1 Bala ŋayi Djesuny marrtjinan ganarrthaŋala ŋunhiyiny wäŋa, yurr ŋayi ŋunhi marrtjinany roŋiyinany balan nhanukiyingala wäŋalil, ga walalnydja malthunamirrnydja mala nhanŋu malthurryi. 2 Ga wiripuŋuynha Nhinanhamirriy waluy, ŋayiny gan ŋunhi Djesuynydja marŋgikuŋala dhäwun lakaraŋal yolŋu'-yulŋuwnha ŋunhilin ŋunhi Djuw malawal buku-ḻuŋ'maranhamirriŋura buṉbuŋur. Ga dharrwaynha gan ŋunhi yolŋuynydja walal ŋäkulnydja ṉirr'yurra dhäwuny nhanukuŋ, bala walal gan ŋunhi dhä-birrka'yunminan, “Way, wanhal ŋayi gan dhuwal marŋgithinany? Wanhaŋur ŋayi gan dhuwal balanyayiny mala guyaŋanhawuy märraŋal, djämaw ŋayaŋu-ganyim'thunamirriwnydja romgu? 3 Dhuwandja dhuwal ŋunhi bala'-dhuḻ'yunamirr warray, Meriw[a] waku'mirriŋu. Ga wäwa'mirriŋuny mala nhanŋu ŋunhi Djayim[b] ga Djawutjip[c] ga Djudatj[d] ga Djäyman,[e] ga yapa'mirriŋuny mala nhanŋu ŋuli ga dhiyal muka nhina limurruŋgala wäŋaŋur ŋaraka.” Bala gan ŋunhi yolŋuny walal yakan nhanŋu gumurr-ŋamathinany ŋurru-bil'bilyurra walal gan nhanŋu.
4 Yurr ŋayiny Djesuny waŋan bitjarr, “Ŋunhi ŋuli djawarrkmirrnydja yolŋu marrtji wiripuŋulilnydja wäŋalil, ga walalnydja ŋuli ŋunhi ŋunhiŋuwuyyiny wäŋapuyyu yolŋuy mala dhäruk ŋanya märram muka ga märr-ŋal'yun nhanŋu. Yurr ŋunhi nhakun ŋayi ŋuli nhanukiyingalnydja wäŋalil marrtji nhanukiyingalaŋuwalnydja yolŋuwal walalaŋgal gurruṯumirriwalnydja mala walalnydja ŋuli ŋunhi yakan ŋanya dhäruk-märraŋ ga märr-ŋal'yurr nhanŋuny bäyŋun.” 5 Ga buluny ŋayi gan Djesuy bäyŋun djäma ganydjarrmirrnydja rom ŋunhiliyiny, yänan ŋayi marrtjin waŋga'-waŋganygala yan yolŋuwalnydja walalaŋgal goŋ-ŋal'yurr yurr ḻurrkun'kala yan rerrimirriwala mala yan, bala walalnydja gan yan ḏukthurra. 6 Ga nhäŋalnydja ŋayi gan ŋunhi yolŋunhany walalany ganyim'thurra, bili walalaŋ ŋunhi märr-nhirrpanminyawuynydja bäyŋuthinan.
12 Manymak, marrtjinany walal gan ŋunhi buku-ḻiw'maraŋala wäŋakurrnydja malaŋuwurr waŋanan marrtjin yolŋunhan walalany bilyunarawnha God-Waŋarrwal. 13 Ga dharrwanhan mirithirra walal gan ŋunhi wakinŋunhany birrimbirrnha mala dhawaṯmaraŋal yolŋuwalnydja walalaŋgal. Ga dharrwany rerrimirriny yolŋuny walalany walal gan biḏi'yurr wiyikay', bala walalnydja gan yan ḏukthurra.
