Livala Gagaidi Adi Talígava

Ame Yaubada ina vada yoyou nakae. Boi nimatu tutayana Isileli tubunao Itipita sikalave, sina yoyowo goi go, Yaubada gaota taaoyaina sinaena iiketoiya sisabookuliye tala poti goi. Amo talayadi sinaedi nako goi gaotayana isou isayata, e Yaubada ina Kaba Kaiyaka siyowo. Tutayana gaota taaoyaina ituko iketoiya, Aba Kaiyakayana siligei sikavale ana kadókana gaotayana isayata, e siyowomnei. Aba Kaiyakayana youyuwoina moe Aba Valoboda unana amoko goi Mosese be Yaubada sivaaloboda.

Aba kasala aiyuwo sikaaiyaka. Tayamo tupwana gagaina Yaubada ina Kaba Kaiyaka o ina Vada Kimaasabaina go, moteo goi ikaaiyaka. Amo aba kasalayana yatana goi tomota idi vininabeso yoguyogu o kutukutu sikailagasidi go, Tonúwala igabudi ikasaledi Yaubada yaina.

Aba kasala aiyuwoina yoina insensi ana kaba kasala. Aba kasalayana Yaubada ina Kaba Kaiyaka o ina Vada Kimaasabaina sinaena ikaaiyaka. Ame aba kasalayana yatana insensi sigabugabu.

Boi nimatu Isileli tubunao ituli ta kaba kasala maniyedi gurewa goi siwodugudi go, maniyedi kainum barasa be alova goi siwodugudi.

Neta tomota tayamo aba numisa, e itoboineda tauyana tanumise. Ina sinapu goi geya ipolapola; kaga idige moe nakae iguinuwe. Yaubada aba numisa unana boi ikatótula, tauna nakae bei iguinuwe. Ikanasíuna Isileli tubunao yaidi, tauna kaga liliuna ilatuwokoidi bei iguinuwedi, e nakae bei iguinuwedi. Tauna itoboineda tanumise.

Ame Isileli tubunao dedeoga tayamo simadagi go, sinaena goi Yaubada ina gurewa aiyuwo sidodoidi. Gurewayadi goi boi Yaubada ina lovina ana badabada yawou iginidi. Dedeogayana ikaaiyaka Yaubada ina Vada Kimaasabaina sinaena toina yoina Tukunu Kimaasabaina Toina goi. Kada, ‘Aba vatulúkwana’ unana lovinayadi sivatulukoida manakaeda taketoiya (Tat 25:10-22). Dedeogayana youyuwoina moe anasíuna dedeogaina unana gurewayadi sinaena sikaaiyaka moe lovina Yaubada ina kanasíuna manuna.

Ame livalayana moe aníyana yoina Arameika be nakae Iberiu go, ana yagoina moe tamagu.

Livala Kaipaku kugīte.

Neta tomota tayamo ikalayáusa moe makayau nakae igite go, boda liliudi geya sigiteyeta, go sem tauyana anetava igite. Nakona makayauyana Yaubada goi ima.

Ame Iberiu niyadi. Livala aiyuwo alelu moe tayapali. Ya moe Yauwe yoina kaakupina. Tauna ana yagoina Ya tayapalīye.

Livala Yaubada ina kalibúbuna kugīte.

Ame nunu ituli ituli go, sieboda tayamo, nakae idi bobole tayamo. Anasíuna ana yagoina moe boda aiyuwo sieboda tayamo.

Buki Kimaasabaina goi ame Yaubada iguinuwe tomota yaidi o tomota siguinuwe ituli ta tomotava yaidi.

Boi nimatu Yaubada ikanasíuna Nowa goi (Abv 9:17); niga Eberamo goi (Abv 12:3); niga Mosese be nakae Isileli tubunao goi (Tat 19:4-6); niga Devida goi. Go ana kaba lukavava goi ikanasiukoida (Mad 26:27-28). Buki Kimaasabaina goi neta Yaubada ikanasíuna, kina ilovina tomota kaga siguinuwe. Neta sikabikaone, ivaitedi. Go neta geya sikabikaoneyeta, ikatubolatedi.

Anasiuna bogo moe boi nimatu yoguyogu ikaikaidi goi Yaubada ikanasíuna Isileli tubunao yaidi (Tateta kugīte). Anasiuna vau moe Yeisu ikaikaina goi Yaubada ikanasíuna kita yaida, taeboda tayamo.

Ame gurewa aiyuwo paaevaidi go, yatadi goi boi Yaubada ina lovina yawou iginidi. Gurewayadi sikaaiyaka ina kanasíuna dedeogaina sinaena. Dedeogayana Yaubada ina Kaba Kaiyaka sinaena go, Tukunu Kimaasabaina Toina ana dadava. Gurewayadi moe ina kanasíuna ana kiyakiyaya. (Tat 16:34, 25:16; Gui 7:44; Ibe 9:4; Nuw 15:5).

Anerose moe Dimdim niyadi. Anerose moe idi paisewa yoina. Ame tauyadi tomota geya. Isileli tubunao niyadi goi ana yagoina moe Yaubada ina lobutu ana tolokoinayao. Yaubada ina livala sitalavaite tomota yaidi goi. Aba gita tayamo moe Luk 1:5-20.

Ame gurewa tayamo dedevina toina yoina (Tat 28:9).

Api tupwana nakae gitaa tomota silauláuwo go, apiyana gagaina nakae taaoyaina, e tomota silauláuwo. Api ana taiyakeka dedevina toina.

Ame Yerusalema o tadigo kada, ‘Yaubada ina kasa’ nakae. Ame asayana kimaasabaina unana moe Yaubada umana.

Ame Yaubada imadagi Kaleya mana bodao idi kaba vailai o toogoyoidi idi kaba kaiyaka. Tauna avatau Yeisu geya inumiseyeta, tutayana ikámasa, bei ina asagabugabu goi ikaiyako vata. Amoko goi yeu igabuvata.

Ame yoguyogu tayamo tupwana gagaina go, tomota ana mamanao gagaina namliyeta ase. Ame yoguyoguyana osi maisiyana go, osi gagaina namliyeta ase. Tomota konadi itoboinedi sikailagasidi ase toluna goi, e kónana tupwana moumoudi itoboinedi sikavaledi. Tauna tomota bei iketoiya go, konana ase bei ikavaledi. Aiyuwoina tomota tayamo itoboine ase toluna goi itulaga iketoiya go, manukaina bei iketoiya. Yeisu ase tayamo itulaga tutayana Yerusalema goi isiu (Mad 21:2).

Ame da Kenani idi yaubada vavina yoina. Neta badabadaidi kadi, ‘Aserim.’ Aerayana ana tokwalu moe kówala tayamo simosi. Dogoiyadi yaidi sisakululu nakae neta amo idi yaubada.

Livala Yaubada ina Katukeda kugīte.

Ame tauyana Yaubada ina Katukeda iyagoi gagaina nakae itoboine ilumavivisidoko tomota yaidi goi. Tauyana youyuwoina moe Yaubada ina Katukeda ana tovatulúkwana.

Ame tauyana Yaubada ina Katukeda iyagoi gagaina nakae itoboine tomota ivatulukodokoidi. Tauyana youyuwoina moe Yaubada ina Katukeda ana tolumavívita.

Ame da Kenani idi yaubada yoina. Ana yagoina moe tomoya.

Bali boi nimatu Isileli goi tomota sibagubágula. Bali kutukutuna moe raisi maisiyana. Ago tolobona be nakae vagana limou maisiyana. Beredi tayamo siwodugu go, ame berediyadi gagaidi geya, go sem ame berediyadi moe paaevaidi be kakaaraiidi. Ame berediyadi moe tookaidi avadi (Tat 9:31; Rut 1:22; Iyo 6:9).

Ame Yaubada Balomaina. Tauyana Kimaasabaina; nakae goyo geya, geya toina. Balomayana kimaasabaina Yaubada umana, nakae kaga Yaubada latuwona iguinuwe, e iguinuwe. Avatauwa neta Yeisu siinumise, yaidi goi Baloma Kimaasabaina ikaiyako vata. Moe aba kinana nakae bego tomotayadi Yaubada ina bodao.

Ame aikayana Isileli tubunao tala tamo tamo goi siguinuwe sikakáika be sinuwaisi Yaubada manakaena ivaitedi Itipita goi sisowóduwo.

Boi mainao Yaubada ina anerose isiu ina Itipita sinaena goi bego da Itipita idi botomoya liliudi ikaumatedi. Ago kidi Isileli tubunao idi lami bogina sikaumatedi go, lamiyadi ikaikaidi sikabi, idi vada totomdi goi simigidi. Tutayana aneroseyana isiu Itipita sinaena, totomyadi igitedi iyagoi tomotayadi Yaubada ina bodao. Tuwo ibasitaoidi. Moe pasina tauna aikayana yoina Basitáwana Aikanina. Ame tuta nava siguuinuwe.

