Jiud ?A tei ni e uusue uusu-uusu ienini? Mwane nge e uusue uusu-uusu ienini, kire ko haa-haara'inie aana a Jiud, ta'e satai ola Jiud ngeena ngaeta sata lo'u hunie a Jiudas (mala Sepo ngaeta satai ola lo'u hunie Josep). Na mo Uusu-uusu Maa'i kire ere i sulie ngaeta mo Jiudas hai aaopa'i. Kie saie uri a Jiudas Iskariot nge e pweloa a Jisas ha'ike, nge e uusue uusu-uusu ienini. Luk 6:16 na Palonga 1:13 ko meni ere i sulie ngaeta Jiudas lo'u mala ingeie nga iini aana aawalai hurula'aa mwana rue a Jisas. Ta'e iini nge e uusue uusu-uusu ienini e ere mala ingeie nga hurula'aa ha'ike (leesie Jiud 1:17). Oto e lio mala Jiudas nge e uusue uusu-uusu ienini ingeie aasine a Jisas (leesie Matiu 13:55 na Mak 6:3). Maholo a Jisas e mauri ue, a Jiudas e ka'a hiiwalaimoli ike aana. Leesie Jon 7:2-5. Ta'e lae-lae e hu'isie ne'isaenga ingeie na e ne'ie ngaeta mwane paine aana soihaada'inge. ?E uusue uusu-uusu ienini hunie kira tei? A Jiud e uusue uusu-uusu ie hunie ahutana mo iini nge a God e soire mai i saana, na a Jiud e haara'inire aana mo tohungei malahune, ta'e kie ka'a saie ike uri mo malahune ngeena kire ii'o i tei. ?Nga taa e rau-reu maholo e uusue uusu-uusu ienini? Ngaeta mo ha'a-uusuli eero-eero kire sili mei mumuni i laona soihaada'inge, oto kire ko ha'atakaloa mola mwala aana ngaeta ha'a-uusulinge aaopa. Kire ko ha'a-uusulie mwala uri i tehula'ana aamasinge paine a God, a God kei sae'aasie mola ta'ena nga ooraha'aa. Oto kire ko ha'a-uusuli aana uri e diana mola huni deu ta'ewau mola mala saemu. ?E uusue uusu-uusu ienini huni taa? A Jiud e uusue uusu-uusu ienini huni niie mei wala ni ha'apasunge honosie mo iini ko ha'a-uusuli eero-eero na kire ko ha'atataroa mwala urine. Oto a Jiud e ere ha'asusue kira hiiwalaimoli uri kire ke hele ma'uta'a aana mei wala to'ohuu nge kire hola'i hiiwalaimoli aana. Ngaeta mo ha'ananaunge a Jiud ienini e kara'i rongo sada mola mala mo ha'ananaunge aana Ruana Nga Pita. ?Nga taa ni mo pweu ni wala i laona uusu-uusu ienini? maeni malahuku, ha'a-aamasito'onga, ensel, tata'alanga, ha'aloinge ?Nga taa ni ngaeta mo eehu'i tatala i laona uusu-uusu ienini? ?Nga taa ni mo eehu'i ne'isaenga i laona uusu-uusu ienini? Mei wala ni saediananga (1:1-2) A God kei haro ha'aletehie taane mo ha'a-uusuli eero-eero. (1:3-16) Kira hiiwalaimoli ke hele ma'uta'a aana walaimolinge. (1:17-23) Mei wala ni saediananga ooreta (1:24-25)
1Mei Wala Ni Saediananga 1 Saediananga mwaanieu a Jiud, koni-konihe a Jisas Kraes, na aasine a Jemes. No ko uusu-uusu ie huni'omu mo iini nge a God e soi'omu mei i saana. A God Mama'a e tohungei manata diana huni'omu na omu ii'o oto i lalo aana hai kineta'inge a Jisas Kraes. 