞋatiꞋitiꞋi kira talada ki, osiꞋana God ke baꞋa kwatea na magalia neꞋe fuada.

6 SaesaeleꞋanga fuada ngwae neꞋe kira oga liua sasilana ru ꞋoloꞋolo ki, osiꞋana God ke baꞋa faꞋatolia maurilada.

7 SaesaeleꞋanga fuada ngwae neꞋe manatada ofia ngwae matamata ki, osiꞋana God ke baꞋa ofida logo.

8 SaesaeleꞋanga fuada ngwae neꞋe liada sakadola fuana God, osiꞋana kira ke baꞋa lisia God.

9 SaesaeleꞋanga fuada ngwae neꞋe kira rao fuana na aroaroꞋa Ꞌi safitana ngwae ki, osiꞋana God ke baꞋa sae kira Ꞌani na ngela nia ki.

10 SaesaeleꞋanga fuada ngwae neꞋe kira faꞋakaisida duꞋungana sasilana ru saga ki, osiꞋana neꞋe kira toꞋo naꞋa ana ru leꞋa ki, kaidaꞋi God ka gwaungaꞋi fafi kira.

11 “SaesaeleꞋanga fuamuꞋa kaidaꞋi neꞋe ngwae ki kira ka fata buri amuꞋa, ma kira ka faꞋakaisi kamu, ma kira ka saea ru taꞋa Ꞌoro ki amuꞋa osiꞋana kamuꞋa naꞋa neꞋe fafarongo nau ki. 12 Nau ku saea ru neꞋeri osiꞋana kike baꞋa sasia logo ru taꞋa ki fuamuꞋa neꞋe ngwae ki kira sasi ana profet ki maꞋi Ꞌi naꞋo. Muke saeleꞋa amuꞋa, osiꞋana God ke baꞋa kwatea kwaiaraꞋanga doe neꞋe nia gonia fuamuꞋa Ꞌi langi.”

Fiki asi faꞋinia na unu

(Mark 9:50; Luke 14:34-35)

13 Sa Jesus inaꞋu ana fatalana ka Ꞌuri, “Na fiki asi neꞋe faꞋaleꞋa na fanga fuamuꞋa. Ma kamu logo muke diꞋia na fiki asi fuana faꞋaleꞋalana na ngwae ki taꞋifau. Bore ma diꞋia neꞋe asilalana nia leka faꞋasia, nia ꞋafitaꞋi liu Ꞌoko faꞋa asila laꞋu. Ma noaꞋa kasi leꞋa naꞋa fuana sasilana laꞋu Ꞌani ta ru, ma nia leꞋa fuana muke Ꞌui naꞋa amuꞋa Ꞌani Ꞌi maa, fasi Ꞌiri na ngwae ki kike uria naꞋa Ꞌada.

14 “Kaumulu diꞋia logo na faꞋi unu fuana na ngwae ki taꞋifau saena magalia. Na luma neꞋe kira saungaꞋinia Ꞌi gwauna faꞋi ua nia ꞋafitaꞋi ka ago. 15 Ma noaꞋa ta ngwae kasi faꞋaduꞋa na faꞋi unu, sui ka alua Ꞌana Ꞌi olofana na dako. KaidaꞋi nia faꞋaduꞋa faꞋi unu ka sui mala, nia ka ngalia, ka dauraꞋinia ana kula Ꞌi langi, fasi Ꞌiri ka rara fuana na ngwae ki taꞋifau Ꞌi saena na luma. 16 Ma ka ꞋunaꞋeri logo, na faꞋi unu kamu ka sina kwau Ꞌi naꞋo ana ngwae ki taꞋifau, fasi Ꞌiri ana kaidaꞋi kira lisia na ru leꞋa neꞋe kamu sasiꞋi ki, kika fiꞋi baꞋatafea na MaꞋa kamu neꞋe nia tua maꞋi Ꞌi langi.