Yaubada ina Vada Kimaasabaina be nakae ina Kaba Kaiyaka goi dadavina tayamo yoina Bateta Kimaasabaina. Amoko goi Tonúwala liliudi madi tagona sisiu go, Diyuu besobeso geya adi tagonamo sisiu. Amo dadavayana goi beredi ana teboro, insensi ana kaba kasala be rampa ana kaba yata sikaaiyaka.

Ame parawa neta isti taiyao tapopoli ibíbina niga tagabu, e beredi taodugu.

Ame berediyana geya ana istimo. Isileli tubunao siguinuwe ame nakae: Parawa sikabi bwae taiyao sipopolidi go, isti geya siyatoeta, tauna tutayana sigabu, geya ibibineta; go sem berediyana bei paaevaina nakae kakaaraiina.

Ame aikayana goi geya tayaamo kaga mana isti Isileli tubunao itoboinedi sikáika. Maliyalina ana badabada ainima aiyuwo nakae siguuinuwe. Tutayana ame aikayana ikavava, Basitáwana Aikanina siguinuwe (Tat 12:15-20).

Isileli tubunao niyadi goi ame youyana ana yagoina moe Yaubada ina vada. Bet moe vada go, el moe Yaubada (Abv 28:19).

Ame ida Kaleya youyuwoina. Ana yagoina nakona dimoni idi kaba kaiyaka ana tomoya o dimoni idi tomoya o adi tovakumgo. Nakona ana yagoina tataya ana tomoya. Kidi da Pilistini idi yaubada gagaina moe Baalisebuli. Moe youyana ana yagoina nenéola idi tomoya (2To 1:2).

Ame buki liliudi Aba Vatowo ina Nuwogau. Bukiyana goi dadava aiyuwo sikaaiyaka. Dadava vakuumgoina yoina moe Yaubada ina kanasíuna bogo. Ame dadavayana moe buki Aba Vatowo ina Malakai. Anasiuna bogoyana moe Yaubada ina kanasíuna Mosese yaina.

Dadava aiyuwoina yoina Yaubada ina kanasíuna vau. Ame dadavayana buki Madiu ina Nuwogau. Ame anasiuna vauyana Yaubada iguinuwe Yeisu ina guinuwa goi.

Ame livalayana ana yagoina ame nakae: Kita liliudakova da poyapoya go, Iyoni ina buki goi neta tomota Yaubada sinumise be nakae Yeisu taiyao sispwagógana, e moe tauyadi geya da poyapoya geya. Go neta avatauwa Yaubada siikatae be nakae sakava sinapuna siguuinuwedi, e tauyadi da poyapoya.

Isileli tubunao adi dala yawou aiyuwo sikaaiyaka. Dalayadi yoidi moe Isileli natunao koroto yawou aiyuwo yoidi. Tauna Paulo ma Beniyamina go, Yeisu ma Yuda (Abv 35:23-26, 49:28; Tat 1:1-4).

Ame Yeisu ina tovatotówana yoina Tomasi youyuwoina. Tomasiyana moe Iberiu niyadi go, Didimosi moe da Giriki niyadi. Ana yagoina moe Lalavi (Iyo 11:16, 20:24, 21:2).

Ame tauyana anerose goyogoyoina. Boi nimatu Yaubada anerose imadagidi. Tayamo maisina dedevina toina yoina Lúsipa. Ago Lusipayana igágasa; latuwona ieyaubada. E Yaubada bogina iyagoi, tuwo Lusipayana ivatapiye isiya. Isiya go, anerose goyogoyoidi badabadaidi ikabidi, e tauyana sisabookuliye. Ame aneroseyadi yoidi dimoni.

Ame neta tavatabu áika goi, e nakona kaga tayamo ida nuwonúwana manuna Yaubada goi takawanoi. Tomota maniyedi sidiyakímwana idi nuwomou pasina o idi goyo adi tugavila manuna. Buki Kimaasabaina ivatulukoida bego ame sinapuyana itogaga.

Ame tauyadi youyuwoidi moe Isileli tubunao. Livalayana unana moe Isileli natuna Yehudi. Da Giriki niyadi kadi, ‘Yudaiosi.’ Boi nimatu Isileli tubunao silivisi aba lovina aiyuwo. Tayamo yoina Isileli moe yawéyana ana dadava go, tayamo yoina Yuda moe youya ana dadava. Amo dadavayana siduduwe Yuda unana boda nakona Yuda tubunao. Niga tomota siduduwedi Diyuu.

Ame vada ituli, Yaubada ina Vada Kimaasabaina ituli. Diyuu idi kaba tugúguna Dimdim kadi, ‘Synagogue.’ Amo vadayana goi Diyuu sina siitugúguna be nakae sisaakululu Yaubada yaina. Idi kaba tugúguna asa tamo tamo goi sikaaiyaka, tauna badabadaidi. Go Yaubada ina Vada Kimaasabaina tayamo toito Yerusalema goi ikaaiyaka.

Ame kotuyana yoina Senederina. Moe kidi da Giriki niyadi. Ana yagoina moe tugúguna. Ame tugugunayana goi boda ana badabada 71 sipaaisewa. Tauyadi moe boda aito. Tayamo moe kidi Yaubada ana Tonuwalayao, aiyuwoina moe tomoyamoya go, aitonina moe Yaubada ina Katukeda ana tovatulukwanayao. Ame tauyadi yaidi maniyedi Sadusi, maniyedi Parisi. Ame nakae kidi Isileli tubunao idi kotu.

Ame tauyana Yaubada ina tokabivalavala tayamo. Da Yudiya kadi, ‘Eliyahu.’ El moe Yaubada, i moe guna, yau moe Yauwe. Tauyana yoina ana yagoina kada, ‘Guna Yaubada moe Yauwe.’

Ame Bedeliyema youyuwoina (Abv 35:19). Aiyuwoina ame tayamo boda yoina Yuda goi sisowóduwo. Nakona tauyadi sikaaiyaka Bedeliyema goi (Rut 1:1-2).

Ame boda tayamo yoina. Buki Kimaasabaina goi koroto adi taivasi yoidi Erodi. Tayamo Erodi toolagaina. Tauyana Yudiya goi iilovina tutayana Yeisu ibíbina. Ame tauyana memeya ikaumatedi (Mad 2:1-23).

Aiyuwoina moe Erodi Antipasi. Ame tauyana Erodi toolagaina natuna boi Galili be Pereya parovinsi goi iilovina. Ame Tauyana ilovina Iyoni tosayóyova sikaumate (Mad 14:1-4). Tauyana nava iilovina tutayana Yeisu ikámasa (Luk 23:1-12).

Aitonina moe Erodi Agiripa 1. Tauyana Erodi toolagaina tubuna. Ame tauyana ilovina bego Yemesa nukotona sibobo (Gui 12:1-2). Ame Erodiyana geya latuwona Yaubada iyapaliye, tuwo ikámasa (Gui 12:20-23).

Erodi aivasina moe Erodi Agiripa 2. Tauyana Agiripa 1 natuna. Ame tauyana matana goi Paulo itaoya kotu manuna (Gui 25:13—26:32).

Ame Mosese tuwowona. Tauyana Tonúwala vakuumgoina. Eroni tetelina buki Tateta goi kugīte.

Dimdim kadi, ‘Dragon.’ Ame dogoiyana nakona tupwana ailavasi maisiyana go, gagaina tooina. Nakona moteta maisiyana go, dimówana goi ikaaiyaka. Buki Nuwogau goi gigimeta nakona moe Kaleya (Nuw 12:1-18).

Ame bereta go, paaevaina toloboda goi tasiko be toloboda takopaiwoli (Tat 28:4).

Ame yoguyogu tayamo yoina go, weiniya gagaina nakiyana. Ame yoguyoguyana tupwana sipi maisiyana. Diyuu goti sikanikani be nakae nununa sinimnim.

Ame kainum tayamo go, ana maisa gagaina toina. Tauna neta tomota tayamo goura ibabane, moe esaesa gagaina ibabane. Goura ana kara yaoyaoina nakae go, inamanámala.

Ame Yeisu ina guinuwa; Yaubada ina togaga iguuinuwedi tomota matadi goi, e bei sigitedi siyagoi Tauyana Yaubada goi ima. Guinuwa toogagaidi moe nakae neta Yeisu tokatówana ikidedevinedi siboboina.

