1 Angmuse agama Yahudi ebuangvala ang naung ekapala angu ana Stepanus adangtaaning hula, “Naba ba ini vengbanang metma aadana angu, etabi ee niang?”

2-3 Stepanus ebalet hula, “Nimang iimal bot nekaku naung! Iini naing venghele hengi. Tura angu, tidat timang boma Abraham bae eaabang emamolo ang mi ava asorong jedung se, Lahatala ba eele balolu angu, Ava metma etubing iila. Lahatala aing parentat hula, ꞌAaung ba aana tahit lamal ila eeaabang-eelelang anga eahalang, senge ila mana nu eningse Na metma eetubing angu mi!ꞌ Aulang angu ba ana Mesopotamia epor taang tahit lamal ila bendar Haran mi.[a] 4 Ana lamal nehe Kasdim ang naung iaabang angu eahalang, senge ava asorong ila bendar Haran mi. Imang ajajai angu aamina tila muse, Lahatala bot at hoa Kanaan por taang, mana ba angase nimang iimal bot nekaku naung mi aabeta sehi angu mi.[b] 5 Uanguveng angu, Lahatala bae aabang anga mi meke vanggat nu paul metma tidat-boma Abraham enang epasaka ening di niang. Aarunge Lahatala Ana at palait vengbanang hula, eningse Ana meke anga maenang senge metma etabaning ang naung ipasaka ening. Aarunge uanguveng angu ana bae vaal veng jedung.[c] 6 Aarunge Lahatala Ana at mateng hula, ꞌEetabaning ang naung eningse ini ila nehe aabeung eaabang ehahama mi aabeta. Senge eningse nehe ang naung ini ing metma imalea ening, bot ening iajajasing ila mitung ratu buta. 7 Aarunge mitung ratu buta angu eveng tahi mise, bangsa ba eetabaning ang naung ing ening metma imalea ening angu Na ing hukung. Senge eetabaning ang naung ini lamal aabang angu eahalang, sengila ba hoa aabang anga mi Naing somba.ꞌ[d] 8 Palait aulang seng muse, Lahatala Ana Abraham ot oal angu aing sunat. Ening aulang senge metma tanda ening hula, Abraham bot etabaning ang naung, ing metma Lahatala Enehe ening iila. Angu ebele, oal Isak uhavede eumur ved tuaru se, Abraham ana aing sunat. Aulang di, Isak ana oal Yakob aing sunat. Senge Yakob di oal mehal inang arinu belta aalu angu nu-nut eumur ved tuaru muse ana ing sunat. Ing emangpi anga naung ba, ping nehe Yahudi ang naung tidat-timang.[e]

9 Bot tidat-timang ang naung iomi metma ikaku kiki Yusup angu ealalil angu ebele, ini aing aabalit metma nehe eele nu atang mi abaang, sengila ba aing metma Masir por taang nehe eele angu emalea ening. Aarunge Lahatala kilang at toang pina.[f] 10 Angu ebele Lahatala Ana aing ohit metma susa-lala ang naung emangpi eahalang. Lahatala uukur aaung di metma omimi angu ebele ana na toang manggarati, anguba Masir eraja di omi metma ejahi, base ana aing ohit metma gubernur ening Masir por angu miipi. Bot ana raja ehava omi angu di mi parenta pina.[g]

11 Seng angmuse, malapal-tabonggal hoa Masir por bot Kanaan por angu taang. Malapal-tabonggal angu, etatabit eele, anguba taang-taang mi angu nehe toang etatabit susa. Angu ebele ba uanguveng angu, tidat-timang ang naung di bae mod iiba harak adang di niang.[h] 12 Aarunge tidat-boma Yakob ana hoja vengmee se hula, Masir por taang angu mod ue. Angmuse ana oal ang naung ing gahing senge Masir por taang ila ang mi mod beli. 13 Beli sengmuse, ini bale. Imod angu osing iila muse, Yakob ana bot bale ing gahing ila Masir mi mod beli. Yakob oal ang naung bale hoa Masir mi, anguba Yusup ana ava matubing, sengila ba ekaku ang naung ateing hula aing ba ikaku kiki Yusup benang. Sengmuse, Yusup ana bot ekaku ang naung ing metma Masir eraja angu di etubing.[i] 14 Sengmuse, Yusup banang hula imang bot ehava omi enehe ang naung iot iava-asorong ila Masir mi. Ing emangpi ba angpo mi hoa angu, inang ari bititu belta iising.[j] 15 Base, Yakob ava-asorong ila Masir mi angu ba aing bot tidat-timang ang naung angpo mi aamina.[k] 16 Angmuse, tidat-timang ang naung ibaring angu ini bale baning ila Sikem aabang ba Kanaan por taang angu mi, sengmuse ini metma daang eele ba tura tidat boma Abraham ana Hemor etabaning ang naung iaabung beli tila angu mi taloul.”[l]