2 No ko aarea God uri aamasinge, hanuelamanga na manata-diananga ingeie ke aahu oto huni'omu. Ha'amotaahinge Mo Ha'a-uusuli Eero-eero Kei Tohungei Aaela Lo'u Hiito'o 3 Maeni malahuku, nou tohungei saeto'o aana uri ne ke uusu-uusu oto huni'omu i sulie mei ha'a-uuringe nge kolu meni to'o aana. Nou sare ere ha'asusu'omu lo'u uri hunie omu ke uure a'aila'a pe'ie mei wala to'ohuu nge kie mani hiiwalaimoli oto aana. A God e niie oto mei wala ngeena hauta'ai hunikie, ahutana mo iinoni ingeie, na e sa'a roro'a oolisie ike oto oo'oo. 4 No ko ere urine, aena aana ngaeta mwala aaela kire ko sili mumuni mola mai i matolamiu. Mwala ngeena kire sere'i deu i sulie walana a God, oto kire oolisie mei wala i sulie manata-diananga ingeie hunikie. Kire ko unue uri aena aana a God e tohungei manata diana hunikie, nge e sa'a ha'aloikie ike na kie sai deu ta'ewau mola mala saeka. Oto urine kire ko heitohea ta'a-ta'a Poro Paine na Aalaha ikie, a Jisas Kraes. Mo propet kire uusu-uusu i sulie mwala ngeena oto mai waite, na kire unue uri leilada kei lae.5 Aana ma'alana uri omu saie ka'u taane oto walu ola ienini, ta'e nou sare ha'a-aamasito'o'omu lo'u eeni. A Aalaha e ha'a-uurie ka'u mwala ingeie mo Israel mwaanie i Ijip, ta'e i puri e saro dau tekela'inie lo'u mo iini nge kire ka'a hiiwalaimoli ike aana. 6 Na omu ke aamasito'o no'one aana mo ensel nge kire toli puri mola aana mo lio i sulinge ikire, na kire lae mola mwaanie mo ii'o-ii'oha ikire. A God e ho'osie mo ensel ngeena aani iieliheu oto huu, na e aasire i laona rodohono oto loosie hai dinge ni lei mae aada. 7 Omu ke aama-aamasito'o no'one aana e ro huilume i Sodom na i Komora na mo huilume lo'u kali-kelirerue. Mala uri mo ensel ngeena kire lae aaopa mwaanie ne'isaenga a God hunire, nge mwala aana mo henuena kire lae aaopa no'one aana kire toli'aasire oto mola hunie aeni-olanga, na hule aana aeni-olanga tata'ala pe'ie mo mwane mala ikire. Oto kire sapesalu aana ha'aloilada e lae aana dunge mala nga tolimaa hunie ahutaka kie ke mani lee-leesie.
8 Ta'e ma'alana mo tolimaa ngeena, e urine no'one lo'u mola aana mwala nge kire sili mumuni mei i matolamiu ngeena. Aana kire unue kire ko lae i sulie mo ma'ahu-polenga ikire, oto kire ko ha'amada'aa mauriha'ada lo'u mola aana ooraha'aa. Kire ko ngiduupu no'one mola hunie ahutana mo iini nge kire sai ha'a-uuresie mo ha'atolanga, na kire ko ere aaelasie lo'u mola mo iini e nanama liutaa aada.†1:8 Mwala ngeena ko meni ere aaelasie mola mo li'oa diana a God (mo ensel), na mo li'oa aaela a Satan (mo aakalo na mo hi'ona na mo wesi). 9 Ta'e hule aana a Maekol na'ohai ensel, maholo e ha'a-ere pe'ie a Pwelu Eero-eero haahie rae aana a Mosis,†1:9 Ngaeta uusu-uusu i na'o mo Jiu e ladoa laladonga ienini i sulie rae aana a Mosis, ta'e Puke Maa'i e unue mola uri a God e haitolinge'inie aana nga leu. Leesie Diutronomi 34:5-6. Leesie no'one Daniel 10:13, na Haata'inge 12:7, na Sekaraea 3:2. e ka'a ere aaelasie ike, ta'e e unue mola uuri, “A Aalaha ke si ere aamu.” 10 Ta'e mwala ienini kire ko ere aaelasie oto mo ola hule aana kire ka'a sai diana aani. Saemangonga ikire e urihana mola mo poo wa mo usu nge kire ka'a sai lo'onga'i ike. Kire ko lae-lae oto mola i sulie pwalusude aani nonowasunge hunie ta'ena nga ola, na mo ola urine nge ko waelire oto hiito'o.