Ame neta ava sinapu tomota tubudiyao siguuinuwe go, nakae tomotayadi ame tuta nava siguuinuwe. Parisiyao nakae Buki Kimaasabaina goi. Idi sinapu maniyedi moe tubudiyao goi sima, tauna moe kidi idi gulagula.

Ame koroto gagaina, nakae tauyana tolovina o tokalibúbuna tayamo. Buki Kimaasabaina sinaena ame Yeisu ina paisewa nakae. Da Giriki niyadi kadi, ‘Keriso.’ Kidi Diyuu kadi, ‘Mesaiya.’ Ame livalayadi adi yagoina moe kinava unana ame: Neta tomota tayamo kinava ikabi bego tauyana Tonúwala o tokabivalavala o tokalibúbuna, e pútuma sikabi, korotoyana siputumi. Moe aba kinava siguinuwe bego korotoyana kinava bogina ikabi, e bogina ietonúwala, ietokabivalavala o ietokalibúbuna. Go Yeisu ana tuta goi amo sinapuyana moe tokalibúbuna kaka manuna.

Yeisu nakae. Boi nimatu Yaubada ikinave o ivayoko kina Tokalibúbuna nakae boi Devida ikaalibúbuna. Tauna Yeisuyana ietokalibúbuna o tadigo kada, ‘Ieguyau.’ Aiyuwoina Yaubada ina togaga be nakae ina lovina ivadamanedi Yeisu yaina, tauna Tauyana moe Yaubada ana Vadámana o Guyau. Go aiyuwoina moitamo Yeisu tokabivalavala tayamo, Tonúwala tayamo, be nakae Guyau.

Buki Kimaasabaina moe Aba Vatowo ina Nuwogau. Neta amo bukiyadi talamgogoidi moe yoina Buki Kimaasabaina. Ago boi nimatu tutayana Yeisu nava iiketoiya poyapoya ame goi, e kidi Diyuu idi buki moe Aba Vatowo ina Malakai. Amo bukiyadi geya sivayouyeta Buki Kimaasabaina; go sem sidigo kadi, ‘Gínina Kimaasabaidi.’

Ame livalayana ana yagoina unana moe aiyuwo. Tayamo moe ogaoga; aiyuwoina moe pákwana. Tomota maniyedi sinuwonúwana livalayana unana moe koroto tayamo yoina Iberi (Abv 10:21,24). Ame asa yoina geya. Iberi tubunao madabokidi boda tayamo sivayoudi Iberiu. Go niga ame Isileli tubunao youyuwoidi. Yeisu ina tuta ame tauyadi yoidi Diyuu. Ituli ta tomota Isileli tubunao siduduwedi Iberiu.

Aiyuwoina kidi Isileli tubunao toinidi siduduwedi Iberiu neta sinuwonúwana boda geya siyagoiyeta Isileli tubunao.

Diyuu niyadi yoina Iberiu.

Ame tayamo dogoi Tonúwala igabu go, mainina dedevina ituko ina Yaubada isamkone. Siwodugu ame nakae: Alova sisina, náuna bwaena be nakae nimowo bogina aiigabuna taiyao sipopolidi ikasa. Ikavava, itoboinedi sigabu mainina dedevina ituko ina. Tupwana nakae alovamamaina (Tat 30:34-35).

Isileli tubunao niyadi goi kadi, ‘Israel.’ El moe Yaubada go, isra ana yagoina tomota geya siyagoiyeta. Tomota maniyedi sinuwonúwana ame youyana ana yagoina moe kada, ‘Yaubada ikaalibúbuna.’ Go tomota maniyedi sinuwonúwana ana yagoina kada, ‘Ivayaviya Yaubada yaina.’ O itoboineda takaigavile kada, ‘Yaubada ivayaviya.’ Isileli youyuwoina moe Yakobo (Abv 32:28, 35:10).

Aiyuwoina Isileli moe asa tayamo yoina. Go moe isowóduwo tutayana Isileli tubunao sina Kenani goi sisiu.

Boi Aisake natuna Yakobo ikaaiyaka go, Yaubada ivayoumnei Isileli. Niga Isileli natunao koroto adi badabada yawou aiyuwo. Amo tauyadi sisusáila boda gagaina, tauna moe Isileli tubunao.

Ame náuna tayamo yoina (Tat 12:22; Iyo 19:29; Ibe 9:19).

Ame parawa ana kaba bíbina. Vevina sikabi, adi parawa goi siyato, e bei parawayana ibíbina gagaina.

Go Buki Kimaasabaina goi ame livalakaibala tayamo. Ana yagoina tayamo moe kaga ina paisewa neta isiu ina ibíbina, e dogoi liliudi ikaigoyaidi. Tuta maniyena nakona ina paisewa dedevina go, tuta maniyena moe goyo idigedige.

Koroto adi taiyuwo yoidi Iyoni. Tayamo moe Iyoni tosayóyova (Mad 3:1). Tauyana bwae goi isayoyoidi.

Aiyuwoina moe Sebedi natuna. Ame tauyana Yeisu ina tovatotówana tayamo (Mad 4:21). Ame tauyana Vala Dedevina igini, leta aito yoidi 1, 2, 3 Iyoni iginidi be nakae Nuwogau igini. Isileli tubunao niyadi Iberiu goi kadi, ‘Yoanani.’ Youyana ana yagoina moe kada, ‘Yauwe tonuwokapisi’ o kada, ‘Yabobona Yaubada goi.’

Livala Aba Kaiyaka kugīte.

Livala ‘Aba kasala’ kugīte.

Ame gurewa goi siwodugu. Gurewa sikaudakodako poyapoya yatana nakae bei itoboinedi oine keuwoina sidodoi. Ana papaeva be ana mamanao sivavasa nakona ova tayamo o ovayuwo. Amoko goi oine keuwoina sidodoidi namliyeta aedi goi keuwoinayadi sivavetevetedi bego oine mumuna idau.

Siwodugu ikavava, dadava tayamo goi tapora nakae simadagi bego oine mumunayana itoboine idau tutayana sivavetevete.

Niga gurewa gagaina kikina situtu bei tapora gagaina siwodugu gumogumoina. Ame taporayana isou ina nakae panetayataya tayamo. Ana papaeva nakae ova tayamo. Ame taporayana moe aba saligogo unana tutayana oine keuwoina sivavetevetedi, mumuna idau isou ina taporayana goi.

Ame neta Yaubada tomota ikaipakuyedi. Moe nakae togaga ivinidi be nakae imatakavatedi, e adi dedevina sibabane. O neta minista pútuma ikabi, vada o tomota ikaipakuyedi, e moe nakae togaga ivinidi. Neta ituli ta tomota takaipakuye, moe nakae latuwoda Yaubada togaga ivini be nakae Yaubada goi ana dedevina ibabane. Neta tomota tayamo kaaipakuna, moe nakae Yaubada bogina ikaipakuye.

Livala Alayáusa kugīte.

Kidi Diyuu niyadi kadi, ‘Setani’ go, moe ana yagoina Kaleya. Ame tauyana boi nimatu Yaubada iwodugu. Tauyana anerose yoina Lúsipa, e maisina dedevina toina. Ago tauyana igágasa; latuwona bego ieyaubada; tauna Yaubada igite gamona igoyo Lusipayana ivatapiye isiya. Ego tutayana isiya anerose badabadaidi ikabidi inavedi moe senao o itoboineda kada, ‘Dimoni.’ Ame tuta tauyana topola. Ina paisewa bego ida numisa ibugoyai; latuwona Yaubada takalave go, tauyana anetava tasabookuliye. Moe pasina tauna tauyana ida Kaleya. Tauyana youyuwoina moe Totagíwaya.

Livala Yaubada ina kalibúbuna kugīte.

Ame livalayana moe tubuwau be woiyai manudi. Neta woiyai sinana be tamana tubuwau tayamo sigite udódana be osasa idi paisewa yaidi goi tauyana kikiboda, e bei sina tubuwauyana sinana be tamana silatuwokoidi kadi, ‘Natumi bei kai natuma inai.’ Amoko goi kada, ‘Woiyaiyana moe korotoyana ina kamatákwana.’

Ame yoguyogu tayamo gagaina toina nakae tomota itoboinedi situlaga silokoina. Aiyuwoina adi mamanao tomota sikalisavedi. Tomota itoboinedi kónana moumoudi sikailagasidi kameri toludi goi bego sikavaledi. Ame yoguyoguyana bwae gagaina inim bei itoboine iketoiya tuta maanawena asa neta geya ina bwaemo. Asa nakae Itipita, Isileli be nakae asa liliudi kikidi kameri badabadaidi sikaaiyaka, tomota idi uyabebeyao nakae. Unuununa tomota sikabi, adi kwama siwodugudi. Moe Iyoni ina sinapu (Mad 3:4).

