3 Ga dhäŋuru ŋuliŋuruyinydja ŋayi ŋunhi yätj mokuynydja Satandja gulŋiyinana nhanukala Djudatj-Gariyatkalanydja, yurru ŋayi ŋunhiyinydja yolŋu ŋuliŋuru miṯtjiŋuru 12-ŋuru ḻundu'mirriŋuna nhanŋu Djesuwu. 4 Dhäŋuru ŋuliŋuruyinydja ŋayi Djudatjtja marrtjina bala ŋurruŋuwalana walalaŋgala ḏalkarra'mirriwalana, bala waŋananydja ŋayi walalaŋgala bitjarrana, “Way, ŋarra yurru wekamana dhuwala bay' Djesunhanydja, nhumalaŋgalana goŋlili,” bitjarra. 5 Ga walalanydja ŋäkula ŋanya dhäruktja wirrkina dhika goŋmirriyinanydja, ga waŋana bitjarra, “Yo, ŋanapurrunydja nhuna yurru wekama rrupiyana ŋurikiyi,” bitjarra.
6 “Yo, manymak,” bitjarra ŋayi Djudatjtja, bala ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋayi yukurrana birrka'-birrkayurrunana dhukarrnha, wanhawitjan ŋayi yurru wekama ŋanya Djesunha walalaŋgala gayul, märr yurru walala yaka yolŋu walala marŋgithirri nhanŋu.
9 Ga maṉḏanydja dhä-wirrka'yurruna ŋanya bitjarra, “Way, wanhaka dhika ŋilinyu yurru ŋäthilimirriyama wäŋanydja, märr yurru ŋilimurru ḻuka ŋathanydja, wanhami?” bitjarra.
10 Ga ŋayi Djesunydja waŋana bitjarra, “Ŋäka ŋamathaŋa. Marrtjiya bala Djurutjalamlili, ga nhämanydja nhuma yurru yolŋunha ḏarramunha, ŋayi yukurra yurru gäma banikin'mirri bathala'mirri gapu ḻambarryu, bala malthurrana maṉḏa yana yulŋunydja. Ga ŋunhi ŋayi yurru gulŋiyirrinydja ŋunhimalayi wäŋalili, ga nhumanydja yurru malthundhi yana gulŋiyirri. 11 Bala nhuma yurru waŋa ŋurikala wäŋa-waṯaŋuwalanydja yolŋuwala bitjanna, “Bitjarra ŋunha Marŋgikunharamirrinydja waŋana, ‘Wanhaka dhika wäŋa dhaḻakarr ŋanapurruŋgu, ŋanapurru yurru ḻuka Ḻäy-yuḻkmaranhamirrinydja ŋatha?’ bitjarra. 12 Ga ŋayinydja yurru ŋuriŋiyinydja yolŋuyu nhumalanha gämana ŋunhana wal'ŋu bala garrwarlilina wakinlilina wäŋalili dhaḻakarrlili, ga ŋunhalayina nhuma yurru ŋäthilimirriyamanydja yukurra ŋathanydja ŋilimurruŋguway.”
13 Bala maṉḏa ŋunhi marrtjinanydja bala ŋunha Djurutjalamlilinydja gulŋiyina, ga maḻŋ'maraŋalanydja maṉḏa balanyara yana liŋgu ŋupanayŋu ŋunhi ŋayi Djesuyu nhaltjarra maṉḏakala ḻakaraŋala. Bala maṉḏa yukurrana djämana ŋäthilimirriyaŋalana ŋunhiliyina ŋurikiyi ḻukanharawuna ŋathawuna.
17 Bala ŋayi märraŋala weyika'na banikin'mirrina, bala buku-wekaŋala Godnhanydja, bala waŋana bitjarrana, “Ŋay' märraŋanydja dhuwala, bala wekanhamiyana marrtjiya nhumalanhay nhuma ḻukiyanydja, 18 liŋgu yuwalk ŋarra nhumalaŋgu yukurra ḻakaramanydja, ŋarra yurru yakana biyapulnydja ḻuka dhuwalayi weyika' borum, yana liŋgu ga ŋulinyaramirriyuna waluyu ŋunhi yurru God nhina yukurra ŋurruŋu wal'ŋu buŋgawa birrka'mirriŋurana wäŋaŋura malaŋuŋura.”