14 Ga balanyamirriynydja waluy yolŋu gan buŋgawany nhinan ŋunhiliyiny yäku Geŋ-Yarit.[f] Bala ŋayi ŋuriŋiyi buŋgawaynydja ŋäkula dhäwuny Djesuwalaŋuwuynydja, bili dhäwuny ŋunhi nhanukalaŋuwuy gan ḻatjuwarr'yurra bawalamirrilila wäŋalilnydja. Wiripuynydja gan yolŋuy walal guyaŋan bitjarra, “Dhuwandja Djonnha ŋunhiyin yolŋu ḻiya-ḻupmaranhamirra, buluyi nhakun ŋayi walŋathirr rakunyŋurnydja, ga dhiyaŋiyin mak ŋayi ga dhuwal ganydjarrnydja ŋayatham balanyarawyiny djämaw.” 15 Ga wiripuwurrnydja gan waŋanhamin lakaranhamin bitjanminan, “Dhuwandja mak bäy Yilaydjan.[g] Mak wiripun ŋula yolŋu djawarrkmirr baman'ŋuwuynha.” 16 Ga ŋunhi ŋayi Yaritthu ŋäkul Djesuwalaŋuwuynydja dhäwu, bala ŋayi waŋanany bitjarra, “Ŋunhiyiny dhuwal Djonnha yan yolŋu, bili ŋarra barpuru muka ŋanya ŋunhi gupany gulkthun ga dhuwandja ŋayi buluyi walŋathindhi rakunyŋurnydja.”
17-20 Yo, yuṯa'-yuṯaŋumirriynydja ŋayi Yaritthuny märram miyalknha yäkuny Yirutiyany,[h] ga miyalktja ŋayi ŋunhi manaŋinany yukuyuku'mirriŋuw nhanukalaŋuw Bilipku.[i] Manymak, ŋayiny Djondja marrtjin bala gan waŋanan dhunupan nhanŋu Yaritkuny bitjarra, “Way yaka dhuwal nhuŋu dhunupa nhe djaw'yurr yukuyuku'mirriŋuw nhokalaŋaw miyalk.” Bala ŋayiny ŋunhi miyalktja ŋoy-dhärranan nhanŋu Djonguny, ga djälthinany ŋayi gan bunharawnha nhanŋu murrkay'kunharawnha yan, yurr bäyŋu. Ga ŋayiny Yarittja waŋan yaka'yurr, yaka ŋayi djälthin nhanŋu bunharaw, bili ŋayi gan nhanŋu barrarin, ga marŋgi ŋayi nhanŋu ŋunhi ŋayiny Djondja yolŋu dhuwurr-dhunupan ga dharrpalnha, manymaknha yan yolŋu. Bala ŋayi ŋanya ŋunhi walŋakuŋala, bili ŋayi gan ŋunhi dhumbal'yurra nhanukal, ga dhäwuwny'tja ŋayi gan ŋunhi mirithinan yan djälthinany ŋänharawnydja nhanŋu.
21 Bala Yaritku waluny bunanan ŋunhi dhawal-guyaŋanhawuynydja, bala ŋayi waŋanan dharrwanhan yolŋunhany walalany gaḏaymarnydja balayiny ŋathalilnydja, balanya mala nhakun ŋunhi ŋurruḏawalaŋu gapman djämamirr mala, ga ŋurruḏawalaŋu miriŋu mala.
24 Ga ŋayiny ŋunhi yothuny miyalktja waṉḏin ŋathil ga ŋäṉḏi'mirriŋuny nhanŋuwuy ŋayi dhä-birrka'yurr bitjarr, “Nhaku ŋarra ŋanya dhu ŋäŋ'thundja,” bitjarr. Bala ŋayiny ŋunhi ŋäṉḏi'mirriŋuynydja dhäruk gurrupar nhanukal bitjarra, “Waŋiny ŋanya ŋäŋ'thurrnydja Djongalaw muḻkurrwu.” 25 Bala ŋayiny ŋunhi miyalktja yothuny dhunupan waṉḏinany Yaritkala, bala ŋayi bitjarra waŋanany, “Djälnydja ŋarra, nhe dhu muḻkurr gulkthun Djonnha ŋunhi ḻiya-ḻupmaranhamirriny yolŋuny dhiyaŋun bala, bala rulwaŋdhurrnydja ŋanya muḻkurrnydja bilkpilklila banikin'lilnydja, bala nhe dhu gurrupandja ŋarrakala,” bitjarr.