Diyuu niyadi yoina Iberiu. Tauna avatau itoboine niyadi goi ibóbwara, moe ikanaiberiu.

Livala Anasíuna kugīte.

Livala Yaubada ina Katukeda kugīte.

Livala Atukeda ana tolumavívita kugīte.

Ame youyana moe aníyana yoina Arameika. Da Giriki kadi, ‘Pita.’ You aiyuwokova adi yagoina moe gurewa o lasáuna.

Ame livalayana moe tupona be búyala nakae. Ida nunu goi doiyada o tubuda moe ida kitom unana kita ida kaba lovina itoboineda taliwole o tasapi. Búyala be tupona nakae. Neta tupona palituma goi takabi go, guma Tautauna ima ikabi go, búyala ivinida moe ida kitom.

Yeisu Yaubada ina kitom unana Yaubada goi ima o ietune isou ima. Tomota kita Yaubada imadagida go, neta Yeisu tanumise moe nakae kita Yaubada be Yeisu idi kitomyao.

Ame nakae ida guinuwa vaavasaina tomota liliudi yaidi. Nakona lovina, paisewa, aiguyau o kotu goi tagite.

Buki Kimaasabaina goi Yaubada tokivavasa. Moe nakae ina takinona vaavasaina. Toogoyoidi liliudi liuna sibabane. Go kidi tokibóbwata adi vaiwówana sibabane.

Tayamo lovina Yaubada ina Katukeda goi moe kiwota yawouna. Lovinayana ame nakae: Dibayoya ana tuta tomota idi dibayoya sikiwotai kiwota yawou go, tayamo sikabi sikasale Yaubada yaina.

Ame kónana tayamo nakona tomota tayamo tavinibeso go, niga tatavívila, e konaniyana takabimnei. E Buki Kimaasabaina goi nanamsa, paisewa, kónana, o aipaku Yaubada o tomota itoboinedi sikuliuyedi.

Ame kwama goyogoyoina go, Isileli tubunao idi sinapu neta nuwodi imou o neta toinidi sikaisobuyedi o Yaubada matana goi o neta idi goyo goi situgavila, e kwama salisalina silosi. Moe aba kinana bego moitamo nuwodi imou o nakona idi goyo goi situgavila.

Áeyana moe aba kinana tayamo. Aba kinanayana nakae neta dogoi tayamo tagite, dogoiyana bei itakanukanunu nakae kaga bei isowóduwo.

Yaubada ana káeyana boi gaota taaoyaina goi be nakae yeu sabeninimina taaoyaina goi itakanukanunu Isileli tubunao sigite, e siyagoi amoko goi Tauyana ikaaiyaka. Aiyuwoina Yaubada ana káeyana tomoéyala nakae sigite gaota sinaena goi isowóduwo.

Yaubada ina togaga ana káeyana Yeisu goi tagite.

Asa maniyedi poyapoya ame goi gogoutuna; nakae tutayana ikúwana, kuwanayana imalagurewa, tauna ikasa gurewa nakae.

Kuwanayana ana Dimdim moe kadi, ‘Ice.’ Maisiyadi guregurewa gagaidi nakiyadi go, tuulaidi (Tat 9:22).

Ame yoguyogu tayamo simai maisiyana go, sasasaina, toogagaina be nakae tupwana gagaina. Ame yoguyoguyana itogaga; nakae itoboine kita tomota ikanida. Tauyana aba matoita. Yoguyogu nakae tomota moe avana. Aba Vatowo 49:9 ana yagoina moe Yuda tubuna Yeisu ina lovina laiyoni nakae unana itogaga.

Ame yoguyogu sipi bonatuna. Boi nimatu Isileli tubunao lami sikaumatedi sikasaledi Yaubada yaina. Nakae sikaumatedi adi Basitáwana Aikanina manuna. Yeisu siduduwe kadi, ‘Yaubada ina Lami’ (Iyo 1:29).

Ame sinapuyana tupwana nakae kidi Diyuu idi sinapu. Kidi Diyuu niyadi goi sidigo kadi, ‘Kesed.’ Ame guinuwa dedevina tomota siguuinuwe sediyao yaidi go, geya kada tomota besobeso yaidi goi geya. Neta tomota adi taiyuwo bogina sinai o neta kidi boda tayamo o neta sikabivekoveko o neta avakavana, lokata itoboine. Tauna neta tomota tayamo ilokata siyana yaina goi, siyanayana itoboine lokata goi ikatumapu. Go geya, abivekoveko geya o kidi boda tayamo nakae geya.

Ame lotówana geya, go sem guinuwa dedevina. Neta koroto siyana ilokate, niga siyanayana itoboine ikawanoi bego korotoyana lokatayana ilolase. Yaubada Isileli tubunao ilokatedi ina kanasíuna pasina. Anasiunayana pasina Yaubada kidi taiyao boda tayamo. Yaubada ina kanuwóiya goi ikanasíuna kita goi; ina kanasiunayana pasina ilokateda unana anasiunayana pasina bogina taeboda tayamo Tauyana taiyao (Rut 3:10).

Ame sinapuyana tupwana nakae kidi Diyuu idi sinapu. Kidi Diyuu niyadi goi sidigo kadi, ‘Kesed.’ Ame guinuwa dedevina tomota siguuinuwe sediyao yaidi go, geya kada tomota besobeso yaidi goi geya. Neta tomota adi taiyuwo bogina sinai o neta kidi boda tayamo o neta sikabivekoveko o neta avakavana, lokate itoboine. Tauna neta tomota tayamo ilokate siyana yaina goi, siyanayana itoboine lokateyana ilolase. Go geya, abivekoveko geya o kidi boda tayamo nakae geya.

Ame geya lotówana geya, go sem guinuwa dedevina. Neta koroto siyana ilokate, niga siyanayana itoboine ikawanoi bego korotoyana lokateyana ilolase. Yaubada Isileli tubunao ilokatedi ina kanasíuna pasina. Anasiunayana pasina Yaubada kidi taiyao boda tayamo. Yaubada ina kanuwóiya goi ikanasíuna kita goi; ina kanasiunayana pasina ilokateda unana anasiunayana pasina bogina taeboda tayamo Tauyana taiyao (Rut 3:10).

Ame koroto tayamo yoina (Abv 13:18, 14:13). Go aiyuwoina ame asa tayamo yoina.

Ame livalayana sinaena goi yabobona ikaaiyaka. Matakoi dogoi gagaina namliyeta yabobona. Yabobona moe matakoi tayamo. Matakoi moe tomota ina sinapu madabokiina dedevina toina tomota tayamo yaina.

Ame tauyana Tonúwala tayamo boi nimatu Eberamo ina tuta goi ikaaiyaka. Youyana ana yagoina ame nakae: Meliki moe Diyuu niyadi ana yagoina kada, ‘Guna tokalibúbuna’ o kada, ‘Guna tomoya.’ Ago sedeki ana yagoina moe nakae kada, ‘Tokibóbwata.’ Tauna yoina ana yagoina ‘Guna tokalibúbuna tokibóbwata’ (Abv 14:18; Ibe 5:6,10, 6:20—7:31).

Ame livalayana moe Diyuu niyadi. Kidi da Giriki kadi, ‘Keriso.’ Ana yagoina moe kinava nakae.

Livala Guyau o Yaubada ana Vadámana kugitēdi.

Ame neta koroto tayamo bogina inai go, monena ina pákwana ikabi monena nakae. Geya kada monena toina geya, go sem pakoninayana moe monena toinayana sobuyekoina (Abv 22:24).

Ame kaga itoboineda tayagoi moe moitamo, tauna itoboineda tanumise unana nanamsayana moitamo, pola geya. Ame Yaubada ana yagoina manuna. Kaga moitamo itoboineda tayagoi Yaubada manuna. Go Nanamsa Moitamoinayana moe Yeisu goi tagite.

Ame dogoiyana moe noko gagaina toina nakae. Buki Kimaasabaina sinaena tayamo gagaina toina boi ikaaiyaka Vada Kimaasabaina be nakae Yaubada ina Kaba Kaiyaka adi moteo goi. Dogoiyana moe Tonúwala idi kaba níkina (Tat 30:17-21).

Diyuu idi sinapu ituli nunu manuna. Kidi adi nunu geya sinadiyao adi dadava goi geya, go sem tamadiyao adi dadava goi sikatuyaaividi. Tauna kidi idi sinapu goi koroto tayamo ina nunu moe tamana, toinina natunao be nakae natuna koroto natunao be nakae tuwowona o ana gómana ma natunao.