11 !Aama-aamasilana mwala ngeena! Kei tohungei aaela oto hiito'o hunire, aana kire ko lae i sulie tolahana a Kein iini nge e horo'ie aasine. Na i tehula'ana mola to'oha, kire ko toli'aasire huni esuie walu ola e ka'a diana, mala a Belam e asui'i ke'u.†1:11 Mo maelonga ni Israel kire waaie a Belam aana mei to'oha oto paine aana e ha'ananaure uri kire sai waelie mo Israel mola aana aeni-olanga pe'ire. Leesie Nambas 31:16 na Nambas 25:1-3. Kire haukama honosie a God mala a Kora e asuie ka'u waite honosie a Mosis. Oto dau tekela'inilada kei lae oto mala ingeie.
12 Maholo omu ko esuie mo ngeuhe i'omu huni haata'inie manata-diananga i'omu huni'omu heiliu, nge mwala ngeena kire ko ngeu-ngeu taane pe'i'omu aana ngau-maa'inge i'omu ngeena. Ta'e kire urihana mola mo usu ko hiolo. Kire sa'a ma'ute'inie ike nga iini, aana kire ko rarara oto mola hunire maraada. Kire ko heiholota'inie mo ola diana, ta'e mo wala mwaakule mola ni ngeena, aana kire urihana mola mei rorodo e a'ate nge e ka'a sai niie nemo hunie hohola ke aahu. Kire urihana no'one mo ei nge ka'a sai hungu ike ma'alana maholo huni hungunge aana halisi. Oto wa'i-mousilana imi-imini e lae mwaanie mwakano na kire tohungei mae oto ta'ingelu. 13 Mwala urine kire ka'a sai masa ike haahie mo tata'alanga ikire, na kie sai leesi'i mola mala rama-rama nge aahe ko aasi'i i oone. Kire urihana mola mo tatahorade, aana ha'amangolani oto i laona rodohono pupulu, na e urine no'one hunie mwala ngeena aana a God e koni aakau oto aana nga leu loosire i laona rodohono pupulu oto di.
14 A Adam oto eetana nga pwaunge ni iinoni wau i na'o, na mola aana hiune nga pwaunge, nge mwane maa'i a Inok†1:14 Puke Maa'i e unue uri a Inok ingeie ngaeta mwane oodota'i. Leesie Jenesis 5:18-24. Ta'e Puke Maa'i e ka'a ladoa ike mei wala ienini aana e uure mola mwaanie ngaeta puke aaopa nge mo Jiu kire to'o aana. e ere i sulie mwala aaela ienini uuri, “A Aalaha kei lae mai pe'ie mo sinolai ensel maa'i ingeie 15 huni leie ahutana mwala. Na ko lae mai huni lei mae aana ahutada kira ooraha'aala haahie mo ooraha'aa kire asui'i aana kire ka'a lae ike i sulie tolahana God. Na kei ha'aloie kira ooraha'aala haahie mo tohungei wala aaela nge kire unu'i honosie a God.”
16 Mwala ngeena kire sai upwe mola tarau, na kire ko haro i'ie mola ahutana ola, na kire ko lae oto mola i sulie mo lo'onga'inge aaela ikire maraada. Kire ko ere tooha'inire mola, na maholo kire ko lahea nga iini, kire ko eeroa mola hunie hari-huninge ikire maraada ke oa.