19 Dhäŋuru ŋuliŋurunydja ŋayi Djesuyu märraŋala ŋathanydja, buku-wekaŋala ŋayi Godnhanydja, bala bakmaraŋalana, bala wekaŋalana marrtjina, waŋana bitjarrana, “ŋay' dhuwalana ŋarra rumbalnydja, ŋunhi ŋarra dhayuŋanminana. ŋarra yurru nhokalanydja dharapulŋura burakirrina. Ma' lukiyanydja ga guyaŋiyanydja bala roŋiyiyana manaparra ŋarranha.” 20 Ga dhäŋuru ŋathaŋurunydja bitjarrayi liŋgu ŋayi wekaŋala banikin weyika'mirrinydja walalaŋgu, ga waŋana bitjarra, “ŋay' wurkthurranydja dhuwala. Dhuwalanydja ḻakarama yukurra ŋarranha gulaŋnha ŋunhi yurru ŋarra gulaŋ waṉḏirri nhumalaŋgalanydja dharapulŋura, ga balakurruyinydja ŋarrakala maŋgu' waṉḏinyarakurrunydja Godthu yurru yuṯanydja dhawu'-nherraŋara dalkumana nherraṉ nhumalaŋgala.
21 “Märr-yuwalk ŋarra nhumalaŋgu yukurra ḻakaramanydja dhuwala. Dhiyalaminydja gay' miṯtjiŋura dhuwala ŋilimurru yukurra nhina ga ḻuka, waŋganydhunydja yurru ŋarranha mel-wamana, bala wekama goŋlili miriŋuwalana. 22 Yuwalk yana dhuwala yulŋunydja, ŋarra yurru Gäthu'mirriŋu Yolŋunydja rakunydhirri, bitjan yana liŋgu ŋunhi Godthu nherrara ŋarraku gatjaḻ, yurru bathalana marinydja yurru ŋurikiyinydja yolŋuwu ŋunhi ŋarranha ŋayi yurru wekama bitjandhiyinydja mel-wama.”
23 Bala walala yukurrana dhä-wirrka'yunminana walalawuynha bitjanminana, “Yol dhika yolŋunydja? Yolthu yurru dhika bitjandhiyinydja?”
28 “Yo, nhumanydja dhuwalanydja walala ŋarrakala bitjarra warray liŋgu, galki warray yana ŋuliwitjarranydja ŋarrakala ŋayaŋu-yätjthinyaramirrikurrunydja romgurru, ga yakana nhuma ŋarranha gonha'yurrunanydja. 29 Bala nhumanydja yurru nhina yukurra ŋurru'-ŋurruŋu ŋarrakalaŋuwuna yolŋu'-yulŋuwu, liŋgu ŋarranydja yurru nhumalanha nherraṉ bitjandhi liŋgu bitjarra ŋarrakala Bäpayu ŋarranha nherrara, märr ŋarra yurru nhina yukurra ŋurruŋu wal'ŋu yolŋu'-yulŋuwu bukmakkuna. 30 Yo, nhuma yurru nhina yukurra ŋunhalanydja ŋarrakala galkina, ŋunhi ŋarra yukurra yurru nhina ŋurruŋu wal'ŋu bukmakku. Ŋilimurru yurru ḻuka ŋatha ga ŋarkula rrambaŋina waŋganyŋurana, ga nhumanydja yurru yukurra nhina mala-yarr'yunaramirri walala ŋurukuna yolŋu'-yulŋuwu Yitjuralpuyŋuwuna miṯtjiwu 12-kuna.” Ga bitjarrana ŋayi Djesu waŋananydja.
33 Ga ŋayi Betanydja buku-ḏuwaṯthurruna waŋana bitjarra, “Garray, yaka ŋarra nhuna yurru dhuwala gonha'yun. Ŋarranydja mukthun yana yurru marrtji galki nhokala ŋunha ḻoḻulili, ga ŋuli walala yurru buma nhuna murrkay'kuma, ŋarranydja yurru rakunydhirri yana, ŋali maṉḏa rrambaŋi. Yaka ŋarra nhuna yurru ganan dhuwala.”
34 Yurru ŋayi Djesunydja waŋana bitjarra, “Beta, yuwalk ŋarra nhuŋu yukurra ḻakaramanydja dhuwala. Nhenydja yurru waŋa dhumbal'yun ŋarrakunydja buku-ḻurrkun'mirri, yurruna yurru ŋunhiyi gurrwawunydja waŋa djaḏaw'yunarayu boŋgama goḏarr.”