Ame livalayana ana yagoina aiyuwo. Tayamo moe búyala tayamo yoina. Dimdim kadi, ‘Grapevine.’ Neta badabadaidi moe nakae oine tanuina.

Aiyuwoina ana yagoina moe buyalayana keuwoina yoina. Ame keuwoinayadi kaalalaidi. Go keuwoinayana maniyena sikabi, sivavetevete bego mumuna sikabi. Ikavava, oine bwaena siwodugu, tomota sinimnim. Ago oine bwaenayana moe bwae toogagaina tupwana.

Amphletts goi ame niu siwodugu adi bwae adi kaba tega. Go Buki Kimaasabaina goi idi opo simadagi ame nakae: Yoguyogu sakavaina sikabi, aba saligogo siwodugu adi bwae o adi oine manuna.

Ame alova tayamo yoina be nakae keuwoina yoina. Keuwoinayana magi giyaina nakiyana. Sinaena kutukutuna ikaaiyaka geya takanikani. Alovayana keuwoina sikabi, sivavetevete bego mumuna sikabi. Ikavava, pútuma siwodugu. Keuwoinayana sikanikani.

Ame koya tayamo yoina unana koyayana goi alova yoina oribe sikaaiyaka. Oribe koyaina unana goi tánuwo Gedesemane ikaaiyaka. Amoko goi Yeisu siyoisi namliyeta sinave ana kotu manuna Pailato matana goi.

Ame yoguyogu tayamo gagaina nakae tomota itoboinedi situlaga. Osi maniyedi adi mamanao tomota sikalisave. Osiyadi itoboinedi woilidi silokoina. Tovayaviya nakae itoboinedi situlaga adi kaleyayao sivatapiyedi. Aiyuwoina itoboinedi dedeoga ma kaena sibiudi.

Ame tauyadi Isileli tubunao idi kotu ana tolovinao. Kotuyana goi boda aiyuwo sikaaiyaka. Tayamo yoina Sadusi go, tayamo yoina Parisi. Boda aiyuwokova Isileli tubunao adi tolovinao kotu manuna go, tauyadi adi tovakumgo moe Tonúwala Toolagaina.

Parisi nakona aníyana Iberiu go, ana yagoina moe kimasaba. Tauyadi toinidi sikamasabedi Yaubada umana. Aiyuwoina sipooisógana bego Yaubada ina Katukeda ana lovina be nakae toinidi idi lovina sikibobosidokoidi go, latuwodi tomota liliudi nakae siguuinuwe. Ego adi kimasabayana goi toinidi sitavilei Isileli tubunao liliudi yaidi.

Parisi sinumisa bego tokámasa bei sitaoyamna. Aiyuwoina ame tauyadi idi sinapu o kada idi gulagula moe níkina. Tuta liliuna nimadi siinikidi o siisiwo bego simavada Yaubada matana goi.

Paulo boi Parisi tayamo, e boi mainao ipooisógana gagaina Yaubada ina Katukeda manuna bego tomota liliudi sikabikaonedoko.

Ame livalayana moe da Giriki niyadi. Ana yagoina moe pipti (50) unana ame: Kidi Isileli tubunao áika gagaina siwodugu witi ana dibayoya ana tuta. Moe maliyalina ana badabada pipti (50) Basitáwana Aikanina mlina. Moe nakae Sabati ana badabada ainima aiyuwo be nakae maliyalina tayamo. Amo maliyalinayana goi kidi Diyuu áika gagaina siguinuwe. Aikayana youyuwoina moe Keuwokumgo Aikanina.

E aikayana goi Diyuu sinuwokavate boi Mosese Sainai koyaina goi ituko, e Yaubada ina Katukeda Mosese ivini go, boda ikanasiukoidi. Aiyuwoina aikayana moe dibayoya manuna. Tauna sikauyagu Yaubada yaina. Aikayana youyuwoina moe Wiki Aikanina (Tat 23:16 be 34:22). Buki Guinuwa kúpwana 2 goi tutayana Baloma Kimaasabaina isou ina tonumisa yaidi, moe Pentikosi ana tuta.

Ame tauyana da Itipita adi tolovina. Pero moe koroto ina paisewa yoina. Ago korotoyana yoina geya tayagoiyeta. Tauna Pero neta takaigavile ana Gumawana, itoboineda kada, ‘Tolovina Toogagaina Toina’, o kada, ‘Tokalika.’

Ame Tauyana yoina mainao moe Saimoni. Saimoni moe kidi Diyuu niyadi. Niga tutayana Yeisu ima, Saimoni ivayou Kepasi. Moe aníyana yoina Arameika. Kepasiyana ana kaigavila da Giriki niyadi goi moe Pita. Ame youyadi aiyuwokova adi yagoina moe lasáuna.

Pákwana moe yówana nakae go, sinaena lovina ikaaiyaka. Neta tomota tayamo paakonina, moe nakae tomotayana mana tolovina. Geya ilovineta toinina yawoina manuna. Go sem ina tolovina o ina tomoya iilovina.

Buki Kimaasabaina sinaena tomota maniyedi moe tomota idi pakonayao. Nakona yaviya goi tomota siyoisidi bego idi pakonayao. Go aiyuwoina tomota maniyedi neta tookaidi bei toinidi sitagonedi bego ituli ta tomotava idi pakonayao. Ava tomotava neta paakonidi moe tauyadi geya itoboinedita yawoidi manuna toinidi siilovina. Idi tomoya iloviinaedi. Avatauwa paakonidi moe tauyadi kónana nakae.

Ame kainum goura go, tomota siwodugu bego gumogumoina namliyeta nimaseliselidi goi siyato. Ana maisa gagaina.

Aiyuwoina rini maniyedi madi kaba kinana bego tomota siyagoi tauyana avatau. Neta tomota tayamo leta igini, tutayana ilukavave, bei ibili namliyeta tayamo aba kaipaki igabu iséwaya letayana goi bego ikaipakiye. Ikavava, ina rini goi ikaupakiye bego ina kaba kinana ikaaiyaka.

Ame ana yagoina aiyuwo. Tayamo moe asa giyaina yoina. Asayana taon nakae, tauna boda gagaina sikaaiyaka. Asayana ikaaiyaka parovinsi tayamo yoina Itali goi. Niyadi ituli; yoina Latin.

Aiyuwoina ame aba lovina tayamo gagaina yoina. Ame aba lovinayana madabokina Sisa iloovinae. Sinaena moe tayamo parovinsi Itali ikaaiyaka. Tauna Roma moe asa tayamo yoina be nakae aba lovina gagaina yoina.

Ame Dimdim kadi, ‘Citizen.’ Ana yagoina ame nakae: Avatau neta Roma ina lovina sinaena goi ikaaiyaka moe geya kada ibíbina Roma goi geya. Neta koroto tamana o sinana Roma ina lovina goi sikaaiyaka, e natudi nakae. Tomota maniyedi itoboinedi siemaisi bego Roma ina lovina sinaena goi sikaaiyaka. Bogina kuyagoi. Tomota maniyedi Roma ina lovina sinaena goi sikaaiyaka go, asa Roma goi geya sikaiyaketa, go sem ituli ta kasa goi. Go itoboinedi Roma ina vaita sibaabanedi unana Roma ina lovina goi sikaaiyaka.

Paulo tamana nakona tayamo guinuwa dedevina iguinuwe da Roma idi tolovina manuna, tauna sivayoko tauyana Roma ina lovina sinaena goi ikaaiyaka. Tauna tutayana Paulo ibíbina, tauyana nakae Roma ina lovina sinaena goi ikaaiyaka. Neta tomota siwowoko bego goyo iguinuwe, mainao kotu siguinuwe bei sigite moitamo. Go avatau neta Roma ina lovina sinaena goi geya ikaiyaketa, e kotu geya. Mainao itoboine dábina ibabane. Aiyuwoina avatau Roma ina lovina sinaena goi ikaaiyaka geya itoboineyeta ivailai kerose goi ina goyo pasidi. Kerose moe toogoyoidi, tokapipilova be nakae kidi paakonidi manudi o tadigo kada, ‘Avatau Roma ina lovina sinaena goi geya ikaiyaketa.’

Ame Diyuu niyadi go, kidi Diyuu idi Sabati moe Paraide níyala isaliu ina Satade níyala isaliu. Livalayana ana yagoina moe aba waiwasi. Tauna ame maliyalinayana aba waiwasi.

Ame boda tayamo tupwana Parisi nakae go, kidi kadi, ‘Tokámasa geya siitaoyamna.’ Tauyadi Isileli tubunao adi tolovinayao. Diyuu idi kotu ana tolovinayao moe bodayadi aiyuwokova, Parisi be Sadusi.

Saiyoni moe koya yoina, yatana Yerusalema ikaaiyaka.

