2 Jisas nuŋandɨ sɨmbɨrasaraŋ ambaramata ambami,[b] 3 [c]Krunavundindu mavɨñɨŋi tɨkatɨka mandɨhi Gotɨŋ ndaya tɨhɨraramandu haŋɨnɨŋ kɨnzɨhɨnzɨtɨmu. Nurɨ Gotɨndu tɨwɨyɨ kɨyɨmandɨyu. 4 [d]Krunavundi irɨhɨŋgukuyɨ kuyu haŋɨnɨŋ kɨnzɨhɨnzɨtɨmu. Nurɨŋ Got mɨŋañɨŋarɨti mavɨñamɨñɨ kɨyɨmandɨyu. 5 [e]Krunavundi nurɨŋandɨ ñɨmbi taŋguhu mɨŋgundi haŋɨnɨŋ kɨnzɨhɨnzɨtɨmu. Nurɨŋ Got pɨrɨvɨsa nɨŋandɨhin sɨhanaŋga ŋgurɨmandɨ. 6 [f]Krunavundi avɨhatɨhi naŋga kukumɨtandɨhi andɨndu maña avi vana andɨtɨrɨm pirɨtamandu haŋɨnɨŋ kɨnzɨhɨnzɨtɨmu. Nurɨŋ Got ŋguramɨti avi vana taya andɨrɨmandɨyu. 7 [g]Krunavundi muŋɨnɨŋ ŋgata sɨhisɨhitɨta ŋguramandu haŋɨnɨŋ kɨnzɨhɨnzɨtɨmu. Nurɨŋ ndahara Got sɨhisɨhitɨta ŋguramɨrɨmandɨ. 8 [h]Krunavundi Gotɨndu avi vanarɨmɨndaya indarɨmitandu haŋɨnɨŋ kɨnzɨhɨnzɨtɨmu. Nurɨ Gotɨŋ ŋgɨmandɨyu. 9 [i]Krunavundi kuyumɨŋguta kurɨhahu, timu mɨŋa tamu mɨŋata mɨŋasɨrɨvandu haŋɨnɨŋ kɨnzɨhɨnzɨtɨmu. Kandɨhaŋɨnɨŋɨrɨm Got yandɨ ñɨŋisɨm, vɨrɨmandɨ. 10 [j]Krunavundi avi vana andɨtu, muŋɨnɨŋ nurɨŋ kañɨnda ŋgutu kɨnzɨhɨnzɨtɨmu. Nurɨ Gotɨndu tɨwɨyɨ kɨyɨmandɨyu. 11 [k]Kamata narɨŋ ŋgɨtu yandɨ ñiŋgiñɨ kɨtɨra, narɨŋ kuyu ñamba ŋguta, narɨŋ ñamba taŋguta kuyusɨhɨrɨŋguyu ihɨvarɨtu ndahara kɨnzɨhɨnzɨtɨmara. 12 [l]Kandɨhamata musa andɨtu ndahara aru kɨnzɨhɨnzɨtɨmara. Muhɨmɨmuhɨm avihɨmɨŋgɨm narɨŋambirɨm Gotɨndu pɨhuyɨ kɨyɨ. Kru Gotɨndu kuyu mɨŋata ambavaravara Gotɨndu haŋɨnɨŋ kasiramata umu haŋɨnɨŋɨrɨm ndahara sɨhwɨmaña musa nda andɨmu, vami.