26 Ga ŋunhi ŋayi ŋuriŋiyi buŋgaway balanyawuyyiny ŋäkul, bala yan ŋayi mirithinan galŋa-miḏikinany ga ḻiya-ŋarrtjunminan manapar. Yurr yakan ŋayi gan ŋunhi djälthinany ŋayi balaŋ dhawuny' nhanŋuwuy ŋayi bakmaranha nhanukal, bili ŋayi ŋunhi dhawu'-nhirrparnydja ŋanya buthurumaran dharrwawalnha yolŋuwalnydja walalaŋgal. 27 Bala yan ŋayi ŋunhi buŋgawany dhäruk-gurrupanminan miriŋuwalal yolŋuwal gupawnha gulkthunaraw nhanŋuny Djonguny. 28 Bala ŋayiny ŋunhi djämamirrnydja yolŋu dhunupan yan marrtjinany dharruŋgulila, ŋunhi wanhal gan Djon nhinan, bala yan ŋayi dhunupan ŋanya gupany gulkthurra. Bala ŋayi ŋunhi muḻkurrnydja märraŋala Djonnhany bilkpilklilnydja banikin' rulwaŋdhurr bala gäŋalnydja ga gurruparnydja ŋurikalyin yothuwala miyalkkala. Ga ŋayiny ŋunhi ŋuriŋiyiny miyalkthuny yothuynydja gurrupar ŋäṉḏi'mirriŋuwala nhanukalaŋuwal.
29 Ga ŋunhi walal Djongal ḻundu'mirriŋuy walal dhäwuny ŋäkul nhanukalaŋuwuy, bala walal yan marrtjinan ga märraŋala walal nhanŋu rumbalnydja bala yan molulila märrkitjkuŋal.
30 Yo, ga ŋunhi walal Garraywu djuy'yunawuynydja mala roŋiyinany beŋurnydja ŋunhi walal gan marrtjin buku-ḻiw'maraŋal wäŋakurr malaŋuwurr, balany Djesuwalnydja, bala walal dhäwun gan lakaraŋal nhanŋu, ŋunhi nhaltjarr walal gan djäma ga nhä walal gan lakaraŋal marŋgikuŋal yolŋu'-yulŋuny. 31 Ga dharrwan gan ŋunhi yolŋuny walal marrtjinany balayiny guwatjmarnydja walalany, ga bäyŋun nhanŋuny Djesuwnydja ga ḻundu'mirriŋuwnydja nhanukalaŋaw walu ŋathawnydja ḻukanharaw. Bala ŋayi Djesuynydja waŋanan garr'yurra ḻundu'mirriŋunhany mala nhanŋuwuy ŋayi bitjarra, “Go ŋathil limurr wäŋgam ŋula wanhawal wäŋalil, märr limurr dhu ŋathil ŋula ŋir'yunmirr.”
32 Bala walal dhunupan yan marrtjinan marthaŋayyun buḏapthurra gänaŋulila wäŋalil märr walal dhu ga gäna nhina. 33 Ga walalnydja gan ŋunhi yolŋu'-yulŋuynydja nhäŋala goyurrnha marthaŋaynhan nhälil ŋayi ŋunhi marrtjin buḏapthurr, bala walal yan marŋgithinan ŋunhi nhälil walal gan marrtjin. Bala walal ŋunhi yolŋuny walal dhunupan wäŋgaŋala buku-ḏaw'yurra, ḻiw'yurra ŋurikiyiny guḻunguny Galalipuywuny,[l] ga walalnha ŋunhi ŋurruŋuny bunan ŋunhiliyiny wäŋaŋur.
34 Ga ŋunhi ŋayi Djesu dhawaṯthurrnydja ga wapthurrnydja gan marthaŋayŋurnydja, bala ŋayi nhäŋala yolŋunhany walalany walal gan galkurra nhanŋu, yurr dharrwan ŋunhi mirithirra dhika. Ga nhäŋalnydja ŋayi ŋunhi walalany, bala yan ŋayi dhunupan walalaŋ warwuyurra mirithinan, bili walal ŋunhi balanya nhakun bimbi mala djäkamiriwŋur. Bala ŋayi gan dhäwun walalaŋ lakaraŋal.