Ame Yaubada ina lovina Eberamo ma natunao yaidi. Koroto kusidi matadi sakavaidi sikupoidi. Moe nakae aba kinana Yaubada be kidi sieboda tayamo.

Aiyuwoina moe Yaubada ina kanasíuna ana kaba kinana. Tauna ava koroto sakavaina geya ikupoeta, e tauyana Yaubada ina boda geya (Abv 17:10).

Ame dogoiyana kamkam bolamo bulubuluna ana pasapasa o nakae ana dágula, e moe dogoiyana yoina sakusaku.

Aiyuwoina ame kaga neta ipusa. Nakae aba kasala matakubuna goi sakusaku sikaaiyaka.

Ame ana yagoina aiyuwo. Ame parovinsi tayamo yoina. Da Samériya kidi apkasi. Tubudiyao Diyuu be nakae Totuyoyowo, tauna Diyuu geya latuwodi sikaiyaka da Samériya taiyao.

Aiyuwoina Samériya asa tayamo giyaina yoina go, Samériya parovinsi sinaena ikaaiyaka.

Ame dedeoga maisiyana go, tupwana gagaina nakae tomota tayamo o adi taiyuwo itoboinedi sisowoya sitaoya. Sariyotayana ma kaena go, aenayadi gumogumoidi, e osi sibiubiu.

Ame neta sopu takabi areko taniki ikavava, bwae goi tasayoyoi bei báila ikavava.

Ame Iyoni Tosayóyova ina paisewa. Tomota sima, e bwae goi isayoyoidi. Moe nakae idi goyo goi ikimavadedi.

Kita nakae. Ida goyo báila nakae go, Yeisu ikaikaina goi isayoyoida.

Go kina Yeisu Baloma Kimaasabaina goi tomota isayoyoidi. Ame nakona ana yagoina aiyuwo. Tayamo moe Baloma Kimaasabaina ivinida o tadigo kada, ‘Togaga ivinida.’ Aiyuwoina Baloma aba kinana Yaubada bogina ikatuvaisiuda ina bodao yaidi goi.

Ame aba vesi tayamo. Tomota kainum paaevaidi taiyao siláui bei ana táiya tupwana nakae neta bere taláui.

Ame yoguyogu tayamo weiniya nakiyana. Unuununa sibobo areko siwodugu. Aiyuwoina nununa tomota sinimnim. Bonatuna yoina lami.

Ame yoguyoguyana bei sikaumate sikasale Yaubada yaina. Sipi maniyedi sikaumatedi sikáika. Sipi idi sinapu tupwana nakae bao. Nakae tomatakavata ivayoudi go, tutayana iduduwedi bei niyana sikabikaone. Go sipi neta tomota sikaumate, geya imgemge geya.

Ame kainum tayamo go, ana maisa tupwana gagaina. Da Roma idi gurewa siriba goi siwodugu.

Ame koroto yoina geya, go sem ame ina paisewa yoina. Sisa ana yagoina moe tolovina nakae. Go Sisa tamo tamo yoidi ituli ituli. Nakae Sisa Agastasi o Sisa Nero o Sisa Tiberiyasi.

Soroti moe negoneegosina. Soroti ana paisewa aito Isileli tubunao yaidi goi. Tayamo ana yagoina moe áika manuna bego awoinu ana káika dedevina. Go aiyuwoina moe núwala manuna. Aitonina ana yagoina moe livalakaibala nakae. Ana yagoina moe nanamsa. Soroti nanamsa nakae. Neta itagau, tomotayana yaaluwoina.

Ame boda aiyuwo siguinuwe. Mainao boda aiyuwo go, niga sieboda tayamo dogoi tayamo manuna. Moe nakae bogina sispwagógana. E idi lovina tayamo be nakae idi nuwonúwana tayamo.

Nakae kita tonumisa neta Yeisu taiyao taspwagógana, e ida lovina be ida nuwonúwana tayamo. Dimdim kadi, ‘United.’ Nakae tapwaroro yoina ‘United Church.’

Ame tauyana ina paisewa bego da Roma idi takisi ilamgogoidi. Go maniyedi moe Isileli tubunao o kada, ‘Diyuu.’

Neta Diyuu tayamo ina paisewa takisi ana togogo, senao liliudi bei sikatae. Tauyana moe nakae toogoyoina unana ipaaisewa idi kaleyayao da Roma manudi.

Ame livalayana ana yagoina moe digo nakae go, gagaaina.

Ame tomota adi taiyuwo neta sivabobolagu be silivisi, e koroto tayamo ima nuwodi inuwotalatalaidi sivadígwana.

Kita toogoyoida Yaubada matana goi, tauna Tauyana ilivisida. Nakae Tauyana itoboine ilauida go, Yeisu kita ada togúdala Yaubada yaina, tauna Yaubada nuwona igudali, e ame tutayana Yaubada taiyao takabivekoveko.

Tonúwala togúdala nakae unana kidi sipaaisewa Isileli tubunao be nakae Yaubada manudi. Isileli tubunaoyadi sikimavadedi bego itoboinedi sikabivekoveko Yaubada taiyao.

Ame tauyana tomota go, Yaubada ina nuwonúwana italavaaitedi tomota yaidi. Tupwana anerose nakae go, ame tauyana tomota.

Boi nimatu Yaubada ina tokabivalavalayao ina nuwonúwana sitalavaaitedi Isileli tubunao liliudi yaidi. Buki Kimaasabaina goi badabadaidi sikaaiyaka. Yoidi nakae Isikeli, Yeremaya, Iyona, Aiseya, e amo nakae.

Go kina tokabivalavala polapola moe avatauwa neta sidigodigo bego Yaubada ina livala sikabivalevale go, moe pola. Nakona dimoni ina livala o toinidi idi livala sikabivalevale.

Ame tupwana nakae tolovina go, lovina dedevina toina. Neta koroto tayamo ina lovina dedevina be nakae tomota liliudi latuwodi ina nuwonúwana siguuinuwe, moe nakae tauyana tokalibúbuna. Tauna Yeisu ada Tokalibúbuna.

Ame avatau itogaga toina. Yaubada tokalika.

Ame avatau neta ina guinuwa o ina sinapu madabokina nakae toni kasa sinuwonúwana dedevina.

Go Buki Kimaasabaina goi ame avatau neta Yaubada ina nuwonúwana iguinuwedoko. Diyuu siyagoi Yaubada ina nuwonúwana ina Katukeda goi sibabane. Tauna avatauwa ina Katukedayana siguinuwedoko moe kada, ‘Tauyana tokibóbwata.’

Neta Yeisu tanumise, e ikaikaina pasina Yaubada ivayokoida kita kiboobosida; moe nakae ida goyo inuwotaoidi go, ina bodao goi ikatuvaisiuda.

Ame tomota tayamo bei yawoina ikimasabe Yauwe umana tuta kaakupina goi. Tutayana ame nakae iguuinuwe, oine geya inimnim, kununa geya ikupoeta be kaga baailidi ivakilisidi. Yoyowo 6:1-21 kugite.

Ame Yeisu toinina iduduwe. Go geya tayamo tuta idigo kana, ‘Yau Tomalatomota.’ Latuwona moe ivamou Tauyana avatau. Ina kaleyayao nakona sitainasi. Da Giriki niyadi goi kadi, ‘Tomota Natuna.’ Ame livalayana igimisowóduwo Daniyela 7:13-14 goi. Livalayana unana moe aníyana Arameika unana Daniyela ina buki Arameika goi igini. Daniyelayana tayamo tomota yábana goi igite tomotayana taulitoinina. E tutayana Yeisu kana, ‘Tomalatomota’, ana yagoina tupwana nakae idigo kana, ‘Yau amo tomotayana yábana goi Daniyela igite.’ Tauna ana kaigigita Yeisu yábana goi ima. Moe pasina kada, ‘Tomalatomota.’

Tonúwala liliudi Livai tubunao. Tonúwala Toolagaina tayamo toito ikaaiyaka; tauyana koroto gagaina Isileli sinaena. Anetava mana tagona Tukunu Kimaasabaina Toina Yaubada ina Vada Kimaasabaina goi isiusiu.

Go tauyana sobuyekoina moe Tonúwala Gagaidi. Ame tauyadi badabadaidi. Madi tagona Bateta Kimaasabaina goi sisiu sipaisewa. Geya adi tagonamo Tukunu Kimaasabaina Toina goi sisiu.

Tonúwala idi paisewa badabadaidi. Tonúwala Toolagaina ina paisewa tayamo moe tala tamo tamo sivatayamo tomota idi goyo manudi inúwala.