FaꞋamanataꞋanga sulia taki sa Moses

17 “NoaꞋa kamu kasi fia fasi nau ku leka maꞋi fuana na faꞋasuilana na taki sa Moses ki ma na faꞋamanataꞋanga na profet ki. Nau kusi leka laꞋu maꞋi fuana na faꞋasuilada, bore ma nau ku leka lala maꞋi fuana na faꞋa aliꞋafulana na faꞋamanataꞋanga kira ki. 18 Nau ku saea ru mamana fuamuꞋa, ana kaidaꞋi neꞋe Ꞌi langi ma na magalia kira teo Ꞌua, noaꞋa ta ru tiꞋitiꞋi ana na taki ki kasi sui leleka ka dao ana ta kaidaꞋi neꞋe ru ki taꞋifau ana na taki ki ke dao mamana. 19 Nia neꞋe, sa tai bore Ꞌana neꞋe noaꞋa kasi roꞋosulia ta taki tiꞋitiꞋi, ma ka faꞋamanata ti ngwae fuana Ꞌaila Ꞌanga ana ta taki tiꞋitiꞋi logo, God ke baꞋa alu nia ka ꞋisiꞋisi ana na ꞋInotoꞋanga nia. Bore ma sa tai neꞋe ka roꞋosulia na taki ki ma ka faꞋamanata ti ngwae fuana roꞋosulilana diꞋia niaꞋa, God ke baꞋa alu nia ke ꞋaꞋana Ꞌi saena na ꞋInotoꞋanga nia. 20 Nau ku saea fuamuꞋa, diꞋia noaꞋa kamu kasi sasi leꞋa ka liufia na ngwae faꞋamanata ana taki ki, ma na Farasi ki ana sasiꞋa sulia ru neꞋe God nia oga, nia ꞋafitaꞋi liu muke tua faꞋinia ngwae neꞋe God ke gwaungaꞋi fafida ki.

FaꞋamanataꞋanga sulia saetaꞋanga

21 “Kaumulu rongoa taꞋifau naꞋa na fataꞋa totongaꞋi neꞋe kira saea fuana koꞋo bora kia ki Ꞌi naꞋo ba Ꞌuri, ‘NoaꞋa Ꞌoe kosi sau ngwae. DiꞋia sa tai bore Ꞌana neꞋe ka sau ngwae, kike baꞋa ngali nia Ꞌi naꞋona na ngwae kwaigiosi ki.’[a] 22 Bore ma kaidaꞋi neꞋe, nau ku saea fuamuꞋa, sa tai neꞋe ka saetaꞋa fuana na ngwaefuta nia, kike baꞋa ngali nia Ꞌi naꞋona na ngwae ni kwaigiosi ki. Ma sa tai neꞋe ka saea fuana na ngwaefuta nia, ‘ꞋAeꞋo na ru ꞋoꞋo goꞋo Ꞌana,’ kike baꞋa ngalia Ꞌi naꞋona na ngwae ni kwaigiosi ki. Ma sa tai neꞋe ka saea na ngwaefuta nia Ꞌani, ‘Na ru boleboleꞋa,’ nia ke baꞋa leka saena tala Ꞌuana na mafula neꞋe duꞋaduꞋa noaꞋa kasi mae. 23 Ta neꞋe, diꞋia Ꞌoko sasi akaꞋu naꞋa ana kwai suꞋusiꞋanga Ꞌoe fuana God fafona na fuli fuꞋa, ma Ꞌoko manata toꞋona noaꞋa kasi madako Ꞌua Ꞌi safitamuroꞋo toꞋolamu sulia na roraꞋa Ꞌoe, 24 Ꞌoke faꞋasia basi kwai suꞋusiꞋa Ꞌoe Ꞌi maana fuli fuꞋa, sui Ꞌoko oli, ma Ꞌoko fata kwaima basi faꞋinia. Sui Ꞌi buri, Ꞌoko oli maꞋi, ma ko fiꞋi kwate na kwai suꞋusiꞋanga Ꞌoe fuana God.

25 “Ma diꞋia ta ngwae ka ngali Ꞌoe fuana kwai matalangaꞋinga, Ꞌoko fata kwaima basi faꞋinia, kaidaꞋi noaꞋa koroꞋo kasi dao Ꞌua. Si diꞋia koroꞋo dao naꞋa, nia ke baꞋa kwate Ꞌoe naꞋa fuana na ngwae kwaigiosi, ma Ꞌi buri Ꞌana nia ka matalangaꞋi Ꞌoe, nia ka fiꞋi kwate Ꞌoe laꞋu fuana ngwae firi ngwae ki, ma na ngwae firi ngwae ki ka fiꞋi alu Ꞌoe laꞋu saena lokafo. 26 Nau ku saea fuamu, diꞋia nia ꞋunaꞋeri, nia ꞋafitaꞋi Ꞌoko ruꞋu faꞋasia na lokafo leleka Ꞌoko kwatea nama na mani Ꞌisi Ꞌoe neꞋe nia bolo faꞋinia kwaꞋikwaꞋinga Ꞌoe.