17 Stepanus ana bot mateng hula, “Emangpi angu aulang iila, se Lahatala palai tilat hula, eningse Ana Kanaan mi por metma Abraham enang pasaka ening. Ila ejol angu mi senge Lahatala hula Epalai angu ening akanap se, ping bangsa Yahudi ba Masir por taang angu taang maveng toang iila. 18 Yusup aaminat luung iila muse, raja aabeung ba nu bot Masir mi parenta pina. Aarunge aing bae Yusup angu ateing niang.[m] 19 Raja angu ana pi lelang angu enehe ang naung ing ening iaajajasing. Ana etatabit lumul metma tidat-timang ang naung iadana. Ana bot ing paksat iot ioal kalokal ang naung iadut bianaila, senge ini aamina.[n]

20 Uanguveng angu, tidat boma Musa iva ana aing vengajai. Eboa angu mang aalus! Iva bot imang oleve bae raja eparenta angu eamulung niang. Base ini vaal angu ihava mi amaang aing gariang ila eumur miuru tue.[o] 21 Ini bae vaal angu ihava mi amaang jadi niang iila muse, ini aing metma Nil moar mi ateding. Aarunge Masir eraja oal jangu nu vaal angu aing harak, angmuse ana vaal angu aing ohit medi sengmuse ana aing gariang emenghula oal mamolo edadenang.[p] 22 Angu ebele, Masir enehe ang naung ilamal-itahi angu emangpi ini metma Musa avomung-apahang, angu ba andi metma nehe eele ening. Andi hur adang, bot ana karajang di ateing.

23 Musa eumur mitung aributa tila muse, ana hula ila enehe Israel ang naung iuuling. 24 Ana ila muse, Masir enehe nu ue Israel enehe nu aing bue sehi ana uuling iateing. Angmuse ana va enehe Israel angu ba oang moling, senge Masir enehe angu ana buet ameang. 25 Musa have hula enehe Israel angu naung ateing iilat hula, Lahatala aing panatut hoa, senge ing vengahit metma isusa angu eahalang. Aarunge ini bae na angu manggarati jedung. 26 Emi tobang muse, Musa bot ila enehe Israel ang naung iuuling. Ana uuling ateing se nehe aaru taing salava sehi. Angmuse ana hula oleve ing metma toang-aaung, ana iat mateng vengbanang hula, “Ee! Iing ooleve anga, iia mutu. Aarunge etatalang ba iini tat totat alang anga?”

27 Aarunge nehe ba eserang angu aing bue angu ana atang metma tidat boma Musa atobang ila abar oa, sengmuse ana mateng hula, ꞌNuba ba aaing songgar metma ni kapala ening! Bot nuba ba aaing songgar metma ni parkara anga vengurus? 28 Aana eeomi hula nameang, emenghula aana meleng Masir enehe nu ameang angu edadenang ka?ꞌ 29 Vengmeet aulang muse, Musa ana bihit Masir eahalang. Angmuse ana ila Median enehe ang naung iaabang mi aabeta. Ana angmi jangu veng, senge ini vaal mehal aaru veng.[q]

30 Mitung ari buta sengmuse, Musa ana ila mana nu jar bae mi niang ue dol nu nehe ene vengbanang hula Sinai iaeela angu mi. Angu mi Lahatala Egahingvala sorga mi hoa emenghula aad huring edadenang te kakiri nu taang Musa aing harak. Te kakiri angu viling, aarunge bae tepul niang. 31 Uuling ateing aulang muse, Musa ana mi jonga, angmuse ana va aad huring angu abung senge uuling ateing, angu naba ba angu. Aarunge mibaroti, ana vengmee se Lahatala Ana aad huring omi ang mi mateng, hula, 32 ꞌNaing anga ba, Lahatala iidat-iimang ang naung imanaing angu; benangba iidat boma Abraham, iidat boma Isak, bot iidat boma Yakob angu.ꞌ Vengmeet aulang muse, ana uangmarit etatabi angu ebele, Musa ana tababar, bot ana bae baranit apang ohit te kakiri ba viling angu euuling niang.