13 [m]Jisas sɨhinda ambami, Narɨ pɨrɨ nɨñɨndu añak maña, hara añak kandɨha sɨnza yɨwarɨti pamatɨrɨŋ sɨhinda sɨnzandɨrɨmandɨ. Kandɨhamata añak haŋandɨhinɨndu sɨmbɨra maŋgɨndi. Harɨm kru taŋgusiŋgɨti taŋguyɨwɨyɨwɨtɨhu. 14 [n]Sɨwɨmañanzihɨ narɨ pɨrɨ nɨñɨndu sɨña maña. Harɨm nɨmata nɨmbu indarɨmara, pɨhu aru muŋandɨhin apuhɨtɨyɨ kɨndi haŋandɨhin manzipɨruhi. 15 [o]Naŋga umbimbuŋgɨ sɨmuvɨramata sɨŋgɨyɨ mandarɨŋguñahu. Sɨkwɨtaya pina hɨmbañɨ tamahu sɨñandɨhi sɨhanaŋga kru tavɨ humbañɨ kɨndu haŋɨnɨŋ sɨñayɨ kɨndu. 16 [p]Kamataharɨm sɨña maña kɨta, krunavundindu tamɨŋgañɨ avi vana andɨmara. Kamatɨra avi vanavana andɨrɨmandɨra haŋɨnɨŋ ŋgɨmandɨyu. Kamata narɨŋandɨ nava nuŋandɨ pɨhuyɨ kɨyɨ hamandu ñɨmbi tɨhuyahɨrɨmandɨyu, vami.
21 [u]Jisas sɨhinda ambami, Narɨ ŋgandara. Got Mosesɨŋ ambahi, narɨŋandɨ nañɨŋgitakɨñaŋ ambami. Krunavundiŋ mayɨvutatamamara. Krunavundiŋ yɨvutatamɨrɨmandɨ hama ŋgatɨŋgɨrutɨŋgɨru hamandu tamɨŋgañɨ taŋguramɨrɨmandɨ, vamba ambami. 22 [v]Hara yi narɨŋ nɨmavin, kru mumɨŋga nɨŋusi vaha mana nɨŋura naŋga kuyu mɨŋgurɨmandɨ hama, ŋgatɨŋgɨrutɨŋgɨru hamandu tamɨŋgañɨ taŋguramɨrɨmandɨ. Ara kru mumɨŋga nɨŋusi vaha mana nɨŋuraŋ mɨkatihɨrɨmandɨ hama, kru Juda hatindu kuyu mɨŋasɨrɨvandu haŋɨnɨŋɨndu tamɨŋgañɨ taŋguramɨrɨmandɨ. Sɨwɨmaña ndaya kru mumɨŋga yahata kru mumɨŋgarɨm na kwɨnɨkwɨnɨ mɨŋga vɨrɨmandɨ hama ahutuvarandi helɨyɨ urɨmandɨ. 23-24 [w]Na Gotɨŋ kɨrañɨŋgurɨm, kɨrañɨŋguhu pinayɨrɨm uta, indarɨmitɨna nasi vaha mana nara naŋga vaha nandɨ pɨmɨ vana kɨtiŋgata, kɨrañɨŋguhu hɨm ha kɨrañɨŋguhu pina arɨhañɨ tama. Kamata aŋga pata pɨmɨ ha mɨŋasɨrɨvɨna avindɨti, uta Gotɨŋ kɨrañɨŋgu. 25 [x]Sɨhwɨmaña nda, kru mumɨŋga naŋ ŋgatɨŋgɨrutɨŋgɨru hamandu kuma hɨmbañɨ tamɨrɨm tɨmbuta urɨmandɨ. Kamati kwɨmbɨyɨ uhuhu nu naŋga kuyu mɨŋasɨrɨva. Kamata mandɨmana ha, naŋ kru kandɨhama kru ŋgatɨŋgɨrutɨŋgɨru hamandu kuma hɨmbañɨ tamɨrɨmandɨ. Kamati naŋ kandɨhama ahutambundu kuma hɨmbañɨ tamɨrɨmandɨ. Kamati naŋ ahutambu kru ñamba vana andɨhu tamandu upɨyɨ tamɨrɨmandɨ. 26 Yi naŋ kandɨ ambin, kru ñamba vana andɨhu tamandu upɨ hañɨ kɨñɨŋgɨñɨ tɨmbahɨrɨs ambɨrɨmandɨyu mañamaña mut mamɨŋata, tapɨrañɨ mambindɨhɨrɨmana, vami.