35 Ga ŋuriŋiyi bili yan waluy yurr milmitjpan, bala walalnydja ŋunhi malthunamirrnydja mala waŋanan nhanŋu Djesuwnydja bitjarra, “Way milmitjpan dhuwal wäŋany, ga wäŋany dhuwal ŋayilpi'yinan. 36 Djuy'yurra walalany dhuwandja yolŋu'-yulŋunhany wäŋalila, märr walal dhu marrtji ga ŋula ŋatha walalaŋguwuy märra'-marram ḻukanharaw muka.”
37 Ga ŋayiny Djesuny waŋan bitjarr, “Nhuma walalany dhu maranhu-gurrupan.” Ga walalnydja waŋan dhä-birrka'yurr manapar ŋanya bitjarr, “Nheny ga dhuwal djälthirr, napurr dhu marrtji ga 200-tja ŋaraka rrupiya djalkthun ŋathawnha yan märranharaw, märr napurr dhu dhuwalawurrunhan yolŋunhan walalany maranhu-gurrupan?” 38 Ga ŋayiny Djesuynydja waŋan walalany bitjarr, “Gatjuy ŋathil walal maḻŋ'maraŋ nhämunha' ga dhikayi nhumany ŋatha ŋula ŋayatham.” Bala walal marrtjinan ga maḻŋ'maraŋalnydja walal bala lakaraŋala nhanukal bitjarra, “Goŋ-waŋgany dhuwal dämbany yurr yumurrku', ga guyany märrma'.” 39 Bala ŋayi Djesuynydja waŋanan ḻundu'mirriŋunhany mala nhanŋuwuy ŋayi bitjarra, “Gatjuy yolŋunhany walalany waŋin walal dhu nhinan malaŋur malaŋur.” 40 Bala marrtjin ŋunhi yolŋu'-yulŋuny nhinanan malaŋur, malaŋur, malaŋur. Wiripu malaŋur nhinan 100 yolŋu'-yulŋu, ga wiripuny ga 50 bitjarr.
41 Bala ŋayi Djesuynydja märraŋala ŋunhi goŋ-waŋganydja dämba mala yumurrkuny ga guyany maṉḏany, bala ŋayi buku-garrwarthinan djiwarr'lila, bala buku-wurrpara God-Waŋarrnhan ŋurikiyin ŋathawnha. Bala ŋayi bak-bakmaraŋala ŋunhi ŋathany mala dämbany bala gurrupara malthunamirriwal mala nhanukalaŋuwal, ga walalnydja märraŋal bala marrtjin yolŋunhan walalany gurrupar. Ga bitjarryi bili ŋayi guyany märraŋal ga gandarr-wulkmaraŋal bala marrtjin gurrupara yolŋu'-yulŋuwala mala.
42 Ga bukmakthun marrtjin ŋunhi yolŋuynydja walal ḻukanany ŋathany, ga yan bili-i-i ga gana'yin yan walal bukmak. 43 Bala walalnydja marrtjin ŋunhi ḻundu'mirriŋuynydja mala nhanukal Djesuwalnydja wapmaraŋala bäythinyawuynydja ŋatha mala ga guyany. Ga ŋuriŋiyiny ŋunhi bäythinyawuyyuny ŋathay bathiny mala dhaŋaŋguŋal 12-nha.
44 Ga dharrwan ŋunhi mirithirra yolŋuny walal ḏirramuwurrnydja 5,000-nha malany bukmaktja.
45 Ga dhurrwaraŋur beŋuryiny bala ŋayi Djesuynydja waŋanan ŋunhi malthunamirrinhany mala nhanŋuwuy ŋayi bitjarra, “Gatjuy nhumany marrtjin marthaŋayyun ŋunha gali'lila Bithdjaydalila,”[m] bitjarr. Bala walalnydja dhunupan yan marrtjinan, ga ŋayipiny Djesuny ŋurr'yurra ŋunhiliyin banydjin, djuy'yurra ŋayi gan yolŋunhan walalany roŋanmaraŋala wäŋalila. 46 Ga dhurrwaraŋur beŋuryiny, bala ŋayi marrtjinan balan bukumirrilila wäŋalila, märr ŋayi dhu ga bukumirriyam gänan.