O Ke Hele Ma'uta'a Aana Walaimolinge 17 Ta'e maeni malahuku, omu ke aama-aamasito'o aana nga taa nge mo hurula'aa Aalaha ikie a Jisas Kraes kire ere lalai aana oto waite. 18 Aana kire unue huni'omu uuri, “Aana mo dinge ooreta, mwala kei ha'amwasi mola aana walu ola maa'i, na hiiwalaimolinge ikire kei lae takalo mola i sulie mo ne'isaenga aaela ikire maraada.” 19 Mwala urine, nge lo'onga'inge ni welumalau mola aada. Ikire oto kire ko da oopanga i matolamiu aana kire ka'a to'o aana ike Li'oa Maa'i i lalo aada.20 Ta'e i'omu, maeni malahuku, hiiwalaimolinge i'omu e tohungei maa'i. Na omu ke uure ma'uta'a i lengine tohungana hiiwalaimolinge i'omu ngeena, na omu ke aarenga'i i sulie ne'isaenga a Li'oa Maa'i pe'ie nanamanga ingeie. 21 Omu ke tola i sulie a God hunie omu ke ii'o susu i lalo aana manata-diananga ingeie aana omu ko maa'oohie aamasinge Aalaha ikie a Jisas Kraes huni toole'omu takoie maurihe huu. 22 Omu ke aama-aamasie mo iini nge kire ko ne'i-ne'isae rue-rua'a. 23 Na hunie mo iini kire ko lae takalo, omu ke ha'a-uurire aani we'inilada mwaanie eeso-eesoha'ana dunge ni ha'amotaahinge nge kire ko lae takoie ngeena. Omu ke haata'inie no'one aamasinge hunire, ta'e omu ke lio talamiu mwaanie kire wa'ini'omu lo'u i sulie mo tala ni ooraha'aa ikire.
Aarenga'inge Ni Paalahenga 24 Oto kie ke ha'amanikulu'aa iini e nanama na e sai kakalikie mwaanie kie domu i laona ooraha'aa. E sai kineta'inikie mwaanie kie dau aaelasie nga mei ola, na kei toolekie aani ilenimwa'enga oto paine i laona manikuluha'ana. 25 Ingeie oto e ta'a-ta'a God mou-moute'i a Ha'a-uuritaka. Oto kie ke ha'apaina'aa aena aana i tehula'ana a Jisas Kraes Aalaha ikie, e to'o aana ta'ena nga manikulu'anga, na aalahanga, na sakanga, na nanamanga uure oto waite, na oto molana, na oto di.
- a 1:8 Mwala ngeena ko meni ere aaelasie mola mo li'oa diana a God (mo ensel), na mo li'oa aaela a Satan (mo aakalo na mo hi'ona na mo wesi).
- b 1:9 Ngaeta uusu-uusu i na'o mo Jiu e ladoa laladonga ienini i sulie rae aana a Mosis, ta'e Puke Maa'i e unue mola uri a God e haitolinge'inie aana nga leu. Leesie Diutronomi 34:5-6. Leesie no'one Daniel 10:13, na Haata'inge 12:7, na Sekaraea 3:2.
- c 1:11 Mo maelonga ni Israel kire waaie a Belam aana mei to'oha oto paine aana e ha'ananaure uri kire sai waelie mo Israel mola aana aeni-olanga pe'ire. Leesie Nambas 31:16 na Nambas 25:1-3.
- d 1:14 Puke Maa'i e unue uri a Inok ingeie ngaeta mwane oodota'i. Leesie Jenesis 5:18-24. Ta'e Puke Maa'i e ka'a ladoa ike mei wala ienini aana e uure mola mwaanie ngaeta puke aaopa nge mo Jiu kire to'o aana.
5 Aana ma'alana uri omu saie ka'u taane oto walu ola ienini, ta'e nou sare ha'a-aamasito'o'omu lo'u eeni. A Aalaha e ha'a-uurie ka'u mwala ingeie mo Israel mwaanie i Ijip, ta'e i puri e saro dau tekela'inie lo'u mo iini nge kire ka'a hiiwalaimoli ike aana. 6 Na omu ke aamasito'o no'one aana mo ensel nge kire toli puri mola aana mo lio i sulinge ikire, na kire lae mola mwaanie mo ii'o-ii'oha ikire. A God e ho'osie mo ensel ngeena aani iieliheu oto huu, na e aasire i laona rodohono oto loosie hai dinge ni lei mae aada. 7 Omu ke aama-aamasito'o no'one aana e ro huilume i Sodom na i Komora na mo huilume lo'u kali-kelirerue. Mala uri mo ensel ngeena kire lae aaopa mwaanie ne'isaenga a God hunire, nge mwala aana mo henuena kire lae aaopa no'one aana kire toli'aasire oto mola hunie aeni-olanga, na hule aana aeni-olanga tata'ala pe'ie mo mwane mala ikire. Oto kire sapesalu aana ha'aloilada e lae aana dunge mala nga tolimaa hunie ahutaka kie ke mani lee-leesie.