31 [cc]Jisas sɨhinda nɨmavami, Got Mosesɨŋ ambahi, narɨŋandɨ nañɨŋgitakɨñaŋ ambami, Kru mumɨŋga nɨmburiŋ pɨŋguvarɨm aŋgwɨmɨkɨ yɨhimbɨvɨrata nɨmburiŋ ŋguta nuŋ pɨŋguvarɨmandɨ, vamba ambami. 32 [dd]Hara yi narɨŋ ambin, kru mumɨŋga, nɨmburiŋ saŋɨnaŋga pɨŋguvarɨmandɨ. Kru mamɨŋavɨŋgɨrɨndi. Kamati uta kru mumɨŋgaŋ yawɨrɨmandɨ. Kandɨhamata vana andɨta, Gotɨndu tamɨŋgañɨ navundi kru mɨŋavɨŋgɨrɨvɨŋgɨrɨ ŋambɨ andɨndi maña andɨrɨmandɨ. Kamati kru uta yawɨrɨmandɨ hama ndahara Gotɨndu tamɨŋgañɨ, kru navundiŋ mɨŋavɨŋgɨrɨvɨŋgɨrɨ mɨŋga andɨndi maña andɨrɨmandɨ, vami.
38 [ii]Jisas sɨhinda ambami, Narɨ ŋgandara. Got Mosesɨŋ ambahi, narɨŋandɨ nañɨŋgitakɨñaŋ ambami, Kru mumɨŋga, mumɨŋgandu tamɨŋga mɨŋasɨpɨrɨti ŋgata kɨmbɨ ndahara nuŋandɨ tamɨŋga handahara mɨŋasɨpɨram. Sɨwɨmañanzihɨ kru mumɨŋga, mumɨŋgandu mɨkahɨrɨs ha yɨvukuvɨti ŋgata, kɨmbɨ ndahara nuŋandɨ mɨkahɨrɨs ha yɨvukuvɨm, vamba ambami. 39 [jj]Hara yi narɨŋ nɨmavɨrɨman, kru naŋ ñamba vana andɨti ndahara, kɨmbɨ maŋandɨ. Kru mumɨŋga ñuŋgi nandɨ ha timu yɨvuvandɨti ŋgata kimɨruramɨna tamu ndahara yɨvum. 40 [kk]Sɨhwɨmaña nda kru mumɨŋga naŋ kru ŋgatɨŋgɨrutɨŋgɨru haŋɨnɨŋɨndu kumaŋgɨmbañɨ tamata nandɨ mɨkwɨrɨ ha mɨŋɨti ŋgata, nandɨ mɨkwɨrɨ kuta ha naŋga ŋgu. 41 Sɨhinda kru mumɨŋga yandɨ maku nɨ kavuta uta muhɨrɨvɨ ndaŋura tama vata tɨkatɨkati ŋgata, kavuta uta ambɨrɨmandɨ mɨkwɨ haŋu itɨvata sɨwɨmañaŋgɨrɨvɨ utara tama. 42 [ll]Kru mumɨŋga nambirɨm muhɨmɨrɨm kitɨhuta yaŋ ŋgu vɨtiŋgata sɨkwɨtaya ŋgu. Naŋga kru mumɨŋga nandɨ muhɨm nda mɨŋata muhɨvɨra kɨmbɨ ŋgutɨn vɨti ndahara mɨrɨmɨrɨ mandɨ. Kɨmbɨ muyɨvɨra ŋgu vata maŋamba. Sɨkwɨtaya ŋgu, vami.