47 Ga ŋunhi marrtjin munhawuyinany wäŋany, ga walalnydja ŋunhi ḻundu'mirriŋuny mala nhanŋu balanyamirriy ŋunhal yan banydji gapuŋur yurr dhulmuŋura, ga ŋayiny Djesuny gan gänan nhinan ŋunhalnydja ḏiltjiŋurnydja. 48 Ga nhäŋal ŋayi walalany Djesuy ḻundu'mirriŋunhany mala nhanŋuwuy ŋayi ŋunhawal yan banydji gapulil ḻiw'yurra walal gan mirithinan dhika, bili yindiynha walalany gan ŋunhi wataynydja gulmaraŋal. Yo manymak, ḻiw'yurrnydja walal gan ŋunhi ga galki djaḏaw'yunaraynha, bala ŋayiny Djesuny walalaŋ bunanan, yurr marrtjinany ŋayi gan ŋunhi gapukurra ŋapakurra. Ga ŋunhi ŋayi marrtjin galkithinany, ga galki balaŋ ŋayi walalany ḻäy-djuḻkmaranhan. 49 Ga ŋunhi walal ḻundu'mirriŋuynydja mala nhanukal nhäŋalnydja ŋanya, ŋayi gan marrtjin räli gapukurrnydja, bala walal guyaŋanany yanbi ŋayi ŋunhi mokuynha, bala walal yatjunminan, bili walal ŋunhi nhäŋalnydja ŋanya bukmakthun, 50 bala walal barrarinany mirithinan yan. Ga dhunupan ŋayi Djesuny waŋanan walalaŋgal bitjarrnha, “Way, ŋayaŋu-ḏälthi walal. Ŋarra dhuwal! Yaka walal barrari!” bitjarr. 51 Bala yan ŋayi wapthurra ŋunhiwiliyin marthaŋaylila walalaŋgala, bala yan dhunupan ŋunhi watany gulyurra galkirrinyaŋurnydja. Ga walalnydja ŋunhi ḻundu'mirriŋuny mala nhanŋu märr-dhumbal'yurra. 52 Muḻkurrnydja walalaŋ ŋunhi gungaŋala ga yakan walal ŋunhi yuwalkkunhany dharaŋana mayaliny' ŋurikiwuyyiny ŋunhi ŋathaypuynydja.
53 Manymak buḏapthurra walal ŋurikiyiny guḻunguny, ga dhawaṯthurrnydja walal wäŋaŋur yäkuŋur Ginitjarathan,[n] bala walal baḻaŋuny ŋurrkaŋala, mata'maraŋalnydja marthaŋaynydja bay'nha. 54 Ga ŋunhi walal dhawaṯthurrnydja marthaŋayŋurnydja, bala dhunupan walalnydja ŋunhi yolŋu'-yulŋuynydja ŋunhiliyiny wäŋaŋur nhäŋala Djesunhany dharaŋara, 55 bala walal marrtjin gäŋa'-gaŋala rerrimirrinhan mala nhanukal miṉdhalamirrinhan mala. 56 Ga bitjarra bili gan ŋunhi yolŋuynydja walal ŋanya ŋurru-ḻiw'-ḻiwmaraŋala, nhäkurr ŋayi gan marrtjin, walalnydja ŋunhiliyi yolŋuny walal, gäŋal marrtjin wiripuny yolŋuny rerrimirriny ḏukmaranharaw nhanukal. Ga waŋan walal gan ŋanya walal balaŋ ganha ŋunhi rerrimirriynydja yolŋuy walal girrin yan nhanŋu ŋayathanha yurr djinmir' yan. Ga bukmakthu ŋunhi yolthu walal nhanŋu gan girri' nhanukalaŋumirr ŋayathaŋal walalnydja gan yan ḏukthurra.
<- MÄK (MARK) 5MÄK (MARK) 7 ->