33 Seng angmuse Lahatala bot mateng hula, ꞌMusa! Aana ue mana hamulang ba mi tahi, angu ebele eesendal angu lapas bianaila! 34 Ekang vengoomit hula, Ne nehe Israel ba Masir mi angmo naung Na ing vengtajebing iila ekang. Na jedung ing vengani sehi. Isusa-ilala angu Na ateing iila. Ini baut-peit hula ioang moling angu Na vengmee tila. Ba angase Na hela senge Na ila ing ening lohi. Angase, Na hula aaing gahing senge bale Masir angpo mi ila.ꞌ[r]

35 Aulang anguba, Lahatala Ana ava metma aad huring omimi matubing, senge Musa aing gahing ot bale Masir mi ila. Lahatala aing gahing senge Israel enehe ang naung ing metma isusa-ilala angu eahalang. Musa anga, nehe ba tura ini adangtaaning hula, ꞌNuba ba aaing songgar metma ni kapala ening?ꞌ Aarunge angase Lahatala ba aing songgar iila![s] 36 Seng angmuse, Musa bale Masir mi ila. Ana angmi tanda herang toang ening. Senge, ana Israel enehe ang naung iat lamal Masir ehalang. Ana ing baning ila Tang Tena ehahama angu mi lamal, angmuse ini lamal por osing eele ba nehe bae ue mi niang ang naung migoleng ila mitung ari buta venghili.[t]

37 Musa ana Israel enehe ang naung iat hubait hula, ꞌEningse Lahatala Ana iihahama angmi nehe nu aing songgar metma Ehurvala ening emenghula Ana naing songgar iila anga edadenang.ꞌ[u] 38 Musa ue ping Israel enehe ang naung iat hama-hama por osing eele ba nehe bae ue mi niang angu mi. Aing anguba, metma tidat-timang ang naung bot Lahatala Egahingvala sorga mi hoa angu ehurvala ening. Se gahingvala angu ba Lahatala Ehur aaung-hama angu at hela metma Musa enang, senge via aabetang emamolo angu metma pitubing. Hur aaung-hama angu naung ba Lahatala Ana Sinai dol taang at hela angu.[v]

39 Aulang ba angu, aarunge tidat-timang ang naung iat bae Musa aing venghele niang. Bot ini atobang bianaila, senge ini hula mang bale Masir mi ila. 40 Angmuse ini ila Harun asenang hula, ꞌEekaku kiki Musa ana Masir mi piat kaluar iila. Aarunge angase, ni bae ateing niang iilat hula ana ue taang mi. Base ni banang senge aana aaneda ening metma maninang, senge aaneda angba niapang pinat lamal.ꞌ[w] 41 Angmuse ini aaneda angu ening emenghula sapi vaal nu edadenang. Angmuse ini binanta ba metma sadaka ening sengiila ba edet atepul metma aaneda angu enang. Seng angmuse ini pesta ening mura-rame, se iomi sanang iilat metma naba ba ini iatang metma ening adana angu ebele.[x] 42 Lahatala uuling ateing aulang muse, Ana bae Eng metma iuuling niang bot bae ing paduli niang. Aulang aarunge ini bot naba ba doe burang mi emenghula ved, uuru, bot iid edadenang ang naung ini metma iaaneda ening. Aarunge Lahatala mang ing vengkilang aulang. Angu emenghula naba ba turang mi Lahatala Ehurvala hurak iila angu edadenang, vengbanang hula,

44 Stepanus bot emateng ang taang hamuat hula, “Lahatala Ana ehava nu metma tidat boma Musa etubing. Lahatala Ehava angu, Musa iimal ini binanta ebuar bot noang ba metma Lahatala Eteeng[z] nu ening Ana metma Musa etubing angu eamulung. Base, Israel enehe ang naung hoa ang mi Lahatala Aing tajaning. Ini mana nu mi iava asorong ila mana nu mi se, ini Lahatala Eteeng angu arahak, senge ini parta tevang ila mana ba aabeung angu mi. Angu mi ini bale Lahatala Eteeng angu bakung atahing.[aa]