36 Bala ŋayi Djesuyu ḻakaraŋalana walalaŋgu bitjarrana, “Dhiyaŋunydja-wala nhuma yurru marrtji yukurra marimirrikurruna yanana. Ŋuli nhe yukurra ŋayathama rrupiyanydja, marrtjiya gäŋa ŋunhiyi, ga biyakayi bili märraŋayi bathi girri'mirrinydja nhuŋuway. Ga ŋuli nhuŋu bäyŋunydja mandjawak, ga nhenydja yurru djalim bätjupatju ŋula nhuŋuway, bala märramana yurru mandjawak nhuŋuway nhe. 37 Liŋgu ŋunha Djorra'yunydja yukurra ḻakarama ŋarranha bitjan gam', ‘Walala ḻakaraŋala ŋanyanydja, be ŋayi dhuwurr-yätjnha yana yolŋu, bala bumarana ŋanya murrkay'kuŋala,’ bitjan yukurra ŋunhi Djorra'yunydja ŋäthilinydja ḻakarama ŋarranhanydja, ga galki yurru ŋunhiyinydja maḻŋ'thunna ŋarrakalaŋuwuynydja, rumbalthirrina.”
38 Ga walala ŋunhi ḻundu'mirriŋunydja walala waŋana bitjarra, “Garray, dhuwala gay' märrma' maṉḏanha mandjawaktja, ŋanapurru yukurra ŋayathama.”
41 Bala ŋayi Djesunydja buku-wanaŋ'thurrunana walalaŋgala, ga marrtjina märr-gurriri, bala bun'kumu-djipthurrunanydja ŋayi, bala bukumirriyaŋalana, 42 ga waŋananydja ŋayi yukurrana bitjarrana, “Bäpa, ŋarranydja djäl nhe yurru djaw'yunna ŋarrakala märraŋana dhuwalayi galŋa-ŋonuŋgunharamirrinydja rom, yurru nhuŋuway ŋarra yurru märrwu malthundja, yaka ŋarrakuwaynydja märrwu.” Bitjarrana ŋayi Djesuyu yukurrana bukumirriyaŋalanydja.
43 Bala ŋayi ŋurukuy djiwarr'wuynydja yolŋu maḻŋ'thurrunana nhanukala ŋulaŋuru djiwarr'ŋurunydja, bala ŋanya marrparaŋ'kuŋala ganydjarr-wekaŋalana. 44 Liŋgu ŋayaŋunydja nhanŋu mirithinana dhikana ŋonuŋdhinana wal'ŋu, bala ŋayi bukumirriyaŋalanydja yukurrana biyapul'nha wal'ŋu ŋayaŋuyunydja. Bala nhanukala yukurrana worrny'tja rumbalŋurunydja ḻarryurruna maŋgu'na munatha'lilinydja djul'-djulyurruna.
45 Dhawar'yurrunanydja ŋayi ŋunhi ŋuliŋuruyi bukumirriyanharaŋurunydja, bala ŋayi gaŋgathinana, marrtjina balayi roŋiyina nhanukalaŋuwala ḻundu'mirriŋuwala walalaŋgala, ga maḻŋ'maraŋalanydja ŋayi walalanha nhäŋalanydja yakurrmirrinhana, liŋgu ŋuriŋina warwuyuna walalanha märr-yawaryunmaraŋala. 46 Bala ŋayi waŋanana walalanha bitjarrana, “Nhäku nhuma marrtji ŋorra'-ŋurranydja dhuwala? Bira'yurrana walala, ga bukumirriyaŋa muka yulŋunydja, märr nhuma yurru yaka muka galkirrinydja ŋunhi ŋayi yurru ŋuriŋi walamaranharamirriyunydja mokuyyu nhumalanha gur'yun.”
49 Ga walalanydja ŋuriŋi ḻundu'mirriŋuyunydja walalay ŋunhi walala nhanukala Djesuwala galki, walalanydja nhäŋala, bala dharaŋarana yana ŋunhi walalanydja marrtjina mulkanharawuna nhanŋu Djesuwuna. Bala walala waŋana bitjarrana, “Garray, nhaltjan ŋanapurru yurru walalanha yulŋunydja?... buma dhiyaŋu mandjawakthu?” bitjarra. 50 Ga dhunupana waŋganydhunydja yolŋuyu nhanukala Djesuwala ḻundu'mirriŋuyu warryurruna mandjawak nhanŋuway ŋayi, bala dhunupana yana djatthurruna, guḻk-gay Ḻiya-ŋärra'mirriwuna ŋunhina wal'ŋu djämamirrinha buthuruna.