43 [mm]Jisas sɨhinda ambami, Narɨ ŋgandara. Got Mosesɨŋ ambahi, narɨŋandɨ nañɨŋgitakɨñaŋ ambami. Narɨ krunavundi narɨŋandɨ pɨhuyɨndu mɨŋata mavɨñɨ tamamara. Kamata narɨŋandɨ miku haŋɨnɨŋ tɨkitɨkitɨmara, vamba ambami. 44 [nn]Hara yi narɨŋ nɨmavin, Kru miku tamandara haŋɨnɨŋ mɨŋata mavɨñɨ tamamara. Kamata Got naŋga kuyundavarɨtɨra, kru narɨŋ ñamba vana andɨndu haŋɨnɨŋ Got avindamam. 45 [oo]Kamatɨrɨmandɨra handa narɨŋandɨ Nava nuŋandɨ pɨhuyɨ kɨyɨ hamandu ñɨŋi kɨyɨmandɨra. Nu ina nuŋandɨ andɨhi kru ñamba ŋɨnɨŋ naŋga aviŋɨnɨŋɨrɨm naŋga yahandi. Naŋga andɨhi kuku kru tɨtɨtaya kɨyɨhɨyɨ, naŋga tɨtɨ maŋgɨyɨhɨyɨ ŋɨnɨŋɨrɨm naŋga mɨŋgandi. 46 Kru gavaman ndamarɨm tɨmbahɨrɨs mɨŋamɨŋa haŋɨnɨŋ, kru nurɨŋ mɨŋata mavɨñɨ tamandu haŋɨnɨŋ ndaya mavɨñɨ tamandu. Harɨm narɨ, nurɨ andɨndu maña kru narɨŋ mɨŋata mavɨñɨ tamandu haŋɨnɨŋ ndaya mɨŋata mavɨñɨ tamɨrɨmandɨra ha, narɨŋ Got muhɨm maŋgurɨmandɨ. 47 Kru Gotɨŋ maŋgandu haŋɨnɨŋ nurɨŋandɨ nɨŋusi nɨŋuraŋ ndaya aviŋgɨvɨ ŋgundu. Harɨm narɨ, nurɨ andɨndu maña maŋandɨmara. Kru muŋɨnɨŋ ndahara aviŋgɨvɨ ŋgumara. Kamata nurɨŋ taratɨvɨrata avi vana sɨkwɨ andɨrɨmandɨra. 48 [pp]Narɨŋandɨ Nava nuŋandɨ pɨhuyɨ avinzɨkwɨ kɨndi. Harɨm narɨndahara nu maña avinzɨkwɨ kɨyɨmara, vami.
<- Matyu 4Matyu 6 ->- a Juda hatindu vanayɨ, kru mirɨmba naŋga hama krunavundiŋ ambaramɨrɨm mɨnɨzɨta kuyu ŋgundi. Matyu 13.2, 24.3 naŋga Luk 4.20yɨ ndahara ŋgamara.
- b Matyu 4.23-25yɨ naŋga, 9.35yɨ Jisas arɨkinzɨmbɨra mɨŋami. Krunavundiŋ ambaramarama sɨmbɨra, naŋga muha muhɨmɨmuhɨm kandi mɨŋavindamatama sɨmbɨra. Matyu 5yɨ kɨta uta 7yɨ Jisas kuyu sambɨ Gotɨndu tɨwɨyɨ kɨyɨhɨyɨrɨm krunavundiŋ ambavarami. Matyu 8yɨ kɨta uta 9yɨ krunavundi kandi naŋga haŋɨnɨŋ Jisas mɨŋavindamami. Matyundu aŋgwɨmɨkɨyɨ kuyu kutaŋguta kumanzɨpi timu tɨŋgɨruramata ambavarami hañɨndu muhanda nɨ. Kuyu kuta kimaŋgima ha Matyu 5yɨ kɨta uta 7yɨ kɨyɨ. Jisas kuyu kanɨŋandɨhin apuyɨ kɨta ambavarami.