FaꞋamanataꞋanga sulia araꞋinga

27 “Kamu rongoa taꞋifau naꞋa na fataꞋa totongaꞋi ki kira saea, ‘NoaꞋa Ꞌoe kosi kakabara.’[b] 28 Ma kaidaꞋi neꞋe, nau ku saea fuamuꞋa, sa tai bore Ꞌana neꞋe bubungia ta kini Ꞌani lia Ꞌi ngwae ni kakabaraꞋanga, nia kakabara ka sui naꞋa Ꞌani liana. 29 Nia neꞋe, diꞋia Ꞌoko oga Ꞌoke fulia ta ru taꞋa Ꞌani bali maa ꞋoloꞋolo Ꞌoe, Ꞌoko lafua, ma Ꞌoko Ꞌui Ꞌania faꞋasi Ꞌoe. Nia taꞋi leꞋa goꞋo Ꞌana fuamu diꞋia Ꞌoko Ꞌui Ꞌania ta bali ana na nonimu, Ꞌasu Ꞌubani God ka fiꞋi Ꞌui Ꞌania na nonimu taꞋifau Ꞌi saena na mafula ana kula ni maeꞋa. 30 Ma diꞋia Ꞌoko oga Ꞌoke fulia ta ru taꞋa Ꞌani bali lima ꞋoloꞋolo Ꞌoe, Ꞌoke siki muusia ma Ꞌoko Ꞌui Ꞌania faꞋasi Ꞌoe. Nia taꞋi leꞋa goꞋo Ꞌana diꞋia Ꞌoko Ꞌui Ꞌania ta bali ana nonimu, Ꞌasu Ꞌubani God ka fiꞋi Ꞌui Ꞌania na nonimu taꞋifau Ꞌi saena na mafula ana kula ni maeꞋa.

FaꞋamanataꞋanga sulia kwai ilangaꞋi Ꞌanga

(Matthew 19:9; Mark 10:11-12; Luke 16:18)

31 “Kamu rongoa taꞋifau naꞋa na fataꞋa totongaꞋi ki kira saea, ‘Sa tai bore Ꞌana neꞋe ilangani na Ꞌafe nia, nia ka kwatea kerekereꞋa ana kwai ilangaꞋinga fuana.’[c] 32 Bore ma kaidaꞋi neꞋe, nau ku saea fuamuꞋa, noaꞋa ta ngwae kasi ilangani na Ꞌafe nia. DiꞋia ngwae ilangani Ꞌafe nia, niaꞋa neꞋe kwatea Ꞌafe nia ka kakabara. Ma diꞋia ta ngwae ka korea laꞋu na kini neꞋeri, na ngwae neꞋeri nia kakabara logo Ꞌi naꞋona God. TaꞋi ru goꞋo neꞋe ngwae saiana ka ilangaꞋinia na Ꞌafe nia duꞋungana, diꞋia nia kakabara ana ta ngwae matamata.

33 “Kamu rongoa logo na fataꞋa totongaꞋi ki kira saea fuana na ngwae ki Ꞌi naꞋo Ꞌua naꞋa maꞋi, ‘DiꞋia Ꞌoko faꞋangasingasia alangaꞋinga Ꞌoe Ꞌani satana God, tama noaꞋa Ꞌoe kosi Ꞌoia naꞋa alangaꞋinga Ꞌoe.’[d] 34 Ma kaidaꞋi neꞋe, nau ku saea fuamuꞋa, noaꞋa Ꞌoe kosi faꞋangasia alangaꞋinga Ꞌoe Ꞌani ta ru. Ma noaꞋa Ꞌoe kosi faꞋangasia alangaꞋinga Ꞌoe Ꞌani Ꞌi langi, osiꞋana God nia gwaungaꞋi neꞋeri. 35 Ma Ꞌoe kosi faꞋangasia alangaꞋinga Ꞌoe Ꞌani magalia, osiꞋana God nia gwaungaꞋi logo Ꞌi neꞋeri. Ma Ꞌoe kosi faꞋangasia alangaꞋinga Ꞌoe Ꞌani Ꞌi Jerusalem, sulia nia neꞋe fanoa na ngwae tatalafaꞋa doe ka tasa. 36 Ma noaꞋa Ꞌoe kosi faꞋangasia alangaꞋinga Ꞌoe Ꞌani gwaumu, sulia nia ꞋafitaꞋi Ꞌoko saungaꞋinia taꞋi ifu Ꞌi gwaumu ka kwao nama ka goa. 37 DiꞋia Ꞌoko alangaꞋi, saea goꞋo, ‘ꞋIu.’ Nama diꞋia Ꞌoe kosi alangaꞋi, saea goꞋo ‘NoaꞋa.’ Ma diꞋia Ꞌoko saea laꞋu ta ru, na ru neꞋeri nia leka naꞋa maꞋi faꞋasia sa Saetan na ngwae taꞋa.”