8 Ta'e ma'alana mo tolimaa ngeena, e urine no'one lo'u mola aana mwala nge kire sili mumuni mei i matolamiu ngeena. Aana kire unue kire ko lae i sulie mo ma'ahu-polenga ikire, oto kire ko ha'amada'aa mauriha'ada lo'u mola aana ooraha'aa. Kire ko ngiduupu no'one mola hunie ahutana mo iini nge kire sai ha'a-uuresie mo ha'atolanga, na kire ko ere aaelasie lo'u mola mo iini e nanama liutaa aada.†1:8 Mwala ngeena ko meni ere aaelasie mola mo li'oa diana a God (mo ensel), na mo li'oa aaela a Satan (mo aakalo na mo hi'ona na mo wesi). 9 Ta'e hule aana a Maekol na'ohai ensel, maholo e ha'a-ere pe'ie a Pwelu Eero-eero haahie rae aana a Mosis,†1:9 Ngaeta uusu-uusu i na'o mo Jiu e ladoa laladonga ienini i sulie rae aana a Mosis, ta'e Puke Maa'i e unue mola uri a God e haitolinge'inie aana nga leu. Leesie Diutronomi 34:5-6. Leesie no'one Daniel 10:13, na Haata'inge 12:7, na Sekaraea 3:2. e ka'a ere aaelasie ike, ta'e e unue mola uuri, “A Aalaha ke si ere aamu.” 10 Ta'e mwala ienini kire ko ere aaelasie oto mo ola hule aana kire ka'a sai diana aani. Saemangonga ikire e urihana mola mo poo wa mo usu nge kire ka'a sai lo'onga'i ike. Kire ko lae-lae oto mola i sulie pwalusude aani nonowasunge hunie ta'ena nga ola, na mo ola urine nge ko waelire oto hiito'o.
11 !Aama-aamasilana mwala ngeena! Kei tohungei aaela oto hiito'o hunire, aana kire ko lae i sulie tolahana a Kein iini nge e horo'ie aasine. Na i tehula'ana mola to'oha, kire ko toli'aasire huni esuie walu ola e ka'a diana, mala a Belam e asui'i ke'u.†1:11 Mo maelonga ni Israel kire waaie a Belam aana mei to'oha oto paine aana e ha'ananaure uri kire sai waelie mo Israel mola aana aeni-olanga pe'ire. Leesie Nambas 31:16 na Nambas 25:1-3. Kire haukama honosie a God mala a Kora e asuie ka'u waite honosie a Mosis. Oto dau tekela'inilada kei lae oto mala ingeie.
12 Maholo omu ko esuie mo ngeuhe i'omu huni haata'inie manata-diananga i'omu huni'omu heiliu, nge mwala ngeena kire ko ngeu-ngeu taane pe'i'omu aana ngau-maa'inge i'omu ngeena. Ta'e kire urihana mola mo usu ko hiolo. Kire sa'a ma'ute'inie ike nga iini, aana kire ko rarara oto mola hunire maraada. Kire ko heiholota'inie mo ola diana, ta'e mo wala mwaakule mola ni ngeena, aana kire urihana mola mei rorodo e a'ate nge e ka'a sai niie nemo hunie hohola ke aahu. Kire urihana no'one mo ei nge ka'a sai hungu ike ma'alana maholo huni hungunge aana halisi. Oto wa'i-mousilana imi-imini e lae mwaanie mwakano na kire tohungei mae oto ta'ingelu. 13 Mwala urine kire ka'a sai masa ike haahie mo tata'alanga ikire, na kie sai leesi'i mola mala rama-rama nge aahe ko aasi'i i oone. Kire urihana mola mo tatahorade, aana ha'amangolani oto i laona rodohono pupulu, na e urine no'one hunie mwala ngeena aana a God e koni aakau oto aana nga leu loosire i laona rodohono pupulu oto di.