45 Uanguveng, Yosua bot nehe Israel ba amulung, Kanaan mi bangsa aabeung ang naung iat malibal, ing lavang, Lahatala iaterit metma Kanaan por angu eahalang. Sengmuse Ana por angu paul metma tidat-timang ang naung inang. Ini ila por angu vengmalibal medi, seng angmuse Lahatala Eteeng angu di ini baning angmi ila. Teeng angu ang mi tahit ila raja Daud vengparenta pina.[bb] 46 Raja Daud anga ba ana Lahatala Aing tajaning emenghula tidat-boma Yakob di Lahatala Aing tajaning angu edadenang base Daud ening Lahatala Omi sanang. Bot ana Lahatala abanang senge aing ba Lahatala Ehava Hamulang ehiba angu bakung atahing.[cc] 47 Aarunge Daud oal Soleman ba Lahatala Ehava Hamulang angu bakung atahing.[dd]

48 Aarunge pi ateing hula, Lahatala ba eele balolu angu bae hava ba nehe atang metma ening angu mi mihi niang, se turang mi Lahatala Ehurvala nu hurak vengbanang iilat hula,

51 Angmuse Stefanus ana emateng ang taang hamua, bot alil iat mateng amal aelet hula, “Iing etatabit nehe ba ong aanamang ang naung! Iing emenghula nehe ba bae Lahatala ateing niang angu edadenang, bot iiat bae Aing venghele niang. Iing iiaver akebe Lahatala Aing malavang, emenghula tidat-timang ang naung bae Eamulung niang angu edadenang! Angase iini jedung hula bot Lahatala ERoh Hamulang angu malavang e?[ff] 52 Tidat-timang ang naung Lahatala Ehurvala ang naung ing ening susat alolang niang. Hurvala taang ba ini bae aing ening susa niang? Bae ue niang! Tura Lahatala Ehurvala ang naung, nehe at hubait hula, eningse Lahatala Ana EMalea ba aabetat Eomi eamulung angu panatut hoa. Aarunge iidat-iimang ang naung ini Lahatala Ehurvala ang naung iameang. Anguba iing di nehe aabeung ing gahing senge iot Lahatala EMalea ba aabetat Eomi eamulung, benangba Yesus angu, ameang. 53 Bot Lahatala Egahingvala sorga mi ang naung di Musa eparenta evia-via angu emangpi metma mapinang, aarunge iini bae iiat eamulung niang.”

54 Nehe ba mihit parkara vengurus ang naung Stepanus emateng angu vengmee muse, ini ateing iilat hula ana ahalang metma ing taang mea. Angmuse ini iomi alil bot iaveing eera ganiling.

55 Aarunge Stepanus ba Lahatala ERoh Hamulang aing vengbaa angu, ana burang euuling. Angu mi, ana uuling Lahatala Ekavasa angu emangpi ateing, bot Mutu Yesus ue mana ba eele-balolu Lahatala Atang tene oa angu mi tahi sehi. 56 Ang muse Stepanus mateng hula, “Nimang iimal, na uuling se burang viaha baleleng, bot Yesus ba Manusia Emamolo angu ue mana ba eele-balolu Lahatala Atang tene oa angu mi tahi sehi.”

57 Vengmeet aulang muse, nehe ba parkara vengurus ang naung ini iaver vengtering. Bot ini moring Stepanus ot taimang. Ing emangpi hama-hama bihit va senge Stepanus adoi. 58 Angmuse ini aing metma bir vengmasiring at ila bendar amota oa ang mi. Nehe ba emateng vengmee ang naung ini ikondo angu aahi, senge metma nehe kuar nu ot pina. Nehe kuar angu ene Saulus. Angmuse ini ila var metma Stepanus odat ameang.

59 Ini jedung oda sehi se, ana moring amal aelet hula, “Mutu Yesus! Ne jol peang iila. Aaung ba naing tarima!” 60 Seng angmuse ana meke mi ia kuku muding bot moring amal aelet hula, “Yesus, Aaing ba neManaing, ekang iahalang anga vengkilang metma ing taang mea ekang!” Ang muse ana eeng abaang, muse ana aamina.

<- Eetvala ang naung Esarenta 6Eetvala ang naung Esarenta 8 ->