Aiyuwoina Tonúwala gagaidi maliyalina tamo tamo tomota idi vininabeso sikaasaledi Yaubada yaina.

Aitonina moe Tonúwala kidi tupwana nakae togúdala unana sikaaiyaka Yaubada be kita nauyayanaida.

Ame tauyadi Isileli tubunao geya; go sem kidi Totuyoyowo go, latuwodi Isileli tubunaoyadi idi Yaubada yaina sisakululu. Tuwo sakavaidi sikupoidi, sisayóyova be nakae sitakisi Isileli tubunao idi Vada Kimaasabaina Yerusalema goi. Ikavava, tauyadi bogina tapwaroro besobeso goi sisaidámana go, Yaubada anetava yaina sisakululu nakae kidi Isileli tubunao.

Ame anerose goyogoyoina. Tauyana yoina moe Lúsipa. Dimdim kadi, ‘Diyaboro’ go, moe kidi da Giriki niyadi. Diyaboroyana ana yagoina moe Totagíwaya unana tauyana ina sinapu moe tagíwaya. Tauyana youyuwoina moe Kaleya.

Ame Yaubada, unana geya tayaamo vatau Yaubada nakae. Tauyana ituli, tauna itoboineda kada, ‘Tauyana Totumasaba.’

Buki Kimaasabaina sinaena boda aiyuwo sikaaiyaka; tayamo yoina Diyuu go, tayamo yoina Totuyoyowo. Diyuu moe Yaubada ina bodao o tadigo kada, ‘Isileli tubunao.’

Go boda aiyuwoina moe Totuyoyowo. Ame tauyadi Diyuu geya. Diyuu Yaubada ina kanasíuna goi sikaaiyaka go, kidi Totuyoyowo geya, go sem anasiunayana moetala goi sikaaiyaka. Aiyuwoina Diyuu sakavaidi sikupoidi nakae Yaubada boi ilovina go, Totuyoyowo sakavaidi geya sikupoidita. Aitonina Totuyoyowo sisaakululu yaubada polapola yaidi. Moe pasina tauna kidi Diyuu geya.

Go Paulo ina leta goi tuta maniyena Totuyoyowo ana yagoina moe kidi Yeisu geya sinumiseta.

Totuyoyowo maniyedi bogina situgavila, e Yeisu sinumise go, tauyadi Diyuu geya unana sakavaidi geya sikupoidita.

Tauna buki Guinuwa goi boda ainima sikaaiyaka. Tayamo kidi Diyuu sisakululu Yeisu be Yaubada yaidi. Aiyuwoina moe Diyuu Yaubada siyagoi go, geya sisakululuta Yeisu yaina. Aitonina moe Totuyoyowo geya sisakululuta Yeisu be Yaubada yaidi, go sem sisaakululu yaubada polapola yaidi. Aivasina moe Totuyoyowo go, sisaakululu Yeisu be Yaubada yaidi. Ainimaina moe Totuyoyowo go, sisaakululu Yaubada anetava yaina go, nakona Yeisu valena geya sinoveyeta.

Buki Kimaasabaina sinaena boda aiyuwo sikaaiyaka; tayamo yoina Diyuu go, tayamo yoina Totuyoyowo. Diyuu moe Yaubada ina bodao o tadigo kada, ‘Isileli tubunao.’

Go boda aiyuwoina moe Totuyoyowo. Ame tauyadi Diyuu geya. Diyuu Yaubada ina kanasíuna goi sikaaiyaka go, kidi Totuyoyowo geya, go sem anasiunayana moetala goi sikaaiyaka. Aiyuwoina Diyuu sakavaidi sikupoidi nakae Yaubada boi ilovina go, Totuyoyowo sakavaidi geya sikupoidita. Aitonina Totuyoyowo sisaakululu yaubada polapola yaidi. Moe pasina tauna kidi Diyuu geya.

Go Paulo ina leta goi tuta maniyena Totuyoyowo ana yagoina moe kidi Yeisu geya sinumiseta.

Totuyoyowo maniyedi bogina situgavila, e Yeisu sinumise go, tauyadi Diyuu geya unana sakavaidi geya sikupoidita.

Tauna buki Guinuwa goi boda ainima sikaaiyaka. Tayamo kidi Diyuu sisakululu Yeisu be Yaubada yaidi. Aiyuwoina moe Diyuu Yaubada siyagoi go, geya sisakululuta Yeisu yaina. Aitonina moe Totuyoyowo geya sisakululuta Yeisu be Yaubada yaidi, go sem sisaakululu yaubada polapola yaidi. Aivasina moe Totuyoyowo go, sisaakululu Yeisu be Yaubada yaidi. Ainimaina moe Totuyoyowo go, sisaakululu Yaubada anetava yaina go, nakona Yeisu valena geya sinoveyeta.

Ame neta koroto tayamo itaoya ibóbwara tomota tayamo manuna. Nakona kotu goi o tugúguna goi korotoyana ivaite be ibóbwara manuna. Buki Kimaasabaina goi Yeisu ida Tovapísiya unana tuta liliuna ikaawanoi Yaubada yaina kita manuda. Aiyuwoina kita ida Tovapísiya moe Baloma Kimaasabaina.

Avatauwa neta Yeisu siinumise be nakae latuwodi sisabookuliye, amo tauyadi Yeisu ina tovatotowanayao unana tauyadi idi sinapu goi Yeisu ina sinapu sivatotowone.

Buki Kimaasabaina kana, ‘Yeisu ina tovatotowanayao yawou aiyuwo’, moe kidi Pita, Madiu, Sebedi natunao Yemesa be Iyoni, Anduru, Pilipo, Batolomiu, Tomasi, Alipiyo natuna Yemesa, Tadiyasi, Saimoni be Yudasa. Ame tauyadi nava ivayokoidi kidi ina vamoleyanayao. Go neta tomota besobeso tayamo Yeisu inumise, tauyana nakae ina tovatotówana tayamo.

Ame yabobona tayamo Yaubada sivini. Yoguyogu tayamo sikaumate. Ikavava,

Yaubada ina Vada Kimaasabaina sinaena o ina Kaba Kaiyaka dadava aiyuwo sikaaiyaka. Dadava vakuumgoina moe Bateta Kimaasabaina. Amo dadavayana Tonúwala liliudi madi tagona sisiusiu. Go dadava aiyuwoina moe yoina Tukunu Kimaasabaina Toina. Amo dadavayana goi Tonúwala Toolagaina anetava mana tagona isiusiu.

Tukunu Kimaasabaina Toina sinaena Yaubada ina kanasíuna dedeogaina ikaaiyaka.

Ame Yaubada ina vada gagaina Yerusalema goi. Sinaena tayamo dadavina yoina Tukunu Kimaasabaina Toina. Amo dadavayana boda besobeso geya itoboinedita sisiusiu. Tonúwala Toolagaina anetava mana tagona isiu go, moe tala tamo tamo sivatayamo bei isiu.

Dadava aiyuwoina yoina Bateta Kimaasabaina. Amo dadavayana goi Tonúwala liliudi madi tagona sisiusiu.

Tutayana Isileli tubunao yoyowo goi sivanibiníbita vadayana yoina Yaubada ina Kaba Kaiyaka. Niga Yaubada ina vada Yerusalema goi siyowo moe yoina Vada Kimaasabaina.

Livala Yaubada ana Vadámana kugīte.

Ame nainaidi idi sinapu. Neta koroto tayamo inuwonúwana bego monena inonoina ituli ta koroto, e toni monena ina lotówana geya idedevineta. Nakae iegamogamogu o nuwona imou unana latuwona anetava monena iyale. Moe unana vavina moe korotoyana ina kaba lovina.

Buki Kimaasabaina goi ame livalakaibala Yaubada manuna. Tupwana nakae Isileli tubunao moe Yaubada monena. Tauna tutayana Tauyana sikalave bego yaubada polapola yaidi sisaakululu, e moe nakae koroto monena neta ikalave go, ina ituli ta vavina goi siroerata, tauna Yaubada ivakókala manudi.

Kita tomota imadagida kina ina kaba lovina, tauna Yaubada anetava yaina tasaakululu nakae tayaapaliye. Neta tana ituli ta yaubada polapola yaidi tasaakululu, itoboine Yaubada ivakókala manuda unana imatakoiyeda gagaina.

Ame valayana Yeisu yawoina manuna. Tauyana kerose goi ikámasa namliyeta itaoyamna, tauna ame tuta Tauyana Tomoya. Moe Vala Dedevina unana Tauyana goi ada yava tababane.