51 Bala ŋayi Djesuyunydja waŋana bitjarrana, “Ma' liŋguna,” bitjarra. Bala ŋayi goŋ-djarryurrunanydja, bala mulkana ŋunhi buthuruna yolŋunhana, bala ḏukmaraŋalana dhunupana.
52 Bala ŋayi Djesu ŋuliŋurunydja bilyun ga waŋa ŋuriki ŋurru'-ŋurruŋuwuna wal'ŋu ḏalkarra'mirriwuna yolŋu'-yulŋuwu ga wiripu-guḻku'wu ŋaḻapaḻmirriwu bitjanna gam', “Nhäku warray nhuma gäŋala mandjawaktja ga birkuny'tja mulkanharawunydja yana ŋarraku? Nhä dhika ŋarra?... barrari-wukunhamirri yolŋunydja?... balanyara bitjan manaŋgan ŋarra yulŋunydja? 53 Bitjan warray liŋgu ŋarra ŋuli walu-ŋupan dhuwala nhinanydja ŋunhala Gunhu'wala buṉbuŋuranydja, yurru yaka warray nhuma ŋunhi marrtji ga mulkanydja ŋarranha. Yo, dhuwalayina nhumalaŋgu walunydja, yurru gurriri warray yana ŋayinydja yurru ŋuriŋiyinydjayi buŋgawayu dhiyakuyyu buku-munha'wuyyunydja djäma yukurra yurru ŋarrakala, ganydjarryu nhanukalaynydja be ŋayi.”
58 Ga ŋuliŋurunydja dhäŋuru yaka weyin, bala wiripuŋuyuna yolŋuyu ŋanya nhäŋala dharaŋara, bala bitjarrana waŋana, “Way, dhuwalanydja ŋunhi yolŋu malthunaramirri ŋurikiyi nhanŋu ŋiniya.”
59 Ga yaka weyin ga wiripuŋuyunydja yolŋuyu ŋanya nhäŋala, ga waŋana ŋanya Betanha bitjarra, “Yuwalk muka dhuwala ŋayi yulŋunydja malthunaramirrinydja ŋurikiyi, liŋgu ŋayi dhuwala ŋurukuy Galaliwuy wäŋawuy,” bitjarra.
60 Ga ŋayi Betanydja biyapul waŋana dhumbal'yurruna nhanŋu, “Yakana ŋarra dhuwala marŋgi nhaltjan nhe yukurra dhuwali waŋa.” Ŋunhi ŋayi yukurrana Beta waŋana mukthurruna, dhunupana ŋayinydja gurrwawunydja waŋanana. 61 Bala ŋayi Djesu waṯthurruna, bala nhäŋalana yana ŋanya Betanha. Bala ŋayi Betayunydja dhunupana guyaŋinana ŋunhi nhaltjarra ŋayi Garray waŋana ŋäthili nhanukala bitjarra gam', “Nhenydja yurru ŋarraku dhuwala waŋa dhumbal'yun buku-ḻurrkun'mirri, yurruna ŋunhi yurru gurrwawu waŋa.” 62 Ga dhunupana ŋayi Betanydja dhawaṯthurrunana, bala ŋäthinana dhikana wirrkina wal'ŋu murruy'-murruyyurrunana.
70 Bala walala bukmakthu ŋuriŋi dhä-wirrka'yurruna ŋanya bitjarra, “Way yol dhuwala nhe yulŋunydja?... ŋunhi Gäthu'mirriŋu Godku?”
71 Ga walalanydja yatjunmina ga waŋana bitjarra, “Yakana yurru ŋula yolthu ŋanya biyapulnydja ḻakaranharamirri yukurra, liŋgu dhuwala ŋilimurru bukmakthuna ŋäkulanydja ŋanya ḻakaranhaminyaranydja, ŋunhi ŋayi yukurrana Godnha yäku warku'yurruna bitjarrayi.”
<- LOKKUŊU DHÄRUK 21LOKKUŊU DHÄRUK 23 ->