FaꞋamanataꞋanga sulia kwaiduꞋui Ꞌanga

(Luke 6:29-30)

38 Sa Jesus alaꞋa laꞋu ka fata Ꞌuri, “Kamu rongoa taꞋifau naꞋa na fataꞋa totongaꞋi ki fata Ꞌuri, ‘DiꞋia ta ngwae ka faꞋalia na maana ta ngwae, kike faꞋalia logo maana ngwae neꞋeri. Ma gwaꞋi lifa logo fuana duꞋulana ta gwaꞋi lifa.’[e] 39 Bore ma kaidaꞋi neꞋe, nau ku saea fuamuꞋa, noaꞋa Ꞌoe kosi duꞋua ta ru neꞋe ta ngwae sasia ka taꞋa fuamu. DiꞋia ta ngwae ka fidalia na bali sate ꞋoloꞋolo Ꞌoe, Ꞌoko alaꞋania nia ka fidalia laꞋu ta bali sate mauli amu. 40 Ma diꞋia ta ngwae ka ngali Ꞌoe Ꞌuana na matalangaꞋinga fuana ngalilana na toꞋongi fafo doe Ꞌoe, Ꞌoke alaꞋania nia ke ngalia logo na toꞋongi sae Ꞌoe fuana. 41 Ma diꞋia ta ngwae ka suꞋumaꞋinia Ꞌoko ngalia na Ꞌoko ru nia sulia taꞋi kadi tala, Ꞌoko ngalia laꞋu sulia ruana kadi tala. 42 Ma Ꞌoke kwatea fuana ta ngwae neꞋe nia ke gania ta ru amu. Ma kaidaꞋi ta ngwae ka oga na ngali langalana ta ru amu, Ꞌoko kwatelanga ana fuana.

Muke alafe fuana ngwae ki ka diꞋia logo God alafe fuana ngwae ki

(Luke 6:27-28, 32-36)

43 “Kamu rongoa taꞋifau naꞋa na fataꞋa totongaꞋi ki fata Ꞌuri, ‘Muke alafe ꞋamuꞋa fuana na ngwae kwaima kamu ki,[f] ma muke suulangaꞋinia na malimae kamu ki.’ 44 Bore ma kaidaꞋi neꞋe, nau ku saea fuamuꞋa, muke alafe fuada na malimae kamu ki, ma muke foꞋo fuada sa tai neꞋe kira faꞋakaisi kamu. 45 DiꞋia kamu sasi ꞋunaꞋeri, muke alu naꞋa na ngela na MaꞋa kamu maꞋi Ꞌi langi. Sulia nia saungaꞋinia na sina, ma ka rara Ꞌafia na ngwae taꞋa ki, ma na ngwae leꞋa ki taꞋifau goꞋo, ma ka kwatea na uta fuada sa tai faꞋida neꞋe kira fulia ru leꞋa ki, ma fuana sa tai faꞋida neꞋe kira fulia ru taꞋa ki. 46 DiꞋia muke alafe goꞋo amuꞋa fuana na ngwae neꞋe kira alafe fuamuꞋa, God noaꞋa kasi kwaiara kamu goꞋo. OsiꞋana na ngwae Ꞌaurafu ni goni maniꞋa ana takisi bore, kira sasia logo ru neꞋeri! 47 Ma diꞋia kamu fata leꞋa goꞋo ꞋamuꞋa faꞋinia na kwaima kamu ki, noaꞋa kamu kasi matamata goꞋo faꞋasia na ngwae ki taꞋifau. Sulia na ngwae kira kina God ki bore, kira sasia logo ru neꞋeri! 48 Muke saga taꞋifau naꞋa, diꞋia na MaꞋa kamu Ꞌi langi ba saga taꞋifau.”

<- Matthew 4 Matthew 6 ->