- c Sng 51.17 naŋga, Ais 57.15 naŋga, Lu 6.20
- d Ais 61.2 naŋga, Lu 6.21 naŋga, Sk 7.17
- e Sng 37.11 naŋga, Ais 29.19
- f Ais 55.1-2 naŋga, 65.13
- g Je 2.13
- h Sng 15.2 naŋga, 24.3-4 naŋga, 51.10 naŋga, 73.1 naŋga, 1 Ko 13.12 naŋga, Hi 12.14 naŋga, 1 Jo 3.2-3
- i Mt 5.45 naŋga, Lu 6.35 naŋga, Ro 14.19
- j 2 Ko 4.17 naŋga, 2 Ti 2.12 naŋga, Hi 12.4 naŋga, 1 Pi 3.14
- k Lu 6.22 naŋga, Je 1.2 naŋga, 1 Pi 4.14
- l 2 Sto 36.16 naŋga, Lu 6.23 naŋga, Sɨ 5.41 naŋga, 7.52 naŋga, 1 Te 2.15 naŋga, Hi 11.32-38 naŋga, Je 5.10 naŋga, 1 Pi 4.13
- m Mk 9.50 naŋga, Lu 14.34-35
- n Snd 4.18 naŋga, Jo 8.12 naŋga, 9.5 naŋga, Fl 2.15
- o Mk 4.21 naŋga, Lu 8.16 naŋga, 11.33
- p Jo 15.8 naŋga, 1 Ko 14.25 naŋga, Ef 5.8-9 naŋga, 1 Pi 2.12
- q Ro 3.31 naŋga, 10.4 naŋga, Ga 3.24
- r Lu 16.17 naŋga, 21.33
- s Je 2.10
- t Ro 9.31 naŋga, 10.3
- u Kis 20.13 naŋga, 21.12 naŋga, Wkp 24.17 naŋga, Lo 5.17
- v Je 1.19 naŋga, 1 Jo 3.15
- w Mt 8.4 naŋga, 18.15-20 naŋga, 23.19 naŋga, Mk 11.25 naŋga, 1 Ti 2.8 naŋga, 1 Pi 3.8
- x Mt 6.14-15 naŋga, 18.34-35
- y Kis 20.14 naŋga, Lo 5.18
- z 2 Sml 11.2 naŋga, Snd 6.25 naŋga, 2 Pi 2.14
- aa Mt 18.9 naŋga, Mk 9.47 naŋga, 1 Ko 9.27 naŋga, Kl 3.5
- bb Mt 18.8 naŋga, Mk 9.43
- cc Lo 24.1-4 naŋga, Jer 3.1 naŋga, Mt 19.7 naŋga, Mk 10.4
- dd Mt 19.9 naŋga, Mk 10.11-12 naŋga, Lu 16.18 naŋga, Ro 7.3 naŋga, 1 Ko 7.10-11
- ee Kis 20.7 naŋga, Wkp 19.12 naŋga, Nam 30.2 naŋga, Lo 23.21
- ff Ais 66.1 naŋga, Mt 23.22 naŋga, Sɨ 7.49 naŋga, Je 5.12
- gg Sng 48.2 naŋga, Ais 66.1
- hh Kl 4.6 naŋga, Je 5.12
- ii Kis 21.24 naŋga, Wkp 24.20 naŋga, Lo 19.21
- jj Wkp 19.18 naŋga, Ais 50.6 naŋga, Lu 6.29 naŋga, Jo 18.22-23 naŋga, Ro 12.17-19 naŋga, 1 Ko 6.7 naŋga, 1 Pi 3.9
- kk 1 Ko 6.7
- ll Lo 15.8-10 naŋga, Lu 6.30 naŋga, 6.35
- mm Lo 23.6 naŋga, Sng 41.10
- nn Kis 23.4-5 naŋga, Lu 23.34 naŋga, Sɨ 7.60 naŋga, Ro 12.14 naŋga, 12.20 naŋga, 1 Ko 4.12-13 naŋga, 1 Pi 2.23
- oo Jop 25.3 naŋga, Ef 5.1
- pp Wkp 11.44 naŋga, 19.2 naŋga, Lo 18.13 naŋga, Lu 6.36 naŋga, Kl 1.28 naŋga, 1 Pi 1.15-16