Eberamo ana tuta be nakae Yeisu ina tuta goi adi tomata sivaliiwogedi tukubu sinaedi. Go idi valiwogayadi geya kada poyapoya sinaena geya; go sem tukubu sinaena siyatoidimo. Ikavava, gurewa gumogumoina go, gagaina sikabi, aba siu sikaubode. Tukubuyadi moe bebégula goi siwodugudi (Tat 23:9).

Vamoléyana ana yagoina tupwana nakae etuna. Etuna moe Dobu. Vamoléyana sinaena moe paisewa tayamo ikaaiyaka. Tauna Yeisu ina vamoléyana moe tomota tayamo ivamoleye ina tayamo paisewa iguinuwe Tauyana manuna. Tupwana nakae neta kada, ‘Ikawoi.’ Buki Kimaasabaina sinaena Yeisu ina vamoleyanayao moe tauyadi boi Yeisu sigite be nakae ina taoyamna sigite, e sina Yeisuyana Valena sitaalavaite tomota yaidi.

Da Dobu kadi, ‘Apostoro’ go, amo Dimdim niyadi be nakae da Giriki niyadi. Apostoro da Giriki niyadi goi ana yagoina tauna vamoléyana.

Ame sinapuyana buki Aba Vatowo goi isowóduwo. Neta vavina ikágala, e itoboine ina pákwana vavina ikabi, monena ivini. Vavinayana nakae monena aiyuwoina go, monena toina sobuyekoina. Koroto taiyao bei simasisi go, tutayana ivenátuna, natuna moe korotoyana natuna toina. Ame Serai ina pákwana Ega be Eberamo nakae siguinuwe (Abv 16:3).

Ame limou maisiyana. Nakae tolobona maanawena go, kutukutuna giyaiidi raisi nakiyadi sipona goi sikaaiyaka. Dibayoya ana tuta tomota kutukutu sikabidi sikauvetevetedi, e parawa siwodugu.

Ame ana yagoina aiyuwo. Tayamo ana yagoina moe nakona kaga tomota tavini go, geya tayamo kaga bei sikatumapu. Tupwana nakae tavinibeso.

Aiyuwoina nakona leta ana kaba lukavava, Paulo bei tomota ilatuwokoidi ina yabobona yaidi.

Ame Aisake natuna. Yakobo youyuwoina moe Isileli. Tauyana natunao koroto adi badabada yawou aiyuwo. Amo tauyadi dala yawou aiyuwo unadi. Isileli tubunao niyadi goi Yakobo yoina moe you kaakupina. Yoina madabokina moe nakona Yakobo-el go, ana yagoina kada, ‘Yaubada imatakavata.’ Isileli tubunao niyadi goi Yakobo ana taiyakeka tupwana nakae idi livala aegedugedu manuna (Abv 25:26). Go aiyuwoina ana taiyakeka tupwana nakae idi livala sonana manuna (Abv 25:36). Aiyuwokova sivatulukoida Yakobo yawoina manuna. Siyana aegedugeduna iyoisi tutayana sibíbina. Aiyuwoina Yakobo siyana Iso ina lovina isonane.

Da Giriki niyadi goi ame youyana nakae Diyuu niyadi kadi, ‘Yakobo.’ Go Dimdim sikaigavile kadi, ‘Yemesa.’

Ame nakae Yaubada yoina. Yoina toina moe Yauwe go, ana yagoina Yau o Yau Tauyagu. Tateta 3:14-15 goi igimisowóduwo. Amoko goi Mosese ivatulukoida Tauyana yoina manuna. ‘Yau Tauyagu’ ana taiyakeka nakae ‘Yauwe’ Diyuu niyadi goi.

Livala Yauwe kugīte.

Ame tauyadi Diyuu geya, go sem kidi Totuyoyowo. Tauyadi Yaubada sitaimamine go, geya latuwodi Isileli tubunao sisiukoidi. Latuwodi sisiukoidi go, neta nakae, mainao itoboinedi sitagona tomota sisayoyoidi namliyeta idi vininabeso sikasaledi Yaubada yaina. Go aitonina itoboinedi sakavaidi sikupoidi. Go geya latuwodi sakavaidi sikupoidi. Moe pasina tauna geya latuwodi Isileli tubunao sisiukoidi.

Boda tayamo moe tosaidámana. Ame tauyadi Totuyoyowo go, sisaidámana Isileli tubunao yaidi nakae sisiukoidi. Tauyadi sitagona sakavaidi sikupoidi. Moeko goi adi kaigigita tauyadi Diyuu toidi.

Ame livalayana moe Yeisu goi tagite. Yeisu ina guinuwa be ina sinapu moe Yaubada nakae. Da Giriki niyadi goi ame Keriso. Diyuu kadi, ‘Mesaiya.’ Yaubada ina togaga be ina lovina madabokina ivadamanedi Yeisu goi bego ietokalibúbuna, Tauyana Yaubada ana katumapu nakae.

Livala Guyau kugīte.

Alibúbuna tupwana nakae lovina. Ame asa tayamo geya. Yaubada ina kalibúbuna moe ana yagoina ikalibubuda. Tauna neta kada, ‘Yaubada ina kalibúbuna sinaena goi takaaiyaka’, moe nakae Yaubada ikalibubuda.

Livala Tokalibúbuna kugīte.

Boi Mosese ikaaiyaka koya yatana goi go, Yaubada ina Katukeda ivini. Atukedayana sinaena moe lovina badabadaidi sikaaiyaka nakae Tateta 20 ivatulukoida. Ame lovinayadi goi tomota siyagoi manakaedi siketoiya bei yawoidi dedevina nakae Yaubada latuwona. Isileli tubunao ikinavedi bego tauyadi ina bodao, tauna Yaubada latuwona idi sinapu kina nakae.

Kidi Diyuu yaidi goi Yaubada ina Katukeda moe buki boi Mosese iginidi. Bukiyadi moe Aba Vatowo, Tateta, Vininabeso ana Lovina Bukina (Vininabeso), Isileli tubunao Yoyowo goi (Yoyowo) be Yaubada ina Katukeda ana lumavívita (Atukeda).

Ame Yaubada yoina. Tateta 3:14 goi igimisowóduwo. Yoinayana ana yagoina moe kada, ‘Yau’ o kada, ‘Yau Tauyagu.’ Yau Tauyagu ana taiyakeka nakae Yauwe Isileli tubunao niyadi goi.

Ame Yaubada yoina go, ana yagoina nakae ikaiyako vata: Boi nimatu, ame tuta be nakae tuta simamaima (Nuw 1:4).

Yaubada ina Katukeda kugīte.

Ame Maliyalina goi Yeisu bei ikaluvilamna ima ina tonumisayao adi yava manuna be nakae toogoyoidi adi takínona manuna.

Ame youyana da Giriki niyadi go, Diyuu kadi, ‘Yehosuwa’, o ‘Iyosuwa.’ Youyana ana yagoina moe Yauwe iyaveda.

Avatauwa neta Yeisu sinumise tomota siduduwedi kadi, ‘Yeisu ina Kenao sisabookuliye.’ Yeisu ina Kenao ana yagoina neta latuwoda ada yava tababane, enao tayamo ikaaiyaka moe Yeisu tanumise. E Tauyana ida kenao bego Yaubada tanoko.

Ame tauyadi tupwana anerose nakae go, ituli. Anerose ina paisewa nakae Yaubada ana lobutu ana tolokoina. Ago kidi yábana ana tomatakavatayao idi paisewa moe matakavata. Nakae Ideni o nakae aba vatulúkwana dedeogaina simatakavatedi. Tomota geya siyagoiyeta ame tauyadi kaga. Tayagoi kidi tomota geya. Nakona kidi anerose o nakona kaga ituli. Tayagoi ma panepanedi. Diyuu niyadi goi kadi, ‘Kerub’ neta tayamo go, kadi, ‘Kerubim’ neta badabadaidi.

Yábana niyanina moe níyana tayamo nakae go, niyaniyana unana moe Baloma Kimaasabaina. Ame tupwana tomota niyadi nakae go, tupwana ituli. Baloma Kimasabainayana tobóbwara nukotona isanayato, e tobobwarayana itoboine ibóbwara. Go niyaniyana geya iyagoiyeta nakae geya iyagoiyeta kaga idigedige. Totaiyakeka nakae niyaniyana geya siyagoiyeta.

Tobobwarayana ina livala moe Yaubada ana yapali manuna o kada, ‘Yaubada ivadigo.’

Neta tokaigavila tayamo ikaaiyaka, tauyana ina kaiguyau Baloma Kimaasabaina goi itoboine tobóbwara ina bóbwara ikaigaviledi bei totaiyakeka itoboinedi siyagoi. Go neta tokaigavila geya ikaiyaketa, e geya vatau tayaamo tomota niyanayana iyagoi.

Livala Káeyana kugīte.