14 A Adam oto eetana nga pwaunge ni iinoni wau i na'o, na mola aana hiune nga pwaunge, nge mwane maa'i a Inok†1:14 Puke Maa'i e unue uri a Inok ingeie ngaeta mwane oodota'i. Leesie Jenesis 5:18-24. Ta'e Puke Maa'i e ka'a ladoa ike mei wala ienini aana e uure mola mwaanie ngaeta puke aaopa nge mo Jiu kire to'o aana. e ere i sulie mwala aaela ienini uuri, “A Aalaha kei lae mai pe'ie mo sinolai ensel maa'i ingeie 15 huni leie ahutana mwala. Na ko lae mai huni lei mae aana ahutada kira ooraha'aala haahie mo ooraha'aa kire asui'i aana kire ka'a lae ike i sulie tolahana God. Na kei ha'aloie kira ooraha'aala haahie mo tohungei wala aaela nge kire unu'i honosie a God.”
16 Mwala ngeena kire sai upwe mola tarau, na kire ko haro i'ie mola ahutana ola, na kire ko lae oto mola i sulie mo lo'onga'inge aaela ikire maraada. Kire ko ere tooha'inire mola, na maholo kire ko lahea nga iini, kire ko eeroa mola hunie hari-huninge ikire maraada ke oa.
20 Ta'e i'omu, maeni malahuku, hiiwalaimolinge i'omu e tohungei maa'i. Na omu ke uure ma'uta'a i lengine tohungana hiiwalaimolinge i'omu ngeena, na omu ke aarenga'i i sulie ne'isaenga a Li'oa Maa'i pe'ie nanamanga ingeie. 21 Omu ke tola i sulie a God hunie omu ke ii'o susu i lalo aana manata-diananga ingeie aana omu ko maa'oohie aamasinge Aalaha ikie a Jisas Kraes huni toole'omu takoie maurihe huu. 22 Omu ke aama-aamasie mo iini nge kire ko ne'i-ne'isae rue-rua'a. 23 Na hunie mo iini kire ko lae takalo, omu ke ha'a-uurire aani we'inilada mwaanie eeso-eesoha'ana dunge ni ha'amotaahinge nge kire ko lae takoie ngeena. Omu ke haata'inie no'one aamasinge hunire, ta'e omu ke lio talamiu mwaanie kire wa'ini'omu lo'u i sulie mo tala ni ooraha'aa ikire.
- a 1:8 Mwala ngeena ko meni ere aaelasie mola mo li'oa diana a God (mo ensel), na mo li'oa aaela a Satan (mo aakalo na mo hi'ona na mo wesi).
- b 1:9 Ngaeta uusu-uusu i na'o mo Jiu e ladoa laladonga ienini i sulie rae aana a Mosis, ta'e Puke Maa'i e unue mola uri a God e haitolinge'inie aana nga leu. Leesie Diutronomi 34:5-6. Leesie no'one Daniel 10:13, na Haata'inge 12:7, na Sekaraea 3:2.
- c 1:11 Mo maelonga ni Israel kire waaie a Belam aana mei to'oha oto paine aana e ha'ananaure uri kire sai waelie mo Israel mola aana aeni-olanga pe'ire. Leesie Nambas 31:16 na Nambas 25:1-3.
- d 1:14 Puke Maa'i e unue uri a Inok ingeie ngaeta mwane oodota'i. Leesie Jenesis 5:18-24. Ta'e Puke Maa'i e ka'a ladoa ike mei wala ienini aana e uure mola mwaanie ngaeta puke aaopa nge mo Jiu kire